در اینکه بعد از وفات نزدیکان چه کارهایی می تواند راهگشای آنها در سرای باقی باشد، قران و ائمه اطهار علیهم السلام توصیه هایی فرموده اند.
به گزارش خبرنگار جماران، قرآن کریم به طور مستقیم و صریح درباره بهترین خیرات برای درگذشتگان صحبت نمی کند، اما مفاهیم و اصولی را در این زمینه ارائه می دهد که نشان دهنده اهمیت دعا و یادآوری نیکی های اموات است:
دعا برای اموات
یکی از مهم ترین خیرات برای اموات، دعا کردن به نیت آن هاست. در آیه ای از قرآن کریم، حضرت ابراهیم (ع) دعا می کند: «رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِساب»؛ (غافر: 7) یعنی «پروردگارا! من، پدر و مادرم و همه مؤمنان را در روز حساب، بیامرز». این آیه نشان می دهد که دعا برای والدین و مؤمنان از جمله بهترین خیرات برای اموات است که می توان انجام داد.
یادآوری نیکی ها و فرهنگ تجلیل
قرآن کریم همچنین به فرهنگ تجلیل و به نیکی یاد کردن از مؤمنان خفته در خاک اشاره می کند. در آیه ای دیگر آمده است: «وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ»؛ (حشر: 10) کسانی که پس از مؤمنان پیشین آمده اند، از خداوند طلب مغفرت برای خود و برادران مؤمنشان می کنند.
آثار اعمال نیک پس از مرگ
در قرآن کریم در آیه ای دیگر آمده است: «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»؛ (الانفطار: 13) یعنی « در آن روز انسان از تمام کارهایی که از پیش یا پس فرستاده آگاه می شود.»
بر اساس تفسیرها، واژه «أَخَّرَ» به کارهای خوب یا بدی اشاره دارد که پس از مرگ انسان از طریق بازماندگان عاید او می گردد. این بدان معناست که اگر افراد زنده به نیکی عمل کنند و سنت های حسنه ای را به یادگار بگذارند، ثواب آن به روح متوفی نیز می رسد.
ادای دیون و واجبات متوفی
علاوه بر انجام خیرات و صدقات که ثواب آن به روح متوفی می رسد، یکی از مهم ترین و واجب ترین اقداماتی که بازماندگان می توانند برای آرامش و آسایش عزیز از دست رفته خود انجام دهند، ادای دیون و واجبات شرعی اوست. در فرهنگ اسلامی، این اعمال نه تنها یک لطف یا خیرات مستحبی، بلکه یک وظیفه مهم تلقی می شوند که تاثیر مستقیمی بر وضعیت متوفی در عالم برزخ دارد. این دیون به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
این دسته شامل هرگونه بدهی مالی یا تعهد ادا نشده به دیگران است. پرداخت دیون مالی متوفی از واجب ترین کارهاست و بر هر نوع خیرات دیگری اولویت دارد. بر اساس قوانین شرعی، این بدهی ها باید پیش از تقسیم ارث، از اموال باقی مانده از میت (ترکه) پرداخت شوند. اگر اموال متوفی برای پرداخت تمام بدهی هایش کافی نباشد، بر بازماندگان و ورثه بسیار مستحب و پسندیده است که این دیون را از اموال خود بپردازند تا ذمه عزیزشان از هرگونه دینی به مردم بری شود. تسویه حساب با مردم، بار سنگینی را از دوش متوفی برداشته و موجب آرامش روح او می شود.
حق الله (بدهی به خداوند)
این دسته شامل واجباتی است که فرد در زمان حیات خود موفق به انجام آن ها نشده است. مهم ترین این موارد عبارت اند از:
نماز و روزه قضا: اگر فردی نماز و روزه هایی را در طول عمر خود به جا نیاورده باشد، بر پسر بزرگ او واجب است که قضای آن ها را به جا آورد یا از مال پدر (پس از موافقت سایر ورثه) کسی را برای انجام آن اجیر کند. برای روزه های قضا نیز می توان به ازای هر روز، کفاره آن (اطعام یک فقیر) را پرداخت کرد.
خمس و زکات: در صورتی که متوفی بدهی خمسی یا زکاتی بر عهده داشته باشد، پرداخت آن از اموالش واجب است و این کار نیز بر تقسیم ارث مقدم است.
حج واجب: اگر فردی شرایط استطاعت برای رفتن به حج را داشته اما موفق به انجام آن نشده باشد، باید از اموال او نایبی گرفته شود تا این فریضه الهی را به نیابت از او به جا آورد.
پرداخت این دیون و واجبات، به منزله تکمیل پرونده اعمال متوفی است و از آن جهت که رفع یک تکلیف واجب است، نزد خداوند از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.
