استاد روابط بینالملل دانشگاه علامه طباطبایی گفت: توافق با آژانس اگرچه میتواند دستاوردهای مثبتی داشته باشد و به عنوان مثال از ارائه قطعنامه علیه ایران در جلسه بعدی شورای حکام جلوگیری کند، اما برای ممانعت از اجرای اسنپبک باید اقدامات دیگری هم انجام داد.
جلال دهقانی فیروزآبادی در گفتوگو با خبرنگار جماران، با اشاره به توافق روزهای اخیر ایران و آژانس برای ازسرگیری همکاریها، اظهار کرد: تا کنون متن این توافق منتشر نشده و هنوز معلوم نیست زمان اجرای آن چه موقع است و در مورد مکانهای مجاز برای بازرسی و ترکیب تیم بازرسین آژانس نیز اطلاعی در دست نداریم. ما تنها میدانیم که این توافق، قاعدتا به مأموریتهای ذاتی آژانس یعنی نظارت و بازرسی از تأسیسات هستهای مربوط میشود. در این توافق، اصول همکاری موفقت ایران با آژانس بر اساس چهارچوبی جدید مشخص شده است، زیرا از پس از حمله آمریکا به تاسیسات هستهای ایران و عدم محکومیت آن از سمت آژانس، دیگر ادامه همکاریها به شکل سابق ممکن نبود.
وی با بیان اینکه در هر صورت این توافق گامی مثبت در مدیریت بحرانهای خارجی ایران و جلوگیری از اجرای اسنپبک است، افزود: اروپا نیز در واکنش خود به این توافق، آن را گامی لازم اما ناکافی دانسته است. اروپاییها ایراداتی را به این توافق وارد کردهاند، از جمله اینکه فاقد جدول زمانی مشخص برای آغاز همکاریهاست و مدعی اند که هنوز معلوم نیست که ایران با امضای این توافق در پی ازسرگیری همکاریهاست یا خرید زمان را دنبال میکند. طبق گفته اروپا، در صورتی اسنپبک اجرا نخواهد شد که ایران به سه شرط غرب یعنی ازسرگیری همکاریها با آژانس، تعیینتکلیف ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد و مذاکره با آمریکا تن دهد.
استاد روابط بینالملل دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: توافق با آژانس میتواند دو خواسته نخست اروپا را برآورده کند؛ خصوصا که وقتی وزیر امور خارجه توافقی را امضاء میکند، یعنی در داخل کشور نیز نسبت به آن موافقت وجود داشته و لذا فکر نمیکنم اجرای این توافق با چالشی در داخل مواجه شود. اما در مورد تحقق شرط سوم چندان خوشبین نیستم و لذا بعید است که توافق با آژانس باعث جلوگیری از اجرای اسنپبک و بازگشت تحریمهای شورای امنیت شود. ضمن اینکه اختلاف نظر اروپا و ایران بر سر زمان و چگونگی اجرای این توافق نیز بحث دیگری است که تأثیرگذاری آن را دچار چالش میکند. از نظر ایران، در صورت اجرای اسنپبک، توافق اخیر با آژانس ملغی خواهد و لذا جمهوری اسلامی عملا اجرای توافق را به بعد از پایانیافتن مهلت اروپا برای اجرای مکانیسم ماشه موکول کرده است، در حالیکه اروپاییها انتظار دارند که این توافق تا قبل از آن زمان اجرا شود.
دهقانی فیروزآبادی اضافه کرد: در حقیقت اینجا یک دور پیش آمده است؛ یعنی معلوم نیست اول مکانیسم ماشه باید متوقف شود تا این توافق به اجرا برسد یا اینکه نخست باید توافق با آژانس اجرایی گردد و سپس اسنپبک متوقف شود. اکنون یا تروئیکا باید نامه خود برای فعالسازی مکانیسم ماشه را از شورای امنیت پس بگیرد یا اینکه قطعنامه جدیدی در این شورا برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ تصویب شود. حتی اگر ایران و اروپا برای تمدید مهلت فعالسازی مکانیسم ماشه به توافق برسند هم بعید است که آمریکا با چنین قطعنامهای موافقت کند، کما اینکه اساسا بخش زیادی از تصمیم اروپا برای فعالسازی اسنپبک، تحت تأثیر خواستههای ایالات متحده بود و اکنون آمریکا بیشتر از اروپا برای بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران اصرار دارد.
وی با بیان اینکه من بعید میدانم در دو هفته باقیمانده، ایران با مذاکره مستقیم و جامع با آمریکا موافقت کند و توافقی حاصل شود، عنوان کرد: البته به هر حال بسیاری از اموری که در شرایط عادی بعید به نظر میرسند، در شرایط بحرانی میتوانند عملی شوند، اما با نگاه واقعبینانه، به نظر نمیرسد که مذاکره مستقیم با آمریکا ممکن باشد. لذا توافق با آژانس اگرچه میتواند دستاوردهای مثبتی داشته باشد و به عنوان مثال از ارائه قطعنامه علیه ایران در جلسه بعدی شورای حکام جلوگیری کند، اما برای ممانعت از اجرای اسنپبک باید اقدامات دیگری هم انجام داد که از جمله آن میتوان مثلا به میانجیگری چین برای حصول توافق موقت بین ایران با اروپا و آمریکا اشاره کرد.
این تحلیلگر مسائل بینالملل با بیان اینکه توافق با آژانس ممکن است بتواند سایه جنگ را از سر کشور دور کند، گفت: البته اساسا منطق اسرائیل برای تجاوز به ایران، ربطی به توافقات این چنینی ندارد، زیرا این رژیم به هیچ قاعده و قانونی پایبند نیست. اما به هر حال حداقل نتیجه این توافقات این است که نشان میدهد علیرغم تخریب شدید تأسیسات هستهای ایران، ما همچنان به دنبال همکاری با آژانس و استفاده از دیپلماسی هستیم. این مشروعیت ایران در نظام بینالملل را تقویت میکند و هزینه حمله به کشور را افزایش میدهد.
