علت لو رفتن و شکست عملیات کربلای ۴ چه بود؟/ این عملیات چگونه مقدمات پیروزی کربلای ۵ را فراهم آورد؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، سوم دی ماه مصادف است با سالروز عملیاتی آبی خاکی موسوم به کربلای چهار که هدفش تهدید بصره بود اما با نفوذ، این عملیات با شکست مواجه شد. گزارش زیر مروری بر چگونگی این عملیات است که با هم می خوانیم:

عملیات آبی_خاکی کربلای چهار، یکی از عملیات‌ های گسترده و غیرکلاسیک جمهوری اسلامی ایران است که به وسیله قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص) سپاه پاسداران در تاریخ سوم دی ماه سال ۶۵ با رمز محمد‌ رسول‌الله(ص) صورت گرفت.

اهداف عملیات کربلای چهار

فرماندهان ایرانی به منظور بهبود شرایط سیاسی_نظامی کشور  و انجام عملیات اصلی، سال ششم جنگ، از ماه‌ ها قبل این عملیات را طراحی کردند تا با ورود به خاک عراق، شهر مهم و اقتصادی بصره را مورد تهدید قرار دهند.

رزمندگان اسلام قصد داشتند تلفات گسترده‌ ای را به ارتش عراق وارد کنند و جزایر مهمی همچون ام‌الرصاص، ابوالخصیب را در اختیار بگیرند، همچنین با ورود به خاک عراق نیروهای آنان را در شبه جزیره فاو محاصره و از حمله احتمالی به شبه جزیره فاو جلوگیری کنند.

نقشه طرح عملیاتی کربلای چهار

منطقه عملیاتی کربلای چهار در جنوب غربی کشور و جنوب شرقی شهر بصره عراق قرار داشت. این منطقه از شمال به آبگرفتگی‌ های جنوب زید، از شرق به رودخانه اروند کبیر و اروند صغیر و از غرب به کانال زوجی و شهر تنومه عراق منتهی می‌شود.

رزمندگان اسلام برای اینکه بتوانند اهداف خود را در این عملیات کسب کنند، باید از رودخانه وحشی اروند عبور و بعد از تصرف جزایر کشور عراق، خود را به شهر بصره نزدیک می‌کردند، عبور از رودخانه و ورود به خشکی نشان از پیچیدگی و اهمیت منطقه عملیاتی کربلای چهار داشت و سختی کار را برای رزمندگان دوچندان می‌کرد.

خط قرارگاه‌های عمل‌کننده

قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء(ص) سپاه پاسداران هدایت قرارگاه‌های نجف، قدس، کربلا، نوح(ع) را برعهده داشت، از میان 4 قرارگاه به دلیل تراکم دشمن و نزدیکی منطقه "پنج‌ضلعی" به شهر بصره فقط قرارگاه نجف و قدس توانستند به طور کامل درگیر عملیات شوند.

خط قرارگاه نجف: منطقه "پنج‌ضلعی" تا جزایر بوارین، ام‌الطویله

خط قرارگاه قدس: عبور از تنگه و پیشروی تا ابوالخصیب

خط قرارگاه کربلا: تأمین منطقه و مقاومت با پاتک‌ های دشمن از مقابل جزیزه ام‌الرصاص

خط قرارگاه نوح(ع): تأمین جناح جنوبی منطقه و پیشروی به جزیره مینو

استعداد نیروهای سپاه اسلام در عملیات کربلای چهار

در این عملیات 23 هزار و 733 نفر پاسدار، 66 هزار و یک 847 نفر سرباز و 113 هزار و 231 نفر نیروی بسیج مردمی حضور داشتند که در قالب 14 لشکر، 8 تیپ و 31 گردان توپخانه سازماندهی شدند.

