به باور اساتید علوم سیاسی، پوپولیسم به جای منافع توده‌ها به دنبال تحمیق آن است؛ پوپولیست‌ها نمی‌آیند تا موشکافانه گره‌های اجتماعی را باز کنند، بلکه به گفتن کلیات بسنده کرده و تنها به دنبال بسیج کردن مردم برای کسب رای، حفظ قدرت و مقابله با جریان مخالف‌اند.
درحالی که کمتر از ۴۰ روز تا آغاز انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی باقی مانده، فعالیت برخی داوطلبان برای کسب آراء و جلب توجه مردم افزایش یافته و باعث شده تا این رویه سیاسی همانند شبحی روی حقایق سایه افکنده و تمام گام به گام با فرآیندهای انتخابات پیش برود.
به گفته کارشناسان و تحلیل‌گران، استفاده ابزاری از طبقات مختلف اجتماعی برای کسب رای بیشتر، تاکتیک اصلی پوپولیست‌ها در ایام انتخابات است که معمولا با دادن شعارها و وعده‌های بی پایه و اساس آغاز می‌شود.
جامعه هدف پوپولیست‌ها، برخی از طبقات اجتماعی مانند کارگران، زنان، معلولان، ورزشکاران و حتی روستاییان است که از برخی نارسایی‌هایی اجتماعی، اقتصادی، و حقوقی رنج می‌برند و بهترین گزینه برای شنیدن وعده‌های توخالی پوپولیست‌ها محسوب می‌شوند.
سرخوردگی اجتماعی، ناکارآمدی مسوولان و نمایندگان مجلس، بدبینی به سیاست و احساس ناامیدی در جامعه از مهم‌ترین پیامدهای پوپولیست است.
برای یافتن راهکار مقابله با این رویه سیاسی، با چند تن از کارشناسان و فعالان اجتماعی مصاحبه کردیم:
کارگران و زنان و انتقاد از دولت؛ گزینه‌های همیشگی پوپولیست‌ها
مدرس دانشگاه و فعال حوزه زنان به خبرنگار ایرنا گفت: متاسفانه در این چند سال گذشته شاهد بودیم که خیلی از نامزدهای ریاست جمهوری، مجلس و حتی شورای شهر، به دنبال مسائلی می روند که به اصطلاح دهان پر کن بوده و بتواند به خودنمایی بیشتر آنها منجر شود.
لیلا باروتی اظهار داشت: در ۶ ماه گذشته در استان قزوین مشاهده شده عده‌ای که تاکنون و حتی یکبار به مسائل و مشکلات کارگران توجهی نداشته‌اند، به سمت شرکت‌های صنعتی رفته و از نزدیک با کارگران ملاقات کردند، درحالی که تا قبل از انتخابات مجلس، واژه کارگر برای آنها عجیب و بیگانه بود.
وی با بیان اینکه برای پوپولیست‌ها، هر کارگر به عنوان یک برگ رای تلقی می‌شود، گفت: از دید یک فعال سیاسی پوپولیست، هدف نه حل مشکل کارگران، بلکه نزدیکی به آنها برای کسب آراء است که اهیمت دارد و به همین خاطر مدام تلاش می‌کنند تا خودشان را در بین این اقشار نشان دهند.
باروتی به فعالان زن پوپولیست اشاه کرد و اظهار داشت: در این چند ماه اخیر، برخی از زنانی که قصد ورود به خانه ملت را داشتند، در محافل نزدیک و مباحث دانشگاهی طوری وانمود می‌کردند که طرفدار مکتب‌های فکری غرب مانند فمنیست هستند، درحالی که اگر از آنها ۲ جمله در مورد فمنیسم بپرسید، قادر به پاسخ دادن نیستند و فقط از نام آن استفاده می‌کنند.
این فعال حوزه زنان تصریح کرد: یکی از داوطلبان زن برای انتخابات مجلس چندی پیش به صورت غیررسمی در یک محفل خودمانی گفته بود که به دنبال آزادی زنان در حوزه مسائل اجتماعی است، درحالی که از مصادیقی سخن می‌گفت که نه تنها عاریه بود، بلکه هیچ سنخیتی با قوانین و ساختارهای جمهوری اسلامی نداشت.
