در مسیر توسعه داروهای ایمن و مؤثر برای درمان چاقی، طی بیش از یک قرن تحولات زیادی رخ داده است. این مسیر از استفاده از عصارههای تیروئید استخراجشده از حیوانات در اواخر قرن نوزدهم آغاز شد و بعداً به داروهای سرکوبکننده اشتهای معروف مانند «فن-فن» در دهه ۱۹۲۰ رسید، زیرا تمایل مداوم به کاهش وزن باعث شد آزمایشهای متعددی روی داروهای غیرمجاز انجام شود.
به گزارش جماران به نقل از مجله پزشکی در سالهای اخیر، دانشمندان به پیشرفت ملموسی دست یافتهاند با داروهای کاهش وزن Wegovy و Zepbound، که تزریقی هستند و در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۳ توسط نهادهای بهداشتی آمریکا تأیید شدهاند. با این حال، پژوهشگران همچنان در تلاش برای توسعه قرصهای کاهش وزن هستند که همیشه به عنوان هدف نهایی در این حوزه مطرح بودهاند، زیرا مصرف آنها نسبت به تزریق برای بسیاری از بیماران آسانتر است.
چالش تولید قرصهای کاهش وزن
به گزارش روزنامه «فایننشال تایمز»، چالش اصلی در تولید قرصهای کاهش وزن، یافتن راهی برای عبور از دستگاه گوارش است که دارو را پیش از شروع اثرش تجزیه میکند. در سالهای اخیر، شرکتهای بزرگ دارویی مانند Pfizer، Amgen و Roche توسعه برخی قرصهای کاهش وزن را پس از شکست در آزمایشهای بالینی متوقف کردهاند.
با این حال، ممکن است امسال راهحلی برای این مشکل پیدا شود، زیرا شرکت دارویی دانمارکی Novo Nordisk سازنده Wegovy و شرکت آمریکایی Eli Lilly سازنده Zepbound نتایج مثبتی از آزمایشهای قرصهای خود اعلام کردهاند و انتظار میرود در سال آینده مجوز آنها صادر شود.
سام اولین، شریک شرکت مشاوره علمی ClearView Healthcare Partners، گفته است که این قرصها «گامی حیاتی به جلو» هستند و توضیح داده است: «تزریقها باعث شد استفاده از داروهای کاهش وزن رایج شود، و حالا قرصها میتوانند آن را به یک عمل معمولی و متداول تبدیل کنند.»
پیشبینی میشود قرصهای کاهش وزن فروش قابل توجهی در بازار داشته باشند و ممکن است ۲۰ تا ۳۰ درصد از هزینه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری سالانه داروهای چاقی تا سال ۲۰۳۰ را شامل شوند. همچنین این قرصها ممکن است فرصت رقابت با انحصار Novo Nordisk و Eli Lilly را برای سایر شرکتها فراهم کنند.
با این حال، هنوز بحث است که آیا این قرصها انقلابی خواهند بود یا صرفاً جایگزینی تخصصی هستند، زیرا بیماران پذیرش قابل توجهی نسبت به تزریقها داشتهاند و انتظار میرود قرصها در سالهای آینده با نسخههای ارزانتر خارج از حق ثبت اختراع رقابت کنند.
قرصهای خوراکی ممکن است نسبت به تزریقها سازگارتر باشند، زیرا رقبای بزرگ هر دو شرکت در حال سرمایهگذاری در توسعه این قرصها هستند، با این تصور که میتوان آنها را با داروهای درمان بیماریهای مرتبط با چاقی مانند بیماریهای قلبی یا کلیوی ترکیب کرد.
شارون بار، معاون تحقیق و توسعه دارویی AstraZeneca، گفته است: «قرصهای کاهش وزن توانایی تغییر اساسی نحوه استفاده ما از این درمانها را دارند.»
او افزود: «اگر این درمانها فقط برای چاقی در نظر گرفته شوند، ماهیت مرتبط این بیماریها نادیده گرفته میشود. قرصها نه تنها مصرف راحتتری دارند، بلکه امکان توسعه ترکیبات دارویی جدیدی را فراهم میکنند که بتوانند چندین بیماری متابولیک، قلبی و کلیوی را همزمان درمان کنند.»