استعداد نیروهای عراقی برای مقابله با عملیات کربلای چهار

فرماندهان کشور عراق که از انجام این عملیات آگاه شده بودند، برای پاتک‌ های غافلگیرانه علیه ایران تعداد زیادی از نیروهای خودشان را وارد منطقه عملیاتی کربلای چهار کردند که عبارتند از:

یگان پیاده: 23 تیپ

یگان زرهی: 2 تیپ و 1 گردان مستقل

یگان مکانیزه: 2 تیپ

گارد ریاست جمهوری: 2 تیپ از "لشکر 1 کماندونی"

نیروهای مخصوص: 2 تیپ

یگان کماندویی: 1 تیپ و 1 گردان مستقل

2 تیپ از لشکر 2 پیاده

آمادگی کامل ارتش بعث برای مقابله با رزمندگان اسلام

با توجه به اطلاعات ارسال شده توسط کشور آمریکا و منافقین به عراق، دشمن موانع وسیعی را ایجاد و در حالت آماده‌باش و کمین قرار داشت، همین علت باعث شد اهداف نهایی عملیات کسب نشود.

کشور عراق با طراحی 5 خط دفاعی که هر کدام از این خطوط شامل سیم‌خاردارهای حلقوی، میادین مین و ایجاد آبگرفتگی در میادین، میلگردهای خورشیدی، تله‌های منور بود مانع ورود نیروهای ایرانی شد، از میان این موانع می‌توان به 9 ردیف سیم‌خاردار و ایجاد دژهای هلالی شکل به شعاع 200، عرض 3 و ارتفاع 6/5 متر اشاره کرد که بین خط اول و دوم (کانال جنوبی پنج ضلعی) قرار داشت و دشمن به راحتی از طریق کانال‌های به هم مرتبط دژها نیروهای خود را انتقال می‌داد و بر حرکت قایق‌سواران و غواصان مسلط بود.

شرح عملیات کربلای چهار

22:30 روز 3 دی‌ ماه ساعت آغاز عملیات اعلام شد. ساعت 21 همان روز نیروهای تخریبچی غواص‌ وارد اروند رود شدند تا خود را به نقطه شروع عملیات (نقطه رهایی) برسانند، از ساعت 21 تا 22:30 فرماندهان گردان‌ها خبر تمرکز دشمن بر روی تنگه‌ های عبوری و تیربارهای فعال عراقی‌ ها را به فرمانده عملیات اعلام کردند.

گردان‌ های تخریبچی غواص که با رشادت خود را به محل‌ های تعیین شده رسانده بودند رأس ساعت 22:30 با رمز محمد رسول‌الله(ص) عملیات را آغاز کردند.

ساعت 12:10 بامداد غواصان با عبور از موانع ایجاد شده خط نخست، اهداف اولیه خود را به دست آوردند و در برابر حملات شدید دشمن مقاومت کردند. ساعت یک بامداد رادیو عراق در اقدامی بی‌سابقه خبر حمله ایران را همراه با مکان و محور عملیات اعلام کرد که نشان از آمادگی قبلی آنان داشت.

رزمندگان با گذشتن از رودخانه به سختی نفوذ خود را به جزایر ام‌الرصاص، ام‌البابی، بلجانیه، سهیل و قطعه آغاز کردند، اما دشمن که با اطلاعات قبلی بر منطقه تسلط داشت پاتک ضدغواص و شناور را شروع و عقبه رزمندگان را بمباران کرد، پاتک‌ های دشمن به حدی بود که ادامه حرکت غواصان و قایق‌سواران  برای رسیدن به اهداف موج دوم و سوم حمله با سختی رو به رو شد.

ساعت 6 صبح روز 4 دی‌ماه با دستور عقب‌نشینی فرماندهان موافقت شد و نیروهایی که مواضع خود را به دست نیاورده بودند از ادامه حرکت خودداری کردند، ساعت 11 صبح عراق پاتک سنگین خود را علیه رزمندگان ایرانی شروع کرد و در ساعت 23:45 شب همان روز دستور توقف عملیات اعلام شد.

نتایج عملیات کربلای چهار

عملیات کربلای چهار یکی از چند عملیات کشور ایران است که به اهداف نهایی تعیین شده نرسید، اما برای نخستین بار نیروهای ایرانی با گذشت از دژهای محکم آبی دشمن وارد خشکی‌ های کشور عراق شدند و خسارت‌ های سنگینی را به دشمن تحمیل کردند.