این مدرس دانشگاه انتقاد از دولت را یکی دیگر از ترفندهای پوپولیست‌ها عنوان کرد و گفت: بهترین انتقاد از دولت زمانی صورت می‌گیرد که فرد منتقد، با ارائه آمار و تحلیل بگوید، بدنه دولت در فلان مسئله اشتباه کرده است، درحالی که برخی داوطلبان در حین سخنرانی برای بزرگ کردن خود، مدام دولت را کوچک می‌شمارند و اگر از آنها توضیح بیشتر بخواهید، قادر به پاسخ و تشریح نیستند.
باروتی خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از پیشرفت پوپولیست‌ها باید مردم را آگاه کرد، تلویزیون، رسانه‌های مکتوب و الکترونیکی به عنوان وجدان‌های بیدار یک جامعه باید در این فرصت به آموزش‌های سیاسی را افزایش داده و در مورد مکتب‌های فکری بیشتر سخن بگویند.
شعاردادن و عمل نکردن باعث سرخوردگی و ناامیدی جامعه می‌شود
یک فعال اجتماعی در قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: در جوامع توسعه یافته، افراد در تمام طول سال از طریق احزاب و نهادهای مشارکتی فعالیت می‌کنند و بر همین اساس اقشار و طبقات مختلف، متناسب با پایگاه‌های اجتماعی، صنفی و تخصصی، پیگیر منافع خویش هستند.
محمود داوران با بیان اینکه اگر مردم یک جامعه سامان سیاسی ندیده باشند، تحت تاثیر جریانات موسمی قرار خواهند گرفت، اظهار داشت: در این جوامع برنامه مدونی برای مشارکت سیاسی افراد وجود ندارد و فعالان سیاسی نیز اهداف و مقاصدی را در ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیان می کنند که یا زمینه تحقق آن وجود ندارد و یا اینکه حداقل راهکاری برای رسیدن به آن را اعلام نمی‌شود.
وی تصریح کرد: پوپولیست‌ها در هر مقطع زمانی حرفی برای گفتن دارند و بنا بر مقتضیات زمان و مشکلاتی که دامن گیر مردم است، به اظهارات شخصی می‌پردازند.
داوران اضافه کرد: پوپولیست ها از خواسته‌های مردم به نفع خویش سوء استفاده می کنند و سوار بر موج افکار عمومی می شوند؛ اگر به یک پوپولیست در قدرت خوب نگاه کنید، هرگز به سمت صحبت‌های گذشته و قبل از کرسی قدرت اعتنایی نمی‌کند، چون هیچ کدام از آن صحبت‌ها کارشناسی و براساس علوم مشخصی بیان نشده است.
این فعال اجتماعی گفت: کاهش پوپولیسم در جامعه تنها در گرو توسعه سیاسی و حرکت به سوی تقویت احزاب است، تا مادامی که قانون برای فعالیت احزاب برنامه ای نداشته باشد، ناگزیر همه جامعه مغلوب پوپولیسم خواهند شد.
داوران تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که می تواند به کاهش و کمرنگ شدن فعالیت پوپولیست‌ها در جامعه منجر شود، تقویت امورات اقتصادی و فرهنگی مردم است؛ به طور حتم مردم فقیر در روستاها که سواد درستی ندارند و از نعمت نهادهای اجتماعی و مدرن محروم مانده‌اند، زودتر جلب توجه پوپولیست‌ها قرار می گیرند.
وی اثر نهایی پوپولیسم در جامعه را سرخوردگی مردم دانست و عنوان کرد: ناکارآمدی دولت‌ها و نهادهای حکومتی از عمده مواردی است که در اثر شعارزدگی و پوپولیسم ایجاد می شود و عمدتا قدرتمندان پوپولیست، دارای ریشه‌های عمیق اجتماعی، تخصصی و مدیریتی نبوده و صلاحیت های لازم برای اینکه جامعه با ثبات را ندارند.
داوران وجود پوپولیست‌ها در جامعه را عامل تغییر مذاق سیاسی مردم عنوان کرد و گفت: افزایش این افراد در جامعه باعث می‌شود تا ذائقه مردم به جای شنیدن حرف های تخصصی، به دنبال شعارهای زیبا تغییر کند.
این فعال اجتماعی پوپولیسم را عامل ناامیدی و سیاست هراسی در جامعه دانست و خاطرنشان کرد: اینکه در ایران شایعه شده، سیاست پدر و مادر ندارد، ناشی از فعالیت و عملکرد برخی پوپولیست ها در کشور بوده که به انسان ها ناامیدی تزریق کرده‌اند، به عنوان مثال ناامیدی و عقب ماندگی اگر به درستی ریشه یابی شود، دقیقا به خاطر حس بدبینی مردم نسبت به سیاسیون پوپولیست است.
