شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در همایش «محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی»، گفت:انسان با نگرش جاهلانه به طبیعت و رفتار غیرمنطقی در استفاده و بهرهبرداری از منابع طبیعی تأثیر مخاطرات را دو چندان کرده است. اگر ما به ابعاد خطر تغییر اقلیم توجه نکنیم و چه در سطح جهان و چه در سطح ملی و منطقهای میتواند عوارض جبرانناپذیری را در زیستگاههای طبیعی بشر داشته باشد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه حقابه تالابها یکی از دغدغههای جدی است، گفت: انسان با نگرش جاهلانه به طبیعت و رفتار غیرمنطقی در استفاده و بهرهبرداری از منابع طبیعی تأثیر مخاطرات را دو چندان کرده است. اگر ما به ابعاد خطر تغییر اقلیم توجه نکنیم و چه در سطح جهان و چه در سطح ملی و منطقهای میتواند عوارض جبرانناپذیری را در زیستگاههای طبیعی بشر داشته باشد.
به گزارش خبرنگار جماران، شینا انصاری طی سخنانی در همایش «محیط زیست و فرهنگ و تمدن اسلامی» با اشاره به اینکه عبور از خطوط قرمز محیط زیست در اسلام ممنوع شده است، گفت: در جهان امروز مشکلاتی در بخشهای مختلف محیط زیست داریم. مثلا کل جهان با مسأله «تغییر اقلیم» مواجه است و کشور ما هم از این مسأله تأثیر میپذیرد و خشکسالی و سیل از جمله مخاطراتی است که به واسطه تغییر اقلیم تشدید میشود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: آلودگی هوا، گرد و غبار، مشکل پسماندها و محدودیت منابع آب را داریم، حقابه تالابها یکی از دغدغههای جدی است و نکتهای وجود دارد این است که حساسیت جهان امروز به محیط زیست ناشی از نقش محیط زیست در همه مؤلفههای حیات از جمله مؤلفههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دینی است؛ و در بررسی بحرانها فقط تخریب یک زیستگاه طبیعی یا انقراض چند گونه گیاهی یا جانوری مطرح نیست بلکه در حقیقت از دست رفتن محیط زیست و بقای انسان و سایر موجودات زنده هم مطرح هست.
وی تغییرات آبوهوایی را مهمترین مصداق بر هم خوردن وضعیت عادی حیات در کره زمین دانست و تأکید کرد: انسان با نگرش جاهلانه به طبیعت و رفتار غیرمنطقی در استفاده و بهرهبرداری از منابع طبیعی تأثیر مخاطرات را دو چندان کرده است. اگر ما به ابعاد خطر تغییر اقلیم توجه نکنیم و چه در سطح جهان و چه در سطح ملی و منطقهای میتواند عوارض جبرانناپذیری را در زیستگاههای طبیعی بشر داشته باشد.
انصاری اظهار داشت: انسانها با قدرت خلق و ابداع میتوانند در نظام طبیعت تغییراتی ایجاد کنند که موجب اختلال در نظاممندی فرآیندهای زیستی میشود و نگاه سوء انسان نسبت به دیگر موجودات زنده و غیر زنده در طبیعت موجب نهادینه شدن جهالت فکری برآمده از تخلف نفس امّاره و اندیشه مادینگر و سلطهجو میشود. این نگاه تک بعدی به رشد و پیشرفت موجب شده که انسان نتواند به توسعه همه جانبه نگر و پایدار توجه کند.
وی افزود: بارها در قرآن گفته شده که طبیعت امانتی در دست انسان است و در دین اسلام به عنوان کاملترین دین در میان ادیان الهی که جامعیت فراگیر دارد، یعنی تمام ابعاد حیات مادی و معنوی را در بر میگیرد و انسان را اشرف مخلوقات میداند، انسان را به عنوان «خلیفة الله» تلقی کرده که نشانهای از قدرت و عظمت الهی را در خودش دارد. اما نکته این است که انسان به رغم خلیفة الله بودن، آزاد از هر مسئولیتی نیست بلکه باید افعال خودش را با بهرهگیری از اصول و قواعدی که خالق هستی برای تنظیم امور کائنات مقدر کرده، به انجام برساند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه انسان به عنوان خلیفة الله متعهد هست به اینکه طبیعت را حفاظت و حراست کند، اظهار داشت: محیط زیست در اسلام امانتی است که به انسان سپرده شده که از آن به نحو مناسبی برای سعادت دنیا و آخرت خودش بهره ببرد و از این حیث حتی مورد سؤال و جواب هم قرار میگیرد. حضرت علی(ع) به گونهای تکان دهنده یادآور مسئولیت اخلاقی، اجتماعی و فردی انسان دارند و در خطبه 167 نهجالبلاغه میفرمایند «شما حتی در برابر زمینها و ستوران مسئول هستید».
