او دنبال تئوری‌های تاریخی و نقل دقیق و جزییات حوادث تاریخی نبود، و با تسلطی که بر زبان و ادبیات فارسی داشت قرائتی از تاریخ می‌کرد که هیچگاه خالی از ادبیات و بینش انسانی نبود.
دکتر زریاب خویی در تجلیل از باستانی پاریزی می‌گوید: برای باستانی اهمیتی ندارد که کوروش در چه سالی بابل را فتح کرد. آنچه در این واقعه اهمیت دارد این است که چگونه قومی تازه نفس و نا آرام به رهبری مردی جنگی و نا آرام قومی کهن و راحت طلب را مغلوب کردند.
آنچه برای او اهمیت دارد عکس‌العمل یک‌سان یا متفاوت انسان‌ها در برابر حوادث مشابه است. او توانسته تاریخ را از برج عاج و گوشه‌ی انزوایش بیرون کشد و آن را در دسترس مردمی که مایه‌ای از سواد دارند بگذارد.
زریاب یک جمله‌ی کلیدی دیگر هم دارد؛ اگر مردم کرمان تاکنون به مردانی مانند میرزاآقاخان و شیخ احمد روحی و افضل‌الملک افتخار می‌کردند پس از این نام باستانی پاریزی در لوحه‌ی افتخارات و دیباچه‌ی مشاهیر آن وارد خواهد شد.
اهمیت این گفته‌ی زریاب وقتی شناخته می‌شود که توجه کنیم استاد باستانی در روزهای آغازین سال نود و سه درگذشت، اما سخنرانی زریاب در سال ۵۶ یعنی حدود چهاردهه قبل ایراد شده، و در آن زمان هنوز بسیاری از کارهای بعدی و ارزشمند استاد باستانی که امروز در دسترس ما است، منتشر نشده بود!
پنجم فروردین سالروز درگذشت استاد باستانی پاریزی است. روحش شاد و یادش گرامی باد.
روزنامه نگار *
