شجاعت شناخت واقعی شرایط و جسارت در پذیرش و اذعان به آنها، اگر چه لازم و بسیار مهم است اما کافی نیست. انتظار میرود رییس جمهور پزشکیان با تقویت ستاد دولت خود و گفت و گوی جدی با نخبگان به جمع بندی دقیق و روشنی در باب عوامل ناکامی در کسب رضایت مردم برسد و آنگاه با عزمی جزم و اعمال اقتدار در سطح درونی قوه مجریه -و از جمله و پیش از همه نهاد ریاست جمهوری- تلاشهای ملموس و مشخصی برای کسب رضایت مردم و حل مشکلات انباشته انجام دهد.
مسعود پزشکیان رئیس جمهور متفاوتی است. او در انتخابات ۱۴۰۳ نه در باغ سبزی نشان داد نه خود را رستم دستانی نمایاند که بتواند ابربحران های ایران را حل کند. اما وعده داد که تلاش خواهد کرد که از مسیر اجماع سازی، از سنگینی بار مشکلات بکاهد. او به درستی تشخیص داده بود که بدون اجماع سازی، هر اقدام او نه تنها از بار مشکلات انباشته نخواهد کاست، بلکه با تشدید شکافها در سطح نظام حکمرانی، قابلیت تحلیل رفته دولت روز به روز مسیر زوال را خواهد پیمود. در مدت ۱۵ ماه ریاست بر قوه مجریه، پزشکیان ضعف و خطاهای بسیار جدی داشته است، اما برخی اقدامات و دیدگاههای او همچنان چراغ امید را برای بهبود هرچند نسبی و اندک روشن نگاه میدارد. به این گزاره ها دقت کنید:
۱. می خواهید بجنگید؟ خب اومد و زد، دوباره درست کنیم باز هم می آید می زند!
۲. نظرسنجی ها نشان داد مردم از دولت ناراضی هستند.
این گزاره ها به واقع در سپهر سیاست ایرانی، خلاف عادت هستند. سیاستمدار تیپیک ایرانی عادت داشته که بگوید دشمنان هیچ اثری بر وضع کشور ندارند. سیاستمدارانی که میشناختیم همواره از خدمات دولت خود میگفتند و مردم را شکرگزار خدمات و زحمات ارزشمند دولت؛ اگر هم نارضایتی در گوشه ای بوده سیاهنمایی بوده و لاغیر. اینکه رییس دولت صحنه منازعه در باب موضوع هسته ای و آرایش واقعی میدانی را بدون تعارف و سر در برف کردن تشخیص دهد و به صراحت بیان کند، شرط لازم عبور از بحران است. اینکه رییس دولت به صرافت دریافت کند که برآیند عملکرد او و یارانش نتوانسته رضایت مردم را در پی داشته باشد، شرط لازم بهبود عملکرد و تامین رضایت مردم است.
این اظهارات نه اقتدار دولت را کم میکند نه دشمنان را گستاخ. اقتدار دولت و برنامه ریزی دشمن بیش از آنکه محصول گفتار دولتمردان ما باشد، محصول واقعیتهای عینی ماست و در این میان اذعان رییس دولت به این واقعیتها نشاندهنده عبور سیاست ورزی رسمی در ایران از مرحله کتمان و نامحرم انگاری مردم است. رییس جمهوری که اذعان به نارضایتی مردم از عملکرد او دارد، متواضعانه تر نقدها و پیشنهادها را گوش میدهد، دولتمردان این دولت کمتر جرأت میکنند با تملق و بادمجان دور قاب چینی خود را مقرّب درگاه رئیس کنند، مدیران دولت می فهمند که باید تعارف کم کنند و بر کار درست و موثر خود بیفزایند.
اما چنانکه اشاره رفت شجاعت شناخت واقعی شرایط و جسارت در پذیرش و اذعان به آنها، اگر چه لازم و بسیار مهم است اما کافی نیست. انتظار میرود رییس جمهور پزشکیان با تقویت ستاد دولت خود و گفت و گوی جدی با نخبگان به جمع بندی دقیق و روشنی در باب عوامل ناکامی در کسب رضایت مردم برسد و آنگاه با عزمی جزم و اعمال اقتدار در سطح درونی قوه مجریه -و از جمله و پیش از همه نهاد ریاست جمهوری- تلاشهای ملموس و مشخصی برای کسب رضایت مردم و حل مشکلات انباشته انجام دهد.
آیا شجاعت و صداقت پزشکیان در سطح شناخت واقعی مشکلات متوقف خواهد ماند یا او این شجاعت و صداقت را در مرحله عمل و اقدام نیز نشان خواهد داد؟ در هر حال اگر سیاست را تلاشی تدریجی برای بسامان کردن زندگی جمعی بدانیم، جامعه مدنی ایران باید با تحسین شجاعت شناختی پزشکیان و تلاش بر تثبیت و توسعه این نوع کنش، پیگیر ثمره عملی این شناخت جسورانه در میدان اقدام و عمل باشد.
*فائز دین پرست، دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی
