تیم مذاکرهکننده آمریکا به سرپرستی استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در امور خاورمیانه، به دنبال توافقی است که ایران را به توقف کامل غنیسازی ملزم کند. اما این درخواست با مخالفت تهران روبهرو شده است؛ چرا که ایران با استناد به معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) مصوب ۱۹۷۰، غنیسازی را حق مسلم خود میداند.
به گزارش جماران؛ در حالی که تنشها بر سر برنامه هستهای ایران همچنان ادامه دارد، نشانههایی از پیشرفت در مذاکرات میان تهران و واشنگتن دیده میشود. به گزارش المانیتور، دولت دونالد ترامپ به توافقی چهارچوبی با ایران نزدیک شده که ممکن است سرآغاز یک مسیر دیپلماتیک تازه باشد.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، اعلام کرد ایالات متحده به دستیابی به یک «راهحل» درباره برنامه هستهای ایران نزدیک شده است؛ موضوعی که نشانهای از احتمال توافق موقت میان دو طرف تلقی میشود.
ترامپ روز چهارشنبه در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «ما در حال انجام گفتوگوهای بسیار خوبی هستیم» و افزود که به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، هشدار داده است در این مرحله از اقدام نظامی علیه ایران خودداری کند. او تأکید کرد: «به [نتانیاهو] گفتم اکنون زمان مناسبی برای چنین اقدامی نیست، زیرا ما به راهحل بسیار نزدیکی رسیدهایم.»
منابع مطلع در آمریکا و منطقه نسبت به دستیابی به نوعی توافق ابراز خوشبینی کردهاند، هرچند موضوع غنیسازی اورانیوم از سوی ایران همچنان حلنشده باقی مانده است. یکی از این منابع به المانیتور گفت: «فضای مذاکرات مثبت است. به نظر میرسد ایالات متحده درباره موضوع غنیسازی، راهکاری برای خروج از بنبست ارائه کرده است.»
تیم مذاکرهکننده آمریکا به سرپرستی استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در امور خاورمیانه، به دنبال توافقی است که ایران را به توقف کامل غنیسازی ملزم کند. اما این درخواست با مخالفت تهران روبهرو شده است؛ چرا که ایران با استناد به معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) مصوب ۱۹۷۰، غنیسازی را حق مسلم خود میداند.
همانطور که هفته گذشته بخش واشنگتن المانیتور گزارش داد، راهی برای حلوفصل مسئله غنیسازی اورانیوم وجود دارد. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بینالمللی بحران، پس از مذاکرات اخیر در رم گفت که طرفین در حال نزدیک شدن به یک توافق چهارچوبی هستند که بهجای حل فوری موضوع غنیسازی، آن را به آینده موکول میکند تا فرصت برای رسیدن به یک توافق بلندمدت فراهم شود.
واعظ توضیح داد: «وقتی مذاکرهکنندگان متوجه شدند که اختلافها بسیار عمیق است و در کوتاهمدت قابل رفع نیست، تصمیم گرفتند بهجای شکست کامل روند، روی توافقی کلی و اولیه تمرکز کنند.» به گفته او، «احتمال زیاد دارد که طی هفتههای آینده بیانیهای از اصول کلی منتشر شود — خطوط کلیای که پرداختن به موضوعات حساستر را به بعد موکول میکند.»
در این چارچوب پیشنهادی، ایران احتمالاً متعهد میشود که به دنبال تولید سلاح هستهای نباشد و در مقابل، حق بهرهمندی از برنامه هستهای غیرنظامیاش به رسمیت شناخته شود — بدون آنکه مشخص شود ایالات متحده چه میزان غنیسازی در خاک ایران را خواهد پذیرفت.
مذاکرات کنونی یادآور گفتوگوهای محرمانهای است که در سال ۲۰۱۳ میان دولت اوباما و مقامات ایرانی در پایتخت عمان، مسقط، صورت گرفت؛ مذاکراتی که زمینهساز توافق موقتی موسوم به «برنامه اقدام مشترک» شد — توافقی که در آن ایران، در ازای کاهش برخی تحریمها، بخشی از برنامه غنیسازی خود را بهطور موقت متوقف کرد.
