بازار تبریز تعطیل شد/ پخش روزنامه بعثت در سطح شهر

جی پلاس: روز چهارم آبان 1343 امام خمینی در مخالفت با طرح تصویب شده مصونیت قضایی برای مستشاران امریکایی مقیم ایران (کاپیتولاسیون) پیامی مکتوب دادند و نیز سخنرانی کردند. فحوای پیام و سخنرانی ایشان اعتراض شدید علیه لگدمال شدن تشخص ملی ایرانیان در برابر بیگانگان بود. پس از سخنرانی سیزدهم خرداد سال 42 (روز عاشورا) که منجر به دستگیری و زندان امام شد، این شدیداللحن ترین سخنرانی ایشان بود. طبیعی بود که رژیم شاه عکس العملی مشابه از خود نشان دهد. و این بار تبعید امام به خارج از کشور به تصویب مقامات ارشد حکومت رسید.

در روز سیزدهم آبان ماه، روز تبعید امام به ترکیه، جلسه ای در استانداری تبریز تشکیل شد تا پیش بینی های لازم برای واکنش های مردمی در قبال این رویداد صورت گیرد. در آن نشست تصمیمات زیر گرفته شد:

«1. واحدهای مخصوص کنترل اغتشاشات لشکر در محل لشکر 2 آماده خواهند بود.

2. نیروی احتیاط ژاندارمری و نیروهای شهربانی در محل های خود آماده خواهند بود.

3. وعاظ ناراحت که شناخته شده اند در مجالس سخنرانی و مساجد تحت کنترل شدید قرار خواهند گرفت و اگر صحبت های برخلاف مصالح نمایند بلافاصله پس از متفرق شدن جمعیت تحت تعقیب قرار گیرند.

4. منازل چند نفر از روحانیون که مظنون شناخته هستند تحت نظر باشد.

5. افراد ماجراجو و متعصب بازاری که دارای سوابق هستند تحت مراقبت قرار گیرند.

6. مسجدهای مشخص از قبیل میرزا یوسف، آقا صمصام خان، شهیدی، مقبره، شعبان، مسجد جامع و همچنین مرکز طالبیه طلاب در بازار تحت مراقبت باشند.

7. 30 نفر گروهبان از مامورین لشکر 2 با لباس سویل تحت اختیار شهربانی قرار خواهند گرفت که طبق طرح سال گذشته در بازار اقدام نمایند.

8. اشخاصی که در بازار و اجتماعات مردم مبادرت به پخش و الصاق اعلامیه نمایند باید مراقبت شود که پس از متفرق شدن مردم نسبت به دستگیری آنان اقدام شود. استاندار آذربایجان شرقی صفاری،...».

خبر تبعید اما با این مضمون که بنا به مصالحی به خارج از کشور عزیمت کردند از رادیو پخش شد. نخستین اقدام در سطح شهر تبریز تعطیلی بازار و اماکن کسب بود. با اینکه ماموران انتظامی در آماده باش کامل به سر می بردند، اما نتوانستند از تعطیلی شمار قابل توجهی از مغازه ها جلوگیری کنند. مردم نیز در چند مسجد اجتماع کردند ولی زود متفرق شدند. (رضایی ـ مأمور ساواک)

تمهیدات مقامات نظامی و امنیتی حکومت در تبریز تأثیر خود را در جلوگیری از واکنش های تند مردمی به جا گذاشت و هر اندازه بر فشارهای بیرونی افزوده شد مقاومت ها جنبه درونی و پنهان به خود گرفت.

با این حال مخالفت ها هر چند غیرعلنی ادامه یافت و گاه در موقعیت های مناسب جنبه آشکار به خود گرفت. یکی از سندهای ساواک، اشاره ای به این جنبه از مخالفت ها پس از تبعید امام خمینی دارد که می خوانید:

همزمان با تشکیل دومستراسیونهای مردم در شهرهای ایران بر علیه جمال عبدالناصر مخالفین دولت و طرفداران جامعه روحانیت قم در تبریز در پناه ماه رمضان جلساتی تشکیل داده و در مورد اغتشاش و برگشت آیت الله خمینی مذاکراتی صورت می دهند و این عده گویا وسیله ناصرزاده رهبر مخالفین دولت در مجلس رهبری می شوند.

در روزهای اخیر در اکثر منابر و مساجد علیه دولت سخنرانی هایی ایراد می شود و روزنامه بعثت ارگان جامعه روحانیون قم به تعداد زیادی به تبریز وارد و به شهرهای اطراف نیز فرستاده می شود.

در اسفند ماه 1343 نیز 77 نفر از روحانیان و محصلان آذربایجانی ساکن حوزه علمیه قم نامه ای خطاب به امیرعباس هویدا نخست وزیر تازه روی کارآمده دولت محمدرضا پهلوی نوشتند و در آن خواستار بازگشت امام خمینی به وطن شدند. «جناب آقای هویدا! تنها راهی که می تواند احساسات دینی و ملی مردم را ارضا نماید این است که دولت جناب عالی با الغای مصوبات ضد دینی و مخالف قانون اساسی و ارجاع آیت العظمی آقای خمینی به حوزه علمیه قم و آزادی حضرات مبلغین دینی و رجال برجسته روحانیت و زندانیان بی گناه که در این نهضت گرفتار شده اند، به افکار عمومی ملت احترامی قائل شده و حیثیت از دست رفته دولتهای سابق را جبران نماید.» اما بر خلاف این خواست و امیدواری پنهان و نهفته در آن، سایه اختناق و استبداد سنگین و سنگین تر شد.[1]