با توجه به اینکه کشور آمریکا اطلاعات ماهواره‌ای خود را در اختیار فرماندهان عراق قرار داده بود و دشمن در حالت کمین و آماده باش قرار داشت، رزمندگان ایرانی موج اول حمله را شروع کردند اما آتش شدید دشمن و موانع وسیع ایجاد شده باعث شد اهداف نهایی عملیات کسب نشود و فقط مواضع تصرف شده در موج اول حمله مثل جزایر ام‌الرصاص، بوارین و... تثبیت شود.

آمادگی دشمن در این عملیات به اندازه‌ای بود که از میان 250 گردان تدارک دیده شده توسط سپاه پاسداران برای انجام عملیات، فقط 60 گردان وارد عمل شدند.

هر چند کشور ایران نتوانست به اهداف نهایی خود که تهدید شهر بصره بود برسد اما اهمیت  جزایر تصرف شده کربلای چهار در عملیات کربلای پنج مشخص شد، چرا که نیروهای دشمن بعد از این عملیات به مرخصی رفته و رزمندگان ایرانی بعد از 16 روز عملیات کربلای پنج را در همان منطقه  آغاز کردند و توانستند به پیروزی برسند.

اقدامات مهم دشمن بعد از عملیات

کشور عراق برای گرفتن امتیاز سیاسی از ایران، تبلیغات وسیع رسانه‌ ای خود را  به منظور القای شکست سنگین نیروهای ایرانی آغاز کرد مثلاً در ساعات ابتدایی حمله ادعا کرد 32 هزار و 344 نفر در ام‌الرصاص کشته شده‌ اند و پس از ساعاتی این آمار به 50 هزار و 380 نفر رسید و در نهایت کشور عراق تعداد کشته و زخمی‌ های ایران را 90 هزار نفر اعلام کرد که با آمار اصلی فاصله زیادی داشت.

علیمحمد نائینی، رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در گفتگویی اظهار داشته بود: در گنجینه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ۲۳۸۵ ساعت نوار ضبط شده از جلسات طرح ریزی و هدایت عملیات کربلای چهار، ۹۷ دفترچه از ۵۵ نفر راوی با حضور مستقیم در صحنه، ۱۴۴ کالک عملیاتی و ۱۶ گزارش عملیات در باره عملیات کربلای ۴ موجود است. بر اساس این اسناد، می‌توان گفت عملیات کربلای چهار به عنوان عملیاتی بزرگ و سرنوشت ساز در سال ۱۳۶۵ طرح ریزی و آماده اجرا شد که دوره آماده سازی، شناسایی و طرح ریزی این عملیات بیش از ۶ ماه به طول انجامید.

وی همچنین اشاره کرده: در طول دوران دفاع مقدس هدف اصلی از انجام هر عملیات و از جمله عملیات کربلای ۴، کسب پیروزی بر دشمن بوده است. در طرح ریزی عملیات‌ های نظامی یکی از اصول جنگ و شروط پیروزی غافلگیر کردن دشمن است. در عملیات کربلای ۴ نیز به مانند عملیات‌ های گذشته، تا شروع حمله، گزارشی مبنی بر لو رفتن عملیات وجود ندارد. بر همین اساس فرماندهان با بررسی گزارش‌ های نوبه‌ای رسیده از مجموعه واحدهای اطلاعاتی و جنگال، به رغم حساس شدن ارتش عراق نسبت به منطقه، همچنان معتقد به حفظ غافلگیری بوده‌اند.

آنچه از روایت های مختلف درباره این عملیات برداشت می شود این است که با شکست رزمندگان اسلام در این عملیات،  در چنین شرایطی ارتش عراق تصور کرد، عملیات سرنوشت ساز و بزرگ ایران در سال ۱۳۶۵ شکست خورده است. لذا دچار یک اشتباه محاسباتی در مورد زمان عملیات آینده ایران شد و بسیاری از فرماندهان و نیروهایش را از شملچه به مرخصی فرستاد و به این ترتیب پانزده روز بعد، ورق برگشت و رزمندگان اسلام در عملیات کربلای پنج به پیروزی چشمگیری دست پیدا کردند.