وی با اشاره به اینکه رویکرد انسانمحور حق و حقوق سایر موجودات را فراموش میکند، تأکید کرد: خطای شناختی از این ناشی میشود که رفتارهای غیراخلاقی، مخرب و آزاردهندهای ممکن است متأثر از این نگاه باشد که در برابر سایر عناصر نظام خلقت وجود داشته باشد و آشفتگی و بینظمی زندگی جامعه و بحرانهای محیط زیستی را ایجاد کند. این آشفتگی از تفکر جدا دانستن عناصر و اجزاء طبیعت و عدم توجه به وحدت نظام خلقت به وجود آمده است. انسان مدرنی که در عصر حاضر زندگی میکند، متأسفانه گرفتار این آشفتگی شده است.
انصاری در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: تمدن اسلامی ما هم در اوج شکوفایی خودش به موضوع محیط زیست توجه داشت و مسلمانان در اعصار گذشته با استفاده از دانشهای مختلف مثل نجوم و جغرافیا، کشاورزی پایدار را داشتند استفاده آنها از طبیعت «بهرهبرداری» بود و «بهرهکشی» از منابع طبیعی نبود. از معماری اسلامی میتوانم به عنوان یکی از مصادیقش نام ببرم که با استفاده از عناصر طبیعی مثل آب، نور و باد دقیقا سازگاری با طبیعت را نشان میداد.
وی افزود: در شهرهای قدیمی ایران میبینیم که اجداد ما چگونه برای تابآوری در اقلیم خشک سرزمینمان از طبیعت الهام گرفتهاند و چطوری با آن سازگار شدهاند. چطور بدون اینکه اکولوژی بخوانند توانستهاند محدودیتهای طبیعی را درک کنند؟ و خانههایی ساختهاند که امروز به خانههایی که پدران ما ساختهاند، خانههای سبز و پایدار اطلاق میکنیم. شهرهای قدیمی مثل نائین شهرهای اکولوژیک هستند. یعنی الآن اگر بخواهیم شهر پایدار بسازیم، از اینها به عنوان شهرهای اکولوژیک نام برده میشود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: عناصری مثل بادگیر، شوادان، بهارخواب و روشندان یعنی آنها درک کرده بودند که اقلیم خشک است؛ گونههای گیاهی ما سازگار با اقلیم بودند و گونههای آببر نبودند. اتفاقا معماری خاص ایرانی – اسلامی نشانه توجه خاص ایرانیها به انرژیهای تجدیدپذیر بوده؛ یعنی چیزی که الآن ما به خاطر ناترازیهای انرژی روی آوردهایم، پدران و اجداد ما در بهرهگیری از عناصر معماری توجه کرده بودند که برای سرمایش و گرمایش طبیعی چه کار باید کنند یا در مناطق طبیعی چطور با بادگیرها میتوانند تهویه لازم را ایجاد کنند.
وی تأکید کرد: از این جهت آموزههای تاریخی پدران ما در حفر قنات، ساخت گودال باغچه و استفاده از آب باران برای احداث آبانبار، کاشتهای دیم و همین طور مهمتر از اینها باز طراحی بافتهای ایرانی در دل کویر دلالت بر وقوف آنها به ظرفیتهای اقلیمی و اهمیت رابطه بین انسان و طبیعت دارد. با همین نگاه هوشمندانه و تعاملمحور با طبیعت بوده که اجداد ما توانستهاند با وجود همه موانع طبیعی شرایط زیستی خودشان را با اقلیمهای متنوع فلات ایران تطبیق بدهند و سازگار کنند.
انصاری اظهار داشت: ما محدودیت منابع آب داریم و در فضای سبز نباید زیاد از چمن استفاده کنیم یا خانههای غیر بومی که پر آببر هستند؛ یا صنایعی که پر آببر هستند را نباید در فلات مرکزی ایران مستقر کنیم. به هر حال در 100 سال اخیر متأسفانه الزامات طبیعی مورد بیتوجهی قرار گرفت و حاصلش این است که الآن ما با مشکلات متعدد محیط زیستی مواجه هستیم.
وی همچنین در خصوص راهکار اسلام برای مشکلاتی که ما در سطح کشورمان با آنها مواجه هستیم، گفت: اسلام به ما میآموزد که با طبیعت به عنوان امانت الهی رفتار کنیم و این نگاه اخلاقی میتواند پایهای برای تغییر رفتارهای مخرب باشد. جلوگیری از اسراف هم موضوع خیلی مهمی است. یکی از آیات قرآن کریم اشاره دارد که اسراف در مصرف منابع طبیعی یکی از عوامل اصلی بحران محیط زیست است. اما متأسفانه شبکههای اجتماعی و فضای مجازی دائما کمیّتگرایی و مصرفگرایی را مطرح میکند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در واقع مصرف بیش از حد لوازمی که شاید بعضی از آنها مورد نیاز نیست؛ مصرف بیشتر آب و انرژی را به دنبال دارد و القاء ذهنیت مصرفگرایی، ترویج تجملگرایی در رسانهها و تنوعطلبی و مصرف افراطی در پوشاک و اشاعه منطق مصرف به هر قیمتی، نهایتا نابودی منابع طبیعی کشور و ایجاد آلایندههای شدید محیط زیستی را دارد که این هم به عنوان یکی از رویکردهایی است که در دین مبین اسلام بارها تأکید شده است.
