بلخاری: خوشبین نیستم که جهانِ پساکرونا متفاوت باشد/ ناکامی هنر در بازنمایی کرونا

به گزارش جی پلاس؛ حسن بلخاری عضو پیوسته فرهنگستان هنر با اشاره به تأثیر و تأثرات هنر و کرونا گفت: درباب نسبت میان هنر و کرونا باید گفت همچنان‌که ویروس کرونا تحولاتی در همه ابعاد زندگی انسان به وجود آورده است، بر حوزه هنر هم تأثیراتی داشته است.

وی افزود: من به گزاره‌هایی که ظرف ماه‌های اخیر در ایده و نظر نظریه‌پردازان مطرح شد؛ مبنی براینکه کرونا در حیات بشری تحولاتی را ایجاد خواهد کرد، چندان معتقد نیستم؛ چنانچه مشاهده می‌کنید، بشر در حال کنار آمدن با مسئله کرونا است و امیدوارم ظرف چند ماه آینده واکسن این ویروس کشف و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

این عضو پوسته فرهنگستان هنر بیان کرد: تصور ما در اوج فراگیری ویروس کرونا این بود که فراگیری این ویروس نظام فکری بشر، نوع نگاه او به هستی، خدا و هم‌نوعانش را تغییر خواهد داد و باعث می‌شود که انسان بیش از پیش به حقیقت خود بازگردد؛ بدین معناکه انسان به این بازشناسی و معرفت‌شناسی برسد که یک ویروس کوچک می‌تواند بنیان زندگی او را بر هم بریزد؛ این برهم‌ریختگی بنیان بیش از اینکه محصول جسارت این ویروس باشد، نتیجه برهم‌ریختگی نظام فکری، معنایی و معنوی خود انسان است؛ لذا لازم است که انسان فکری به حال این وضعیت بکند.

بلخاری تصریح کرد: متأسفانه اکنون شاهدیم که پس از گذشت چند ماه، انسان دارد به این شرایط عادت می‌کند و خود را با وضعیت ناشی از فراگیری کرونا در جهان تطبیق می‌دهد؛ از این رو من چندان خوشبین نیستم که جهان پساکرونا جهان متفاوتی باشد.

وی مطرح کرد: چنان‌که بسیاری از حوزه‌ها در عصر فراگیری کرونا به عرصه آنلاین کشیده شدند و جهان مجازی به شدت برجسته شد، در قلمرو هنر نیز چنان اتفاقی رخ داد؛ گرچه هنر نسبتی ذاتی با فضای مجازی و جهان آنلاین دارد و اساساً یکی از منظرها و محمل‌های عرضه و ارائه هنر، جهان مجازی است و هنر نیز توانسته در این عرصه گسترش پیدا کند.

این مدرس فلسفه و هنر افزود: باوجود انطباق برخی رشته‌های هنری با کرونا و گسترش این رشته‌ها در فضای مجازی، برخی هنرها وجود دارند که به هیچ وجه نمی‌توانند خود را با اقتضائات فراگیری کرونا در جهان وفق دهند و در فضای مجازی بروز پیدا کنند؛ مثلاً تئاتر چنین ویژگی دارد؛ تئاتر به دلیل نفس زنده‌ای که در آن وجود دارد تئاتر است؛ حتی کنسرت موسیقی هم مشمول چنین خصوصیتی است؛ اگرچه ما در این دوران شاهد برگزاری کنسرت‌های آنلاین موسیقی بودیم اما از حیث تأثیرگذاری روحی، فضای زنده خاصیت دیگری دارد.

بلخاری یادآور شد: ازآنجاکه هنر عنصر زنده بودن را در ذات خود دارد، بعید است که چندان در این قلمرو دچار تحولات جدی شود؛ البته نحوه ارائه هنر به صورت آنلاین خواهد بود کمااینکه این اتفاق پیش‌تر نیز رخ داده است اما  اتفاقی چندان پایدار نخواهد بود و اساساً همانطور که اشاره کردم، در برخی رشته‌های هنری امکان تطبیق ذات آن هنر با جهان مجازی و جوهر آنلاین وجود ندارد.

رئیس گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی فرهنگستان هنر خاطرنشان کرد: نمی‌دانم هنرهای ناسازگار با جوهر آنلاین تلاش خواهند کرد تا راه‌حلی برای انطباق خود با شرایط فراگیری کرونا پیدا کنند یا همچنان بر نظام سنتی خود اصرار خواهند داشت؛ این موضوعی است که در حوزه نظریه هنر می‌توان به آن اندیشید؛ با این‌وجود، نفس مسئله حاکی از آن است که انطباق برخی از رشته‌های هنری با اقتضائات کرونایی امری بعید به نظر می‌رسد.

بلخاری در پاسخ به این پرسش که آیا هنر توانسته است واکنشی مقتضی نسبت به بازنمایی ویروس کرونا در جهان از خود نشان دهد یا خیر، گفت: متأسفانه تاکنون هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است؛ ما نیاز داریم که هنر به دلیل آنکه رساترین زبان بشر است، به میدان بیاید و بتواند عمق این معنا را برای انسان امروز آشکار کند و بدین ترتیب؛ در راستای آن بازشناسی معرفتی که انتظار همه متفکران جهان از دوران پساکرونا است گامی مؤثر بردارد.

وی در پایان اضافه کرد: برای هنری چون سینما خیلی زود است که بخواهد به فراگیری پدیداری چون کرونا واکنش نشان دهد؛ بنده به عنوان یکی از اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش وزارت فرهنگ و ارشاد، شاهدم که نگاه‌هایی نسبت به این مسئله در میان سینماگران در حال شکل‌گیری است اما به بار نشستن این نگاه‌ها سخت و زمان‌بر است؛ با این وجود، واکنش به فراگیری کرونا در رشته‌ها و فضاهای هنری دیگر می‌توانست جلوه مضاعفی داشته باشد اما من چنین انعکاسی را ندیدم.