وظیفه نماینده مجلس وضع و اصلاح قوانین است، نه گازکشی و آسفالت در روستاها
روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل سیاسی به خبرنگار ایرنا گفت: پوپولیسم در این ۱۰۰ سال اخیر بهترین و راحت ترین شیوه رسیدن به قدرت برای فعالان سیاسی محسوب شده و بر خلاف اندیشه فلسفی خود، چندان جایگاه مناسبی در بین فعالان اجتماعی ندارد.
جواد قربانی آتانی اظهار داشت: پوپولیسم یا ریاکاری سیاسی، به اقدامی گفته می‌شود که فرد فعال در حوزه سیاست به جای داشتن تخصص و مهارت در امورات مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، فقط شعار می‌دهد و پس از رسیدن به پلکان موفقیت از عمل کردن به آن سرباز می‌زند.
وی با بیان اینکه پوپولیسم فقط مختص به کشور ایران نیست، اضافه کرد: دونالد ترامپ رییس جمهور کشور آمریکا و خیلی از احزاب راست گرا در اروپای میانه در این دهه‌های گذشته از طریق پوپولیسم به قدرت رسیدند.
قربانی آتانی تاکید کرد: پوپولیست‌ها با موج سواری بر نیازهای مردم، به اهداف خودشان می رسند.؛ یعنی یک فرد پوپولیست دائما به دنبال این است که جامعه به چه چیزی نیاز دارد تا بتواند برای آن شعارهای خوش رنگ ولعاب بسازد؛ این نوع روش سیاسی هرگز به دنبال رفع مشکلات جامعه نیست، بلکه تنها مسائلی را به زبان می‌آورد که مردم بیشتر خواهان آن باشند.
این روزنامه نگار در توضیح اینکه چرا پوپولیسم مورد توجه بیشتر سیاستمداران قرار می گیرد، اظهارا داشت: فرد پس از رسیدن به قدرت هیچ الزامی برای تحقق شعارهای خویش ندارد و به راحتی با بهانه‌های فقدان شرایط، نبود اعتبارات، امکانات و مسائل دیگر می تواند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند.
قربانی آتانی در خصوص راهکار مقابله برای کاهش پوپولیسم در جامعه گفت: واقعیت این است که راهکاری برای از بین بردن این روند سیاسی در جامعه وجود ندارد، به هر حال پوپولیسم همواره وجود داشته و عده ای با موج سواری بر نیازهای مردم به خواسته‌های خودشان رسیده‌اند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه برای همیشه نمی توان به نیازهای مردم پاسخ داد و جامعه همواره نیازهای جدیدتری را مطرح می کند، اظهار داشت: تا زمانی که مردم نیازمند باشند، این نوع سیاسی بازی‌ها در جامعه وجود دارد و تنها راهکار مقابله با آن، آگاهی به توده‌های جامعه در راستای پاسخ و رفع صحیح نیازها است.
وی افزود: مردم باید بدانند که وقتی یک نماینده مجلس می‌گوید برای فلان روستا گازکشی می‌کند یا فلان طرح عمرانی را انجام می دهد، آیا از قدرت و توان او ساخته است یا خیر؟ حتی شعارهایی که مدام در گوشه و کنار روستاها و مناطق محلی شنیده می شود، برای چیست؟ اگر مردم به این پرسش ها و سطح آگاهی رسیدند، قطعا پوپولیست‌ها در کارشان ناموفق خواهند شد.
به گفته قربانی آتانی متاسفانه در این چندسال اخیر، خیلی از نمایندگان ما برای پررنگ تر شدن در مجلس به سمت مسائل و یا از ممنوعیت‌هایی سخن گفتند که از عهده آنها بر می آمد و نه اینکه توان ادامه دادن داشتند، اما این نوع صحبت‌ها برای آنها صرف سیاسی داشت و در قبال آن توانستند اسم و رسمی از خود به جای بگذارند.
وی افزود: وظیفه نماینده مجلس قانونگذاری است و اگر دیدید، نماینده‌ای به جای اظهارات موشکافانه قوانین به صحبت کردن در مورد آسفالت، گاز، مسائل اجتماعی و آزادی سخن می گوید، فقط شعارگرایی محض است.