مسیر طولانی توسعه قرصهای کاهش وزن
توسعه قرصهای چاقی از دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، زمانی که دانشمندانی که به دنبال درمان دیابت بودند، هورمون GLP-1 را آزمایش کردند، هورمونی که ترشح انسولین را تحریک کرده و نوسانات قند خون را کاهش میدهد. آنها مشاهده کردند که موشها وزن کم کردند و دریافتند GLP-1 اشتها را کاهش میدهد.
داروهای GLP-1 مشکلات نسلهای پیشین داروهای کاهش وزن را حل کردند و نشان دادند که بیماران معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ درصد وزن خود را از دست میدهند، با عوارض جانبی کمتر مانند از دست دادن عضله، حالت تهوع و استفراغ.
با این حال، تبدیل این هورمون به قرص کار دشواری بود، زیرا نسخه مصنوعی آن، که یک پروتئین کوچک به نام پپتید است، در معرض اسید معده از کار میافتد.
فرانک گرینوِی، مدیر پزشکی مرکز تحقیقات Pennington Biomedical در لوئیزیانا، توضیح داد: «پپتیدها شبیه پروتئینهای موجود در گوشت هستند؛ مثل اینکه یک تکه گوشت بخورید و سپس در معده هضم شود.»
حفاظت از پپتید در برابر اسید معده
شرکت Novo Nordisk که از اوایل دهه ۲۰۰۰ روی قرصهای چاقی کار میکرد، در سال ۲۰۰۷ راهحلی احتمالی یافت: همکاری با شرکت Emisphere در نیوجرسی، که بعداً در سال ۲۰۲۰ آن را خریداری کرد. این شرکت حافظی به نام SNAC توسعه داد که پپتید را از آنزیمهای معده محافظت میکند و جذب آن را آسانتر میسازد.
با استفاده از SNAC و «سیماگلوتاید»، نسخه مصنوعی هورمون GLP-1 و ماده فعال Wegovy، Novo Nordisk توانست قرص Rybelsus برای بیماران دیابتی را توسعه دهد که در سال ۲۰۱۹ تأیید شد. آزمایشهای پیشرفته در سال جاری نشان دادند که این قرصها ۱۶.۶٪ کاهش وزن طی ۶۴ هفته ایجاد میکنند، که نزدیک به نتایج تزریقها است.
مسیر متفاوت Eli Lilly
شرکت Eli Lilly مسیر متفاوتی را دنبال کرده و امیدوار است درخواست تأیید قرص خود را در اواخر امسال ارائه دهد. این شرکت از ترکیبی به نام Orforglipron استفاده کرده است، زیرا متوجه مشکلات تبدیل پپتیدها به قرص شده بود.
رئیس بخش سلامت قلب و متابولیسم Eli Lilly گفت که قرصهای مبتنی بر پپتید «غیر مؤثر» هستند، زیرا تنها حدود ۲٪ دارو اثر واقعی در بدن دارد.
با این حال، ایجاد مولکول کوچک جدید برای ساخت یک قرص سنتی چالش بزرگی است.
بازار و رقابت آینده
تولید قرصهای «مولکول کوچک» با تولید قرصهای پپتید متفاوت است و میتواند سریعتر مقیاسبندی شود، در حالی که تولید سیماگلوتاید به ترکیبی از فرآیندهای شیمیایی و بیولوژیکی نیاز دارد که پیچیدهتر و حساستر هستند.
شرکتهای دیگر نیز امید دارند از قرصها برای نفوذ به بازار کاهش وزن استفاده کنند، از جمله AstraZeneca و Roche، و شرکتهای نوپا به دنبال تولید داروهایی با ویژگیهای اضافی مانند اثر طولانی مدت یا عوارض جانبی کمتر هستند.
قیمتها و چشمانداز توسعه
انتظار میرود در صورت تأیید orforglipron، فروش Eli Lilly به ۳.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۷ برسد و در سال ۲۰۲۸ به ۶.۸ میلیارد دلار افزایش یابد.
قیمت قرصها نقش مهمی در توسعه بازار خواهد داشت و با ورود رقبا، قیمتها کاهش یافته و بازار گستردهتر میشود، و این امکان را برای سیستمهای بهداشتی فراهم میکند که دارو را برای افراد با وزن کمتر توصیه کنند.
