گفتگوی اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران -تهران

در گفت و گو با جماران؛

محسنیان راد: کرونا آخرین ضربه را به مطبوعات نحیف ایران می زند

قطعا مردم به خاطر خریدن روزنامه ها در شرایط کرونا از خانه های خود بیرون نمی آیند. به نظرم امروز فرصتی است تا متوجه شویم که چقدر مطبوعات ایران را شکننده کرده ایم.

پایگاه خبری جماران، سعید گیتی آرا: پروفسور مهدی محسنیان راد که یکی از اساتید برجسته کشور است و آثار زیاد و ارزشمندی در حوزه ارتباطات دارد، در گفت و گویی مشترک با خبرنگار پایگاه های خبری جماران و انتخاب درباره آنچه دستور اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا درباره عدم انتشار نسخه کاغذی روزنامه ها نامیده می شود، گفت: بی‌تردید کشورهایی که حکومت‌ها مانع نمی شوند که مطبوعاتشان نیازهای واقعی مخاطبانشان را تأمین کنند و در قبال آن مزدشان را از طریق دستیابی به  استقبال مردم از کارشان – یعنی تیراژ بالا –تأمین کنند، مجبور نمی شوند که دست نیاز خود را در مقابل دولت‌ها دراز و کاغذ یارانه ای و آگهی دولتی دریافت کنند و به هنگام کرونا چنین مشکلاتی داشته باشند.

وی افزود: فشارهای دیرپای حکومتی بر مطبوعات ایران دیگر رمقی برای آن ها نگذاشته است. این آمارها که عرض می کنم واقعیت تلخی را نشان می دهد که تیراژ مجموع روزنامه‌های ما در ایران معادل هر 1000 نفرفقط  12 نسخه است. این در شرایطی است که میانگین مذکور در جهان 98 و از نظر قاره ای  در اروپا 194 نسخه، در آمریکای شمالی 92 نسخه و در آفریقا 13 نسخه است.  سهم مذکور در کشورهای مسلمان نیز دوبرابر ما و 25 نسخه است. بالاترین را ژاپنی ها دارند با 551 نسخه ( 46 برابر ما)  آیا لازم نیست که فکر کنیم در این چهل سال با مطبوعات چه کردیم که اینگونه نحیف و لاغر شده اند. و بپرسیم این مطبوعات از طریق خودسانسوری لجام گسیخته و شاید از سر ناچاری شان با مردم چه کردند و چرا نتوانستند نورافکن های قلم خود را رو به فساد گسترده و جناح بازی های چند دهه، روشن کنند که اینگونه جایی در سبد مصرف رسانه ای مردم نیابند. بنابراین فکر می کنم درد امروز مطبوعات ایران باید بسیار عمیق تر از فرمان عدم چاپ کاغذی ارشاد به واسطه کرونا باشد.    

محسنیان راد بیان کرد: اصولاً در همه نقاط جهان، روزنامه تنها رسانه ای است که تداوم استفاده از آن منوط به اخذ تصمیمات مکرر و هر روزه مخاطب است. زیرا اوست که هر روز باید دست توی جیبش کند و آن شماره روزنامه مورد نظرش را بخرد. پس هر روز رضایت خود را از محتوا با پرداخت وجه روزنامه بروز می دهد. درست است که در همه جهان سهمی از فروش روزنامه های کاغذی از طریق آبونمان سالانه فروخته می شود اما آخرین آمارها در اکثر کشورها حاکی از بالا بودن سهم تک فروشی است.  بنابراین حیات یک روزنامه بستگی به این دارد که چقدر مخاطبین خود را راضی نگه می دارد، نه آنکه چقدر سه قوه حکومتی را راضی نگهداشته است. اگر مخاطبین روزنامه نیازهای مورد انتظارشان برآورده شود، شمارگان روزنامه نیز بالا می رود، به تبع آن آگهی هایشان افزایش می یابد و درآمدشان اجازه خواهد داد روزنامه نگاران تحصیلکرده تر تمام وقت را استخدام کنند و محتوای کاربردی تری را تولید کنند. بی نیاز‌تر به حکومت شوند که با کاغذ یارانه ای، آنان را نیازمند خود کند و با زندان و توقیف، آنها را  دائم از اجرای وظایف اصلی شان که مهمترین آن دیده بانی همه منابع قدرت و بخش های گوناگون جامعه است بازدارند.

این نظریه پرداز و استاد برجسته ارتباطات ادامه داد: از روزگاری که عصر رسانه های نوین فرا رسید و امکان دیجیتالی شدن مطبوعات فراهم شد، روزنامه ها در کشورهایی که حقوق مؤلف در آنها رعایت می شود به راحتی توانستند پس از ایجاد سایت، نسخه های اینترنتی خود را بفروشند و اگر کسی از آنها کپی برداری کند و مطالبش را در اختیار آشنایان خود قرار دهد، مجرم محسوب شود. در حالیکه مطبوعات ایران، آنگونه که کشورهای عضو کنوانسیون حقوق مؤلف دارند، چنین امکانی را ندارند.

