نقل است مرحوم آقای آشیخ ابوالقاسم صاحب رساله عملیه و معروف به آیت‌الله بودند که با آمدن حاج شیخ به قم دستور دادند رساله‌ها را جمع کنند و از این پس ایشان را آیت الله خطاب نکنند و تنها به حاج شیخ آیت الله بگویند. مرحوم حاج شیخ با کیاست و دور اندیشی مثال زدنی و اخلاص کم مانند خود و یاری مخلصینی چون مرحوم آیت‌الله شیخ ابوالقاسم قمی و ارباب و اصحابی چون حاج‌اقا رضا زنجانی توانستند این میراث هزار ساله را مدیریت کنند؛ مثل کلمة طیٓبة کشجرة طیٓبة اصلها ثابت و فرعها فی السماء تؤتی اکلها کل حین باذن ربها.
مرحوم آیت الله العظمی حائری در میان همه اوصاف حمیده‌ای که داشتند سه ویژگی ممتاز ایشان را خاص کرده است.
۱-اخلاص در عمل که مرحوم امام گفته بودند مرحوم آیت الله حائری نمی‌دانستند هوای نفس چیست.
شنیدم وقتی فرزند بزرگشان مرحوم آیت الله حاج آقا مرتضی به سن بلوغ می‌رسد، او را در تقلید به مرحوم نائینی ارجاع می‌دهند که این امر به ذائقه بعضی از اصحاب خوش نمی‌آید و می‌گویند شما خود اعلم هستید این چه کاری است کرده‌اید؟!
ایشان در جواب می‌فرمایند، من و آقای نائینی در یک سطح هر کدام از یک روایت چند برداشت قرین به‌هم با کمی تفاوت داریم؛ من اگر مرتضی را وادار به تقلید از خود می‌کردم، شاید برای او ذهنیت نفسانیت در امر تقلید پیش می‌آمد. نخواستم از اول جوانی برای او چنین ذهنیتی ایجاد شود.
۲- عمق فکر فقاهتی اصولی ایشان که تبلور ان در «کتاب الصلاه» و در «درالفوائد» مشهود است که حضرت استاد آیت الله شبیری می‌فرمودند: (قریب به این مضمون) کتاب صلاتی با این استحکام نوشته نشده است.
واقعا مطلب همین‌طور است من در بحث شکوک در رکعات دنبال مطلبی بودم، دیدم ایشان در آنجا بحث فحص در شبهات موضوعیه را آنچنان محققانه با تفصیل بین فحص یسیر و فحص کثیر مطرح کرده‌اند که تعجب برانگیز است. ایشان براساس اعتبار عقلاء و ادله شکوک و ادله استصحاب فحص یسیر در موضوعات را لازم دانسته‌اند.
ثمره این عمق فکری تربیت اکابر بزرگی چون حضرات آیات عظام خمینی، اراکی محقق داماد، گلپایگانی و.... بوده است.
۳-مدیریت ممتاز ایشان که نتیجه‌اش استحکام و باز تأسییس حوزه علمیه کهن قم در دوران تاریک ستم شاهی پهلوی است.
در حوزه علمیه قم قبل از ورود آیت الله حائری مردان بزرگی چون مرحوم آیت الله شیخ ابوالقاسم قمی و ارباب بوده‌اند که با همه وجود و اخلاص کم نظیر در باز تأسیس حوزه ایشان را یاری کردند.
نقل است مرحوم آقای آشیخ ابوالقاسم صاحب رساله عملیه و معروف به آیت‌الله بودند که با آمدن حاج شیخ به قم دستور دادند رساله‌ها را جمع کنند و از این پس ایشان را آیت الله خطاب نکنند و تنها به حاج شیخ آیت الله بگویند.
مرحوم حاج شیخ با کیاست و دور اندیشی مثال زدنی و اخلاص کم مانند خود و یاری مخلصینی چون مرحوم آیت‌الله شیخ ابوالقاسم قمی و ارباب و اصحابی چون حاج‌اقا رضا زنجانی توانستند این میراث هزار ساله را مدیریت کنند؛ مثل کلمة طیٓبة کشجرة طیٓبة اصلها ثابت و فرعها فی السماء تؤتی اکلها کل حین باذن ربها.
از خداوند متعال مسألت داریم آثار این شجره طیبه برخاسته از اخلاص و ایمان بانیانش را در همه ازمنه نصیب حال مردم قرار دهد. و به ما حوزویان اخلاص درعمل و احساس مسؤلیت در هدایت صحیح مردم عطا فرماید و این شجره طیبه را از همه آفات مصون دارد.
عنایات و برکاتش رابه روح بانیان این بنا مبارک نازل فرماید.
١٩ اریبشت١٤٠٤
١١ذی القعده ١٤٤٦
***
*آیت الله سید محمد هاشمی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم
