5 دروغ سرمایه داری برای افزایش رانت طبقه ثروتمند

گروه اقتصاد و درآمد:  نشست رونمایی از کتاب  «فساد در نظام سرمایه سالار»  در موسسه مطالعاتی دین و اقتصاد برگزار شد.

بخش نخست این نشست با سخنرانی فرشاد مومنی استاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره)  (اینجا بخوانید) و بخش دوم آن با سخنرانی سید محمد بحرینیان پژوهشگر اقتصادی و صنعتی برگزار شد(اینجا بخوانید)

در ادامه این نشست فرزانه چهاربند مترجم کتاب به تشریح محتوای این اثر پرداخت. 

وی در ابتدای سخنان خود گفت: نسخه اول کتاب در سال 2017 منتشر شد. گای استندینگ  نویسنده این کتاب با حزب کارگر انگلیس قرابت فکری دارد و در دانشگاه لندن در حوزه توسعه مشغول پژوهش است. 

چهاربند در تشریح دلایل اهمیت ترجمه این کتاب به زبان فارسی گفت: اقتصاد ایران با رانت مواجه است و شرایط امروز اقتصاد به یک چارچوب تحلیلی در حوزه اقتصاد سیاسی نیاز دارد بنابراین چون امروزه برای ناکارآمدی های مختلف اقتصادی آدرس های غلط داده می شود و بر اساس آن آدرس ها سیاست های اقتصادی غلط اجرا می شوند و هزینه اش بر دوش مردم قرار می گیرد، کتبی از این دست می تواند یک شناخت خوبی از ساختار اقتصاد رانتی بدهد. 

وی افزود: کتاب فساد در نظام سرمایه سالار سعی دارد روند روبه گسترش رانت جویی را تشریح کند و آن شکل از سرمایه داری که در علوم نظری مطرح شده متفاوت است را مورد نقد قرار دهد.  در واقع استندینگ می خواهد بگوید این نوع سرمایه داری هیج نسبتی با بازار آزاد ندارد و اتفاقا غیر آزاد ترین بازارها در این دوران ها شکل گرفته است. 

وی افزود: استندینگ در کتاب خود با آشکار کردن 5 دروغ سرمایه داری رانتی می خواهد بگوید چگونه نظام توزیع درآمد در این ساخت رانتی شکست خورده است.  استندینگ همچنین از طبقه ای به عنوان «پریکاریا» در این کتاب استفاده می کنند که منظور آن یک طبقه اجتماعی که از یک سری ناامنی های اقتصادی و اجتماعی رنج می برد و با هر سیاست اشتباه دولت به ویژه از منظر کاهش مخارج عمومی صدمات بیشماری می بینند لذا نویسنده کتاب می گوید این طبقه در اثر سیاست گذاری های ناسالم سرمایه داری رانتی رو به گسترش است. 

چاربند خاطرنشان کرد: در این کتاب گفته می شود بعد از شکست سوسیال دمکرات ها در سال 1980، نئولیبرالیسم با دستور کار آزاد سازی بازراها، خصوصی سازی هر آنچیزی که کالا نامیده می شد و از بین بردن تمام نهادهایی که موجب همبستگی های جمعی  بود آغاز شد. همین موضوع یک اقتصاد حبابی ناپایدار را به وجود آورد که منافع جمعیتی حدود یک درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند که حاکمیت ملی را محدود و حاکمیت شرکتی را رواج می دهند.

وی در ادامه افزود: اولین دروغ سرمایه داری رانتی این ادعا است که سرمایه داری جهانی مبتنی بر بازار آزاد است اما در واقع با کالایی سازی و قابلیت های جدیدی که برای تولید درآمد در طبقه ثروتمند ایجاد شده است چنین موضوعی محقق نشده است. دومین دروغی که استندینگ به آن اشاره می کند، این است که در دفاع از مالکیت فکری می گویند ریسک پذیری ها باید تشویق شوند درحالیکه نوآوری های مورد اشاره اساسا با یارانه های عمومی بنا شده اند که مودیان مالیاتی تامین مالی شده اند اما همین مودیان برای دسترسی برای این کالاها باید قیمت بالاتری پرداخت کنند. 

مترجم کتاب فساد در نظام سرمایه سالار در ادامه بیان کرد: دروغ بعدی این است ساختار نهادی سرمایه داری جهانی برای رشد اقتصادی خوب است درحالیکه مطالعات گای استندینگ نشانمی دهد که چنین چیزی وجود ندارد و همین امر منجر به بی ثباتی مالی کشورها می شود. دروغ چهارم سرمایه داری رانتی این است که سود انعاس کارایی مدیریت ریسک است ولی استندینگ با ارائه آمار و ارقام نشان می دهد که این سود به کارایی مدیریت ربطی ندارد بلکه به دلیل انواع یارانه ها و مشوق های مالیاتی و راه های فرار از مالیات از طرق قانونی فراهم شده است. 

چهاربند افزوذ: نویسنده بحران مالی سال 2088 را نشان می دهد و می گوید با اینک این بحران ناشی از بی پروایی بانک ها بود ولی طرح نجات مالی بانک ها در حمایت از اینها توسط دولت ها انجام شد و آن هارا نشان داد. برای مثال در سال 2008 تا 2012 آمریکا حدود 4.6 تریلیون دلار به حدود هزار بانک و بیمه اعطا کرد.

دروغ پنجم گروه مورد اشاره در ارتباط با بازار کار است و می گوید در عصر جدید با تکیه بر تغییرات اساسی در حوزه فناوری اتفاق افتاده، یک بازار کار جدید را تجربه می کنیم و با تکیه با همان فناوری ها پلتفرم هایی به وجود آمده اند که واسطه بین عرضه نیروی کار و تقاضای نیروی کار شده اند و نوع از برون سپاری جدید را ابداع می کنند که در نهایت به ضرر نیروی کار است. لذا آنها می گویند کار بهترین مسیر برای برون رفت از فقر است اما امروزه در کشورهای مورد مطالعه شهروندان در شیفت های متعدد کار می کنند و در تامین ضروریات زندگی شان درمانده اند. 

وی در پایان سخنان خود گفت: به دنبال این 5 دروغ استندینگ وارد یک فضای سیاسی می شود و تحول احزاب را بررسی می کند و دموکراسی جوامع غربی را به نقد می کشد و می گوید یک چرخه ای بین تامین مالی سیاست مداران و قدرت اقتصادی رانت جویان شکل گرفته که دائما در حال تقویت همدیگر هستند. 

درواقع می گوید دستورکار نئولیبرالیسم در حوزه سیاسی در جهت تضعیف دموکراسی است و می خواهد در مردم این تصور را ایجاد کنند که نیازی به مشارکت مردم نیست چون سیاست مداران همه از یک نوع هستند لذا نویسنده کتاب در حوزه سیاسی و اقتصادی دو راهکار پیشنهاد می دهد. او می گوید باید در سیاست مشارکت داشت و با اتحاد طبقه ی پریکاریا یک سری حامی برای خود در نظر گرفت. از منظر اقتصادی نیز او می گوید باید به دنبال پی ریزی یک درآمد پایدار برای همگان باشیم و چیزی شبیه صندوق ثروت ملی ایجاد شود تا بین همه افراد توزیع تا همه یک حداقل درآمد داشته باشند.