رقابت‌های تعریف نشده داوطلبان در ایام انتخابات؛ از حضور در روستاها تا فضای مجازی
مدرس علوم سیاسی در قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: در همه جوامع برای ایجاد شور و نشاط در ایام انتخابات، از مکانیزم‌های قانونی و مناسب استفاده می‌شود، اما در ایران متاسفانه مکانیسم مشخصی برای شور دادن به انتخابات وجود ندارد و و هر داوطلب بنا به سلیقه شخصی از این کارزار استفاده می‌کند.
علی اصغر موبدانی افزود: حضور در بین روستاییان، نشست با اصناف و کارگران، شرکت در مراسم‌های مناسبتی و عزاداری با هدف سخنرانی، فعالیت در فضای مجازی، نزدیکی به رسانه ها و نزدیک شدن به سازمان مردم نهاد از جمله تاکتیک‌های داوطلبان برای خودنمایی در ایام انتخابات است.
وی تصریح کرد : بیشتر اصولگرایان و اصلاح طلبان استان قزوین با من مراوده نزدیک دارند و آنچه در این ایام انتخابات مجلس بیشتر از همه برای آنها اهمیت دارد، فعالیت در فضای مجازی و ایجاد گروه‌ها و کانال‌های تلگرامی بود، به طوری که در این ماه‌های اخیر بیش از ۲۰ گروه و کانال تلگرامی از سوی هواداران یک داوطلب مجلس راه اندازی شده و به دعوت اجباری افراد اقدام می‌شد.
موبدانی با بیان اینکه جلوگیری از فعالیت پوپولیستی و شعارگونگی داوطلبان آن هم به این گستردگی کار بسیار دشوار و غیرممکنی به نظر می رسد، اظهار داشت: دستگاه‌های نظارتی هرگز قادر نیستند به طور کامل تمام تحرکات داوطلبان مجلس را رصد کنند، اما می توانند با آگاهی بخشیدن به مردم در انتخاب فرد اصلح کمک کنند.
این مدرس علوم سیاسی خاطرنشان کرد: در این یک ماه باقی مانده تا ایام انتخابات، نه تلویزیون و نه هیچ رسانه‌ای از پوپولیسم سخن نگفت و تا مادامی که آموزش های اجتماعی در کار نباشد، قادر نخواهیم بود به مشارکت هرچه بهتر شهروندان درفرآیندهای سیاسی مبادرت کنیم.
اگر تخلفات انتخاباتی با دروغ و فریب آمیخته باشد، ظلم است
محمد تقی صفری رییس دفتر نظارت و بازرسی شورای نگهبان استان قزوین نیز چندی پیش اعلام کرد که تبلیغات پیش از موعد انتخابات تخلف است و اگر این تخلف با فریب و دروغ آمیخته شود، ظلم می‌شود و کسی که ظالم است صلاحیت و شرایط لازم را برای قانونگذاری و ورد به خانه ملت را ندارد.
وی اظهار داشت: مردم باید بدانند که یک متخلف و کسی که به دروغ و ریاکاری مبادرت می کند تا به کرسی مجلس برسد، به قانون احترام نگذاشته و کسی که به قانون احترام نگذارد برای حقوق ملت هم احترام قائل نیست.
نیم نگاه: به نظر می‌رسد هنوز تفکیکی بین شور انتخاباتی و تخلفات آن در جامعه تبیین نشده و اگر قوانینی هم وجود داشته باشد، به خوبی برای مردم تشریح نمی‌شود.
درحالی که مسئولان به انجام شور انتخاباتی برای مشارکت سیاسی هرچه بیشتر مردم تاکید دارند، از طرف دیگر داوطلبان مجلس در هر کوی و برزن با شعارهای بی پایه و اساس در حال کسب رای هستند.
گرچه شعارهای انتخاباتی و جمع کردن هواداران در مرحله اول باعث نشاط اجتماعی و سیاسی می‌شود، اما در دراز مدت و پس از فرآیند انتخابات پیامدهای ناگواری در جامعه ایجاد می‌کند و مردم را نسبت به نظام و انقلاب بدبین خواهد کرد.
۲۲۴ داوطلب برای شرکت در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت نام کردند که از این میان، با رد صلاحیت ۱۵۰ داوطلب، نهایتا ۷۴ داوطلب توانستند با تایید صلاحیت به دور بعدی راه یابند.
استان قزوین دارای ۴۸ حزب سیاسی است و چهار کرسی در خانه ملت دارد.
انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی دوم اسفندماه سال جاری برگزار می‌شود.
