حمله تروریستی به کشمیر (بخش مورد تسلط هند)، خصومت‌ها میان هند و پاکستان را به مرحله جدیدی از تقابل میان دو کشور تبدیل خواهد کرد.
به گزارش جماران؛ چند روز پیش، دقیقا در 22 آپریل، پس از نزدیک به شش سال، یک حمله تروریستی به اتوبوس گردشگران هندی در دره بایساران در جامو و کشمیر (بخش تحت کنترل هند) صورت گرفت که جان 26 گردشگر که اکثر آنها هندی نیز بودند را گرفت.
آخرین بار در سال 2019 بود که یک بمب کنار جاده‌ای اتوبوس حامل سربازارن شبه نظامی تحت حمایت هند را هدف و جان بیش از 40 نفر از آنها را در منطقه پولواما، گرفت.
با این حال، حمله اخیر، برزگترین حمله به غیر نظامیان در کمنطقه کشمیر طی دو دهه گذشته است که لشکر طیبه (یک سازمان تروریستی مستقر در پاکستان) مسئولیت آن را بر عهده گرفته است.
با اینکه دولت پاکستان این اتفاق را به شدت محکوم کرده و هرگونه دخالت در آن را رد کرده است، اما در این شرایط دولت‌ها یکدیگر را مسئول اختلافات می‌داند.
از روزی که نارندرا مودی در سال ۲۰۱۴ به قدرت رسید، تلاش کرد تا رابطه تاریک میان هند و پاکستان را تا حدودی ترمیم کند و دراولین اقدام از نواز شریف، نخست وزیر وقت پاکستان و دیگر رهبران آسیای جنوبی، برای شرکت در مراسم تحلیف خود دعوت کرد. مودی حتی در سال ۲۰۱۵ در روز تولد خود با نواز شریف دیدار کرد تا جایگاه بالایی به رابطه دو کشور اعطا کند.
اما روابط بین هند و پاکستان از آن زمان رو به وخامت است. در سال ۲۰۱۶، هند در پاسخ به حمله‌ای به یک پایگاه ارتش هند، حملاتی موسوم به «حملات جراحی» را در داخل کشمیر تحت کنترل پاکستان انجام داد. در سال ۲۰۱۹، هند پس از حمله تروریستی پولواما، حملات هوایی را در داخل خاک پاکستان انجام داد و در نهایت تصمیم دولت مودی برای پایان دادن به وضعیت خودمختاری ویژه کشمیر تحت کنترل هند در آگوست ۲۰۱۹، روابط بین دهلی نو و اسلام آباد را بیش از پیش تیره کرد.
وضعیت ژئوپلیتیکی کشمیر
بعد از تجزیه شبه قاره هند و پیدایش دو کشور هند و پاکستان که به استقلال سیاسی مسلمانان شبه قاره نیز منجر شد (پس از استقلال پاکستان)، سرنوشت سیاسی منطقه کشمیر در چند دیدگاه منطقه‌ای یعنی الحاق به پاکستان، الحاق به هند و خودمختاری وابسته به هند یا استقلال سیاسی کامل، گرفتار شد.
در آن دوره سلطه سیاست دولت انگلیس و موضع رهبران سیاسی کشمیر از جمله شیخ عبدالله به تداوم سلطه هند بر این منطقه کمک کرد و مردم مسلمان منطقه کشمیر را تحت سلطه دولت هند نگه داشت.
امروز پس از سه دهه درگیری، کشمیر با بیش از نیم میلیون سرباز هندی یکی از نظامی‌ترین مناطق جهان است. در منطقه کشمیر، یک مناقشه طولانی مدت پس از چندپارگی هند در سال ۱۹۴۷، عمدتا بین پاکستان و هند وجود دارد. با این حال، چین نیز در این اختلاف و درگیری‌ها، مداخلات کوچکی داشته و تا امروز بر سر این موضوع سه جنگ بین هند و پاکستان رخ داده است.
کشور هند ادعای مالکیت کل ایالت جامو و کشمیر را دارد و تا سال ۲۰۱۰، ۴۳ درصد آن منطقه را اداره می‌کرد. هند مناطق «جامو»، «لداخ»، «دره کشمیر» و «یخچال سیاچن» را در کنترل خود دارد. پاکستان با این ادعای هند مخالف است و کنترل ۳۷ درصد کشمیر شامل «بلتستان» و «کشمیر آزاد» را در اختیار دارد.
