دوم خرداد، صرفنظر از فراز و نشیبهایی که در پی داشت، تغییراتی ریشهای در ذهنیت جامعه ایران پدید آورد. ترویج گفتوگو به جای حذف، تقویت نهادهای مدنی، گسترش آزادیهای فرهنگی و احترام به تنوع فکری، از جمله میراثهای ماندگار آن دوران است. باور به اینکه «مدیریت کشور باید مبتنی بر دانش، عقل و اخلاق باشد» در آن دوره به شکلی بیسابقه به گفتمان غالب بدل شد.
بیستوهشتمین سالگرد دوم خرداد ۱۳۷۶، نه صرفاً یادآور یک پیروزی انتخاباتی، بلکه آغاز یک جنبش فکری، فرهنگی و سیاسی در تاریخ معاصر ایران است. روزی که مردم با صدای بلند خواستار اصلاح، عقلانیت و بازگشت به مردمسالاری شدند. آن روز، یک ارادهی ملی شکل گرفت تا ایران را به سمت توسعهای متوازن، پایدار و انسانی سوق دهد.
دوم خرداد، صرفنظر از فراز و نشیبهایی که در پی داشت، تغییراتی ریشهای در ذهنیت جامعه ایران پدید آورد. ترویج گفتوگو به جای حذف، تقویت نهادهای مدنی، گسترش آزادیهای فرهنگی و احترام به تنوع فکری، از جمله میراثهای ماندگار آن دوران است. باور به اینکه «مدیریت کشور باید مبتنی بر دانش، عقل و اخلاق باشد» در آن دوره به شکلی بیسابقه به گفتمان غالب بدل شد.
بیتردید، سید محمد خاتمی نه تنها منتخب ملت در دوم خرداد، بلکه معمار و مروج گفتمانی بود که شالودهاش بر اخلاق، عقلانیت، مدارا و قانونگرایی استوار بود. نگاه سیاسی و فکری او، که مبتنی بر باور عمیق به مردمسالاری دینی، حقوق شهروندی و توسعهی متوازن بود، توانست افقی نو در سیاستورزی ایران بگشاید؛ افقی که در آن گفتوگو بهجای حذف، تنوع بهجای تکصدایی، و خرد بهجای هیجان نشست. آقای خاتمی با منش فروتنانه، عقلانیت ریشهدار و پایبندی به اصول اخلاقی، نه تنها در قامت یک رئیسجمهور، بلکه بهعنوان یک سرمایهی نمادین ملی در حافظهی تاریخی ملت ایران ماندگار شده است.
دستاوردهای آن دوران در حوزه اقتصاد، از تثبیت شاخصهای کلان گرفته تا آغاز اصلاحات ساختاری و توسعهی زیرساختهای فناورانه، گواهی روشن بر امکانپذیر بودن توسعه در چارچوب عقلانی و مردمپایه بود. در زمینهی سیاست خارجی نیز، دوم خرداد پیامآور تعامل سازنده با جهان و بازگشت عزتمندانه ایران به عرصه بینالملل بود.
هرچند مسیر پرافتخار دوم خرداد با موفقیتهای چشمگیر آغاز شد، اما دیری نپایید که با چالشهای جدی و موانع ساختاری روبهرو شد. مخالفان این حرکت، که در برابر گسترش آزادی، شفافیت و مشارکت مردم احساس تهدید میکردند، با ابزارهای گوناگون کوشیدند دستاوردهای آن دوران را تخریب یا از حافظه عمومی حذف کنند. فشارهای فزاینده بر نهادهای مدنی، محدودسازی رسانهها و تلاش برای تحریف یا مصادره گفتمان اصلاحات، بخشی از کارزار گستردهای بود که با هدف توقف این مسیر امیدبخش دنبال شد. با این حال، آنچه دوم خرداد را ماندگار ساخت، نه فقط دستاوردهای اجرایی، بلکه نهادینه شدن یک خواست تاریخی در ذهن جامعه بود: خواست تغییر، عقلانیت و کرامت.
ما خود را میراثدار آن اندیشهای میدانیم که باور دارد عدالت بدون آزادی ممکن نیست، و توسعه بدون عقلانیت و مردمباوری، سرابی بیش نیست. امروز، در شرایطی که جامعه با پیچیدهترین چالشها در حوزههای معیشتی، زیستمحیطی، حکمرانی و انسجام اجتماعی روبهروست، بیش از هر زمان دیگری به بازگشت به آن روح و آرمان نیازمندیم.
در سالگرد دوم خرداد، با صدای بلند اعلام میکنیم: ما همچنان ایستادهایم، به عقلانیت باور داریم، به مردم اعتماد داریم و به آیندهی ایران امیدواریم.
رضا سالیانی
دبیرکل حزب عدالت و آزادی
۲ خرداد ۱۴۰۴