محسنیان راد گفت: برای اینکه فرهنگ توجه به حقوق مؤلف را بیشتر توضیح دهم، به کنفرانسی اشاره می کنم که حدود 20 سال پیش در یکی از کشورها برگزار می شد  و من در آن شرکت کرده بودم.  پس از ارائه مقاله ام، یک استاد استرالیایی نیز مقاله‌اش را ارائه داد. از او خواستم که در صورت امکان یک نسخه از مقاله اش را به من دهد. ولی وی گفت که  این آخرین نسخه است و نسخه ای دیگر ندارد. گفتم ممکن است مقاله را به من دهید تا از آن کپی بگیرم؟ مقاله را گرفتم و با خود به قسمت کپی برداری بردم، اما متصدی دستگاه کپی وقتی به پلاک روی سینه من نگاه کرد و متوجه شد که آن مقاله به نام خودم نیست، گفت: «متاسفم تنها خود نویسنده می تواند از این مقاله زیراکس بگیرد.» همین مساله باعث شد تا من از نویسنده مقاله خواهش کردم همراه من بیاید که یک نسخه کپی تهیه کنم. می خواهم بگویم حقوق مولف تا این اندازه در آن کشورها نهادینه شده است.

این استاد دانشگاه بیان کرد:  از آنجا که فضای نهادینه شده ای در پاسداری از حقوق مولف در ایران وجود ندارد، مطبوعات نمی توانند اگر نسخه کاغذی  منتشر نکنند با درآمد فروش اینترنتی خود، هزینه های نیروی انسانی و تالیف خود را تامین کنند. بی تردید در ممنوعیت چاپ کاغذی به خاطر کرونا چاپخانه ها نیز از کار می افتند و کارگران چاپخانه ها دچار مشکل می شوند. این درحالی است که شماری از کاربرانی که امروز مصرف کننده اینترنت هستند، پولی نمی پردازند که جای فرو ریختن درآمد فروش نسخه های کاغذی را پر کند.

وی گفت: بنابراین در چنین کشوری وقتی این دستور داده می شود که روزنامه ها نسخه کاغذی منتشر نکنند، انجمن روزنامه نگاران و حقوقدان صاحبنظر حقوق مطبوعات به درستی به این نکته اشاره می کنند که اصلا چرا باید حکومت راجع به این مساله تصمیم بگیرد؟ اما عرض کنم که اصلا نیازی به چنین فرمانی از سوی وزارت ارشاد نبود. زیرا خود روزنامه ها می دانند اگر در این روزهایی که همه خود را در حصر خانگی قرارداده اند و برای نیازهای واجب از خرید نسخه کاغذی از خانه بیرون نمی روند. وضع چنان است که افراد حتی برای انجام کار بانکی خود بیرون نمی روند چه رسد به خاطر خرید روزنامه، می دانیم آنگونه هم نیست که سر هر کوچه کیوسک روزنامه فروشی باشد. بنابراین در برخی نقاط شخص باید برای خرید روزنامه اتومبیل سوار شود. پس اگر هم می توانستند چاپ کنند کمتر کسی تمایل داشته باشد که به دلیل خرید روزنامه از خانه خارج شود و در نتیجه روز به روز تعاداد نسخه های برگشتی بیشتر خواهد شد و مطبوعات از درآمد فروش محروم خواهند شد.

محسنیان راد ادامه داد: مشکلی که امروز وجود دارد این است که فرصتی است تا دریابیم که تعامل با مطبوعات در 40 سال گذشته شیوه غلطی داشته  است. بنده و برخی دانشگاهیان ارتباطات از جمله مرحوم دکتر کاظم معتمدنژاد،  بارها نسبت به نتایج این شیوه، هشدار دادیم. نباید روزنامه ها را اینگونه توقیف می کردیم. نباید روزنامه نگاران را به زندان می انداختیم. مسئولان باید فضا فعالیت مطبوعات را آزاد می گذاشتند و آزاد بگذارند تا عقاید و نظرات در باره اشتباهات دولت ها و عوامل فساد بدون پرده پوشی منعکس شود. صاحب نظران بارها به این مسائل اشاره کردند، اما توجهی به آن نشد تا اینکه امروز با معضلی مواجه شدیم که حتی اگر گفته شود روزنامه ها می توانند نسخه کاغذی خود را چاپ کنند، قطعا مردم به خاطر خریدن روزنامه ها  در شرایط کرونا از خانه های خود بیرون نمی آیند. به نظرم امروز فرصتی است تا متوجه شویم که چقدر مطبوعات ایران را شکننده کرده ایم.

انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
4 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.