تا امروز، چین مناطق «دمچک، دره شاکسگام و اقصای چین یا آکسای چین» را به اشغال خود درآورده است. از زمانی که چین این مناطق را در جنگ هند و چین گرفت، هند بر سر ادعای چین نسبت به این مناطق مخالفت می‌کند.
سایه روشن نزاع دیپلماتیک
گرچه دولت پاکستان در اسلام‌آباد دخالت خود را نسبت به حمله تروریستی اخیر انکار کرده، اما حملات به هند در دوره‌هایی که ارتش پاکستان احساس می‌کند به حاشیه رانده شده، ید طولایی دارد. در سال ۱۹۹۹، تلاش برای ایجاد روابط حسنه بین دولت‌های غیرنظامی در اسلام‌آباد و دهلی نو که به دیپلماسی لاهور معروف شد پس از آنکه شبه‌نظامیان تحت حمایت ارتش پاکستان حملاتی را در منطقه کارگیل کشمیر آغاز کردند و هر دو کشور را برای چهارمین بار به جنگ کشیده شدند، از مسیر خود خارج شد.
دولت مودی اما از زمان به قدرت رسیدن، در مورد امنیت هند سخت‌گیر بوده است و مودی در تلاش است تا خود را به عنوان نگهبان و حافظ هند، معرفی کند. مودی بارها اظهار کرده قول میدهد در قبال امنیت هند تروریست‌ها را در هر کجا که باشند تعقیب کند و هند هر تروریست و حامی آنها را شناسایی، ردیابی و مجازات خواهد کرد.
دولت هند پیش از این گام بی‌سابقه‌ای را برای تعلیق پیمان آب سند ۱۹۶۰ برداشته است. این توافق‌نامه اشتراک آبی را که با میانجیگری بانک جهانی از رودخانه‌هایی که از هر دو کشور عبور می‌کنند، شامل می‌شود.
اما دولت پاکستان هرگونه تلاش هند برای منحرف کردن جریان آب که ناقض این پیمان باشد را اقدام جنگی اعلام کرده است. دهلی نو همچنین دستور بسته شدن گذرگاه مرزی «آتاری-واگا» را داده، حضور دیپلماتیک در هر دو کشور را کاهش و محدودیت‌های بیشتری را برای اتباع پاکستانی که به هند سفر می‌کنند، اعمال کرده است.
پاکستان نیز به نوبه خود واکنش نشان داده و حریم هوایی خود را به روی خطوط هوایی متعلق به و تحت مدیریت هند بسته و تجارت با هند، از جمله از طریق کشورهای ثالث، را به حالت تعلیق درآورده است. همچنین اعلام کرده است که تمام توافقات دوجانبه با هند، از جمله توافق «سیملا» که خط کنترل را ایجاد کرده بود، را به حالت تعلیق در می‌آورد.
به نظر می‌رسد که امروز پایان تدریجی آتش‌بس در امتداد خط کنترل (خط مرزی هند و پاکستان در کشمیر) و تشدید گسترده‌تر درگیری‌های نظامی تلافی‌جویانه را باید منتظر باشیم.
از سوی دیگر، در حال حاضر، نشانه‌های محدودی از فشار خارجی بر هند برای نشان دادن خویشتن‌داری در واکنش به این حمله وجود دارد. در دوره‌های قبلی تنش‌های شدید، ایالات متحده نقش برجسته‌ای در کاهش تنش‌ها ایفا کرده بود، اما این بار آمریکا اولویت‌های دیگری دارد.
امروز حمله تروریستی به کشمیر، خصومت‌ها میان هند و پاکستان را به مرحله جدید از تقابل میان دو کشور تبدیل خواهد کرد. اگرچه از زمان استقلال هند تا امروز این دو کشور رابطه حسنه‌ای با هم نداشته‌اند اما بیش از اختلاف تاریخی میان هر دو، در چالش‌های امروز میان هند و پاکستان، این جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک است که اهمیت بالایی دارد.
کشمیر ازجمله مناطقی است که بیش از هفتاد سال محل مناقشه و منازعه دولت‌های منطقه جنوب آسیا (هند، پاکستان و چین) است و اختلاف دو کشور هند و پاکستان تا امروز به شش جنگ میان دو کشور منتج شده که تنها سه مورد آن در سال‌های 1948، 1965 و 1971 بر سر کشمیر بوده است.