توافق موقت پیشین با مخالفت جمهوریخواهان کنگره، از جمله مارکو روبیو ــ سناتور وقت و وزیر خارجه کنونی ــ روبهرو شد. او این توافق را به دلیل اجازه ادامه غنیسازی به ایران، بهشدت مورد انتقاد قرار داد. در صورتی که دولت ترامپ نیز توافقی مشابه و بدون توقف کامل غنیسازی ارائه دهد، انتظار میرود منتقدان سرسخت ایران در کنگره اعتراضات مشابهی را مطرح کنند.
ایران و شش قدرت جهانی در سال ۲۰۱۵ توافق «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را امضا کردند. این توافق به ایران اجازه میداد اورانیوم را برای مصارف صلحآمیز و تحقیقاتی تا سطح ۳.۶۷ درصد غنیسازی کند و ذخایر اورانیوم خود را به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش دهد.
با خروج ترامپ از برجام در دوره نخست ریاستجمهوریاش، ایران نیز بهتدریج از تعهدات خود عدول کرد. دانشمندان هستهای این کشور اکنون اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنیسازی میکنند؛ سطحی که تنها یک گام فنی با میزان تسلیحاتی ۹۰ درصد فاصله دارد.
در عین حال، نشانههایی از تمایل ایران برای مصالحه و دستیابی به لغو تحریمها دیده میشود. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز چهارشنبه اعلام کرد در صورت دستیابی به توافق با آمریکا، تهران ممکن است به آژانس بینالمللی انرژی اتمی اجازه دهد بازرسان آمریکایی در تأسیسات هستهای ایران مستقر شوند.
المانیتور به نقل از یک منبع منطقه ای ادعا کرده: عمان ــ که نقش میانجیگری در مذاکرات را دارد ــ پیشنهاد داده ایران برای شش ماه غنیسازی اورانیوم را بهعنوان اقدامی اعتمادساز متوقف کند.
رویترز هم به نقل از دو مقام ایرانی مدعی شده است: که ایران در حال بررسی این پیشنهاد است؛ بهطوری که در ازای توقف موقت غنیسازی، حق غنیسازی صلحآمیز ایران به رسمیت شناخته شده و داراییهای بلوکهشدهاش در آمریکا آزاد شود.
بهنام بن طالبلو، عضو ارشد اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسیها»، توقف موقت غنیسازی را با توجه به پیشرفتهای کنونی برنامه هستهای ایران، «اندک و دیرهنگام» توصیف کرده است.
وی مدعی شده است: «دولت ایران تنها برای خرید زمان حاضر شده غنیسازی را بهطور موقت متوقف کند — اقدامی که پیشتر گفته بود هرگز انجام نخواهد داد — آنهم در سال ۲۰۲۵ و صرفاً برای آنکه با گذشت زمان، مانع بازگشت خودکار تحریمها شود و در آینده، تهدید هستهای را در زمان دلخواه خود از سر بگیرد.»
سه کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) — موسوم به E3 — تا ماه اکتبر فرصت دارند تا از سازوکار «بازگشت خودکار» استفاده کرده و تحریمهای تعلیقشده شورای امنیت سازمان ملل را مجدداً علیه ایران اعمال کنند. اگر ایران و آمریکا به توافق چهارچوبی دست یابند، ممکن است کشورهای اروپایی تلاش کنند با ارائه قطعنامهای جدید در شورای امنیت، مهلت اجرای Snapback را تمدید کنند.
تهران و واشنگتن توافق کردهاند دور تازهای از مذاکرات را برگزار کنند، هرچند هنوز تاریخ مشخصی برای آن اعلام نشده است. در همین حال، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز پنجشنبه در پیامی در شبکه اجتماعی «اکس» گزارشها درباره نزدیک بودن یک توافق هستهای با آمریکا را بیاهمیت خواند و آنها را کمرنگ جلوه داد.
