به خصوص اگر شهروندی لباس زرد رنگ پوشیده باشد یا تاکسی زرد رنگی را سوار شده باشد. همین موضوع باعث شد تا بارها اعضای شورای شهر چهارم در سال‌های قبل تذکرهایی را برای مقابله با این حشرات ریز و کوچک به شهرداری بدهند و به همان نسبت بارها، مدیران شهرداری و شهردار تهران مدعی شوند که با انواع سموم و آبپاشی به مقابله با این مگس‌ها رفته‌اند.
با این وجود در تمام این مدت، هر سال تابستان‌ها، مردم تهران باز هم شاهد طغیان دوباره این میهمانان ناخوانده بودند. مگس‌هایی که هنوز برای شهروندان تهرانی و حتی بسیاری از کارشناسان مرتبط، موجودی ناشناخته هستند.
شاید به همین دلیل باشد که هر روز خبر و شایعه جدیدی در مورد این موجودات ریزنقش منتشر می‌شود. از روش‌های عجیب و غریب پیشنهادی برای مقابله با آنها تا اخباری در خصوص احتمال بروز بیماری از طریق این مگس‌ها. اما اینکه این اخبار و شایعات تا چه حد درست است، موضوعی است که هنوز پاسخ درستی به آنها داده نشده است.
*مگس‌های با اصل و نسب
مگس سفید یا سفیدبالک حشراتی در خانواده سفیدبالکان (Aleyrodidae) هستند. بیش از 1550 گونه از این خانواده شناخته شده است. سفیدبالک‌ها از جمله آفات مهم و پلی‌فاژ (تغذیه از چند نوع منبع غذایی) برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی مهم در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در مناطق گرمسیری هستند. سفیدبالک‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و به ویژه در شرایط گلخانه‌ای روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای در جمعیت‌های بسیار بالا دیده می‌شوند.
اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و کمتر از یک میلیمتر بوده، سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچک‌تر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموما در زیر برگ گیاهان، در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.
سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولیدمثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی به شکلی شگفت انگیزافزایش می‌دهند.
مگس سفید دارای زیرگونه‌های متعددی هستند که بیوتایپ B آن زیرگونه، در ایران به چشم می‌خورد. این بیوتایپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیرگونه‌های مگس سفید است که سبب بروز آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت‌هایی به آن می‌شود.
این نوع حشرات می‌توانند آسیب‌هایی را روی محصولات کشاورزی ازجمله گوجه‌فرنگی گذاشته و موجب شوند که اندک هوای پاک محیط شهری که توسط درختان تامین می‌شود نیز به خطر بیفتد.
مگس‌های سفید ایران نخستین بار به واسطه بررسی فونستیکی و تهیه کلید شناسایی مگس‌های استان فارس در سال 1374 شناسایی شدند.
پس از آن نیز در سال 1379 بررسی‌های مورفولوژیک و مطالعات زیست‌شناسی روی گونه‌ای شایع در اصفهان به عمل آمد که نشان داد نژاد این مگس سفید در اصفهان از نوع نژاد اروپایی بوده است.
این حشرات به‌شدت مقدار تولید محصولات گیاهی را کاهش داده، رشد و توسعه قارچ‌های ساپروفیت، روی عسلک دفع شده آنها نیز موجب کاهش کیفیت محصول می‌شود. در حال حاضر، به دلیل افزایش قدرت مقاومت مگس‌های سفید در برابر انواع سموم، مشکل مگس‌های سفید روی تعداد زیادی از گیاهان زراعی و زینتی حادتر شده است.
حشرات کامل نر و ماده بالدار از شیره برگ‌ها تغذیه می‌کنند. در اثر تغذیه، لکه‌های زردرنگی روی برگ‌ها ایجاد شده که روی گیاه میزبان به صورت مستقیم آسیب می‌زند و بوته کوتاه و بیمار به نظر می‌رسد. دفع ترشحات حشره روی برگ گیاه سبب رشد قارچ‌های فوماژین می‌شود همچنین مگس سفید ناقل بیماری‌های ویروسی است که خسارت غیرمستقیم آن، آفت روی گیاه است. مگس‌های سفید به بافت غذایی (فلوئم) برگ‌ها نفوذ می‌کنند و از ترکیبات آلی آن به عنوان منبع غذایی استفاده می‌کنند. عسلک و ماده چسبنده‌ای که آنها تولید می‌کنند با جذب گرد و غبار به یک نوع خاصی از قارچ‌ها و کپک‌های دوده‌ای سیاه تبدیل می‌شوند.
مگس‌های سفید محصولات گوجه فرنگی را مورد حمله قرار می‌دهند و بیماری ویروسی شبیه به ویروس «پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی» را با خود حمل می‌کنند. ویروس‌هایی که مگس سفید با خود حمل می‌کند می‌تواند به شکلی جدی محصولاتی همچون پنبه، گوجه فرنگی، لوبیا و مرکبات را مورد حمله قرار دهند. این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصا رشد قارچ‌های گندرو می‌شود.
این عامل باعث کاهش تعداد مشتریان محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌شود. گیاهان زینتی مثل «گلابی براد فورد»، انار زینتی، فیکوس، گیاه فوشیا (آویز)، لانتانا (شاه پسند) و بسیاری دیگر در برابر ویروس‌های مگس سفید بسیار آسیب پذیرند.
*چرا تهران؟
نظریات مختلفی در مورد «چرایی» حضور مگس‌های سفید در پایتخت وجود دارد. به گفته برخی کارشناسان، یکی از عوامل، افزایش گاز‌های گلخانه‌ای در شهر تهران است. به اعتقاد این گروه، آلودگی، یکی از عواملی است که باعث افزایش گاز‌های گلخانه‌ای و تبدیل شدن شهر تهران به یک گلخانه شده و فضای مناسبی برای تاخت و تