علامه سید محمدحسین فضل الله که بود؟/توصیه آیت الله خویی به وی چه بود؟/چرا به لبنان هجرت کرد؟/چه شد که وی به شاعری روی آورد؟/نقش علامه در شکل گیری حزب الدعوه الاسلامیه چه بود؟

علامه سید محمد حسین فضل الله در سال ۱۳۱۴ در نجف اشرف متولد شد. وی نزد اساتید مطرح حوزه همچون آیات ابوالقاسم خویی، محسن حکیم و محمود شاهرودی شاگردی کرد. به همراه آیت الله شهید سید محمدباقر صدر حزب الدعوه الاسلامیه را تاسیس کرد. وی در تیرماه سال ۸۹ رحلت کرد.

 به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی علامه سید محمد حسین فضل الله اختصاص دارد.

 

زندگینامه علامه سید محمدحسین فضل الله

آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله (م، ۱۳۸۹ ش) از علمای بزرگ شیعه است. وی همزمان با تحصیلات حوزوى، به فضاى پیرامون و اوضاع زمانه توجه داشت و اندیشه‌ ها و دغدغه‌ هاى فرهنگى و سیاسى زمانه‌ اش را از طریق روزنامه‌ ها و مجلات مصر و عراق و لبنان پیگیرى می‌‌ کرد. تفسیر «من وحى القرآن» از آثار مشهور اوست.

 

اطلاعات فردی

نام کامل سید‌ محمد‌حسین فضل‌ الله

زادروز 1314 شمسی

زادگاه نجف

وفات 1389 شمسی

مدفن بیروت

اساتید سید ابوالقاسم خویى، سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودى، ...

آثار من وحى القرآن، الحوار فى القرآن، اسلوب الدعوه فى القرآن، المسائل الفقهیه، فقه الحیا‌ة، خطوات على طریق الاسلام، خطاب الاسلامیین المستقبل، ...

 

دوران کودکی و نوجوانی

علامه سید محمدحسین فضل‌الله در سال ۱۳۵۴ قمری (۱۹۳۵ م) در نجف اشرف در خانواده روحانى دیده به جهان گشود. تحت اشراف پدرش سید عبدالروف فضل‌ الله - از روحانیون سرشناس شیعه - مراحل تربیت و تعلیم را به شیوه‌ اى که در آن زمان مرسوم بود گذراند. در دوره کودکى وارد مکتب‌خانه شد تا خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را بیاموزد. اما فضاى خشن مکتب‌خانه که تحت اداره افراد کهنسال بود با مزاجش سازگار نیامد و حتى آثار منفى بر روحیه‌ اش گذارد. بزودى وارد مدرسه‌ اى شد که مرکزى با نام (منتدى النشر) به سبک جدید تاسیس کرده بود. وى وارد کلاس سوم این دبستان شد و زمانى که کلاس چهارم را می‌‌ گذراند، دبستان را هم ترک گفت و در سن نه سالگى تحصیلات حوزوى‌ اش را آغاز کرد.

 

تحصیلات و اساتید

علامه سید محمدحسین دروس مرسوم حوزوى از صرف و نحو و معانى و بیان تا منطق و اصول فقه را نزد پدر خود فراگرفت و در این مرحله استادى غیر از پدرش نداشت. تا این که براى فراگیری جلد دوم کتاب کفایة‍ الاصول به محضر یکى از اساتید ایرانى‌ اش به نام شیخ مجتبى لنکرانى می‌‌ شتابد.

 

با اتمام کتاب کفایة الاصول به درس خارج مراجع آن دوره مانند حضرات آیات سید ابوالقاسم خویى،‌‌‌‌‌ سید محسن حکیم، سید محمود شاهرودى و شیخ حسین حلى راه یافت و در کنار دروس خارج اصول فقه و فقه، بخشى از کتاب (الاسفار) معروف به (حکمت متعالیه) ملاصدرا شیرازى را نزد ملاصدرا بادکوبه‌اى فراگرفت و مدت پنج سال نیز این درس را از آیت الله سید محمدباقر صدر فراگرفت. استادش حضرت آیت الله سید ابوالقاسم خویى به او توصیه کرده بود تا این درس را به طور جدى پیگیرى کند.

 

آیت الله فضل‌الله در سال ۱۹۵۲ م در سن هفده سالگى براى نخستین بار به قصد دید و بازدید خانوادگى به لبنان رفت و در این سفر که همزمان با اربعین درگذشت علامه سید محسن امین عاملى بود قصیده‌ اى در رثاى او سرود و در آیین یادبود او قرائت کرد. وى در این قصیده بسیارى از مسائل سیاسى روز و از جمله مساله وحدت و بیدارى اسلامی‌‌ و مهاجرت جوانان را مطرح و استعمار فرانسه را تقبیح کرد. روزنامه‌ هاى آن روز لبنان این قصیده را تحریک‌کننده و احساس برانگیز توصیف کردند.

 

در سال ۱۹۶۶ م جمعى از موسسان انجمن مذهبى "اسرة‌‌‌‌‌‌‌‌‌ التآخى" منطقه نبعه در حاشیه شرقى بیروت از فضل‌الله دعوت کردند تا در آن منطقه رحل اقامت افکند. وى این دعوت را پذیرفت و در همین سال به قصد اقامت دائم به وطن اصلى خویش بازگشت.

 

آثار و تألیفات

از علامه سید محمدحسین فضل‌ الله تاکنون بیش از هفتاد عنوان کتاب - ‌که در مجموع به بیش از یکصد جلد می‌‌ رسد‌ - منتشر شده است. برخى از کتاب‌ هاى ایشان مجموعه سخنرانى‌ ها و برخى دیگر تقریرات درس‌ هاى خارج اصول و فقه ایشان است که به وسیله شاگردان شان تنظیم شده است.

 

الف) پژوهش‌ هاى قرآنى:

من وحى القرآن (تفسیر قرآن در ۲۴ جلد)؛

الحوار فى القرآن؛

اسلوب الدعوه فى القرآن؛

من عرفان القرآن؛

حرکة النبوة فى مواجهه الانحراف؛

دراسات و بحوث قرآنیة.

 

ب) کتاب‌ هاى فقهى:

المسائل الفقهیه؛

الفتاوى الواضحه؛

فقه الحیا‌ة؛

کتاب الجهاد؛

کتاب النکاح؛

القرعة والاستخارة؛

الیمین والعهد والنذر؛

الاجارة؛

رسالة فى الرضاع؛

فقه الشریعة (رساله‌اى علمیه)؛

الصید والذباحة؛

دلیل المناسک؛

الشرکة؛

الوصیة؛

المواریث.

 

ج) اندیشه اسلامى:

خطوات على طریق الاسلام؛

قضایانا على ضوء الاسلام؛

الاسلام و منطق القوة؛

الحرکة الاسلامیة، هموم و قضایا؛

من اجل الاسلام؛

مفاهیم اسلامیة عامه (۱۰ جلد)؛

فى آفاق الحوار الاسلامی‌‌ المسیحى؛

دنیا الشباب؛

دنیا المرأة؛

تأملات اسلامیة حول المرأة؛

قراءة جدیدة لفقه المرأة الحقوقى؛

الوحدة الاسلامیة بین الواقع والمثال؛

قضایا اسلامیة معاصرة؛

اسئلة وردود من القلب؛

المرجعیة و حرکة الواقع؛

الاسلام و المسیحیه؛

الاسلام و فلسطین؛

الاسلامیون والتحدیات المعاصرة؛

السلام و المشروع الحضارى؛

خطاب الاسلامیین و المستقبل؛

مع الحکمة فى خط الاسلام؛

الندوة (۲۰ جلد)؛

الجمعة منبر و محراب؛

صلاة الجمعة، الکلمة و الموقف؛

من وحى عاشورا؛

حدیث عاشورا؛

على طریق کربلا؛

تأملات فى آفاق الامام موسى الکاظم علیه السلام؛

فى رحاب أهل البیت علیهم السلام؛

آفاق اسلامیه؛

فى رحاب الدعاء؛

الانسان و الحیاة؛

حوارات فى الفکر و الاجتماع و السیاسه؛

روى و مواقف (۳ جلد)؛

المعالم الجدیدة للمرجعیة الشیعیة؛

تأملات فى الفکر السیاسى الاسلامى؛

صراع الارادات؛

المقاومة الاسلامیة؛

شرح خطبه الزهرا سلام الله علیها؛

الفقیه والامة؛

اراد‌ة القوه؛

بینات؛

الهجرة والاغتراب؛

الزهراء القدوة؛

مطارحات فى قضایا قرآنیة؛

تحدیات المهجر؛

آفاق الروح (شرح صحیفه سجادیه در ۳ جلد)؛

 

مجموعه‌ هاى شعرى؛

یا ظلال الاسلام (رباعیات)؛

قصائد من اجل الاسلام والحیاة؛

على شاطى الوجدان.

 

فعالیت‌های فرهنگى و اجتماعى علامه فضل الله 

علامه سید محمدحسین فضل الله از سال‌ هاى نخست نوجوانى، در کنار استمرار تحصیلات حوزوى مطالعات و فعالیت‌ هایى را پى گرفت که در محیط حوزه علمیه نجف چندان پذیرفته نبود. وى با تعمیق و تداوم مطالعات ادبى و قرائت مجلاتى چون مجله الکاتب طه حسین اندک اندک به وجود قریحه شعر در نهاد خویش پى برد و شروع به سرودن شعر کرد. بعدها این قریحه چندان در او شکفت که حاصل آن در قالب سه دیوان شعر منتشر شد.

 

در سال (۱۳۸۰ ق) "جماعة العلما"ى نجف مجله‌ اى فرهنگى-اسلامی ‌‌را راه‌ اندازى کردند که سید محمدحسین فضل‌الله در کنار شهید سید محمدباقر صدر و شیخ محمدمهدى شمس‌الدین از مدیران آن بود و سرمقاله‌ هاى سال دوم این مجله را با عنوان «کلمتنا» (سخن ما) به رشته تحریر درآورد. سرمقاله نخست انتشار این مجله را آیت الله سید محمدباقر با عنوان «رسالتنا» (رسالت ما) نگاشته است.

 

علامه فضل‌الله به مدت ۶ سال به نگارش مقاله و تألیف کتاب ادامه داد و در کنار آیت الله سید محمدباقر صدر در تشکیل جنبشى شیعى در عراق نقش ایفا کرد. حاصل رایزنى‌ها و هم‌فکرى‌هاى فضل‌ الله و صدر، پیدایى نخستین جنبش اسلامی‌‌ شیعى در عراق با نام حزب‌ الدعوة الاسلامیه بود. تا آن زمان جامعه سنى عراق از چند حزب و جنبش - مانند اخوان المسلمین و حزب التحریر الاسلامى - برخوردار بود. علامه فضل‌الله کتاب‌ هاى (قضایانا على ضوء الاسلام) و (اسلوب الدعوة فى القرآن) را در چنین مرحله‌ اى نگاشته است.

 

وى پس از بازگشت به لبنان در سال ۱۹۶۶ م فعالیت‌ هاى علمى، فرهنگى و اجتماعى گسترده‌ اى را در لبنان به راه انداخت که امروزه پس از ۴۵ سال از آغاز این فعالیت‌ ها کارنامه پربارى از آن در ابعاد مختلف مشهود است.

 

تأسیس حوزه علوم دینى به نام "المعهد الشرعى الاسلامى" به هدف پرورش طلاب علوم دینى بخش دیگرى از فعالیت‌ هاى فرهنگى و علمی علامه ‌‌سید محمدحسین فضل‌الله است. بسیارى از شخصیت هاى جنبش مقاومت اسلامی‌‌ لبنان تربیت شده این مدرسه هستند. شهید شیخ راغب حرب از نخستین طلاب این مدرسه بود. وى علاوه بر "المعهد الشرعى" که در شهر بیروت واقع است، حوزه علمیه ویژه زنان را نیز در بیروت و حوزه‌ اى نیز در صور و حوزه المرتضى در دمشق (سیده زینب) را تا‌سیس کرد.

 

گذشته از فعالیت‌ هاى علمى و فرهنگى و سیاسى‌ اى که علامه فضل‌ الله در لبنان و سوریه داشته است، از فعالیت‌ هاى اجتماعى ایشان چندان گسترده بوده که کمتر منطقه‌ اى از کشور لبنان را مى‌ توان یافت که اثر فعالیت اجتماعى ایشان در آن مشهود نباشد.

 

شعله‌ور شدن آتش جنگ‌‌ هاى داخلى و تجاوزات صهیونیست‌ ها، گذشته از خسارت‌ هاى جانى و مالى، مشکلات اجتماعى فراوانى را در پى داشت که مهم‌ترین آن سرنوشت مبهم یتیمان و فرزندان شهدا و فقرا و معلولان بود. انجمن خیریه (جمعیه المبرات الخیریه) که تحت اشراف علامه سید محمدحسین فضل‌الله قرار داشت، با کمک نیکوکارانى از کشورهاى عربى خلیج‌ فارس و لبنان به تاسیس مراکز و موسسات عظیم و پیشرفته براى تربیت یتیمان و به ویژه فرزندان شهدا و فرزندان فقرا و تاسیس بیمارستان‌ ها و درمانگاه‌ ها و مساجد اقدام کرد. در این مراکز خیریه، یادشدگان به طور شبانه‌روزى اسکان دارند و مراتب تحصیلى‌ شان را در بخش آموزشى همین مراکز می‌‌ گذرانند. نام این مراکز خیریه و محل تاسیس آن‌ها در پى می‌‌ آید:

مراکز خیریه ایتام:

مبرة الامام الخویى، بیروت (الدوحه)؛

مبر‌ة الامام زین العابدین علیه السلام، البقاع (الهرمل)؛

مبرة الامام على بن ابى طالب علیه السلام، جبل عامل؛

مبرة السیده مریم علیهاالسلام، جبل عامل، جویا؛

مبرة السیدة خدیجة الکبرى علیهاالسلام، بیروت (بئر حسن)؛

مبرة الحورا زینب، البقاع الغربى، سحمر؛

مراکز خیریه براى نابینایان و ناشنوایان؛

مدرسه النور (براى نابینایان)، بیروت؛

مدرسه الرجاء (ناشنوایان)، بیروت.

 

مراکز بهداشتى:

مستشفى بهمن (بیمارستان بهمن)، بیروت، حارة حریک.

مستشفى السیدة زهرا سلام الله علیها، جبل عامل، العباسیه.

 

وفات

علامه سید محمدحسین فضل الله در تیرماه سال ۱۳۸۹ در لبنان درگذشت. حضرت آیت الله خامنه‌ای در پیام درگذشت او، وی را شخصیتی تأثیرگذار و یاوری با اخلاص برای جمهوری اسلامی دانست.

 

منابع

پایگاه آیت الله سید محمدحسین فضل‌الله.

سید محمدحسین فضل الله، سایت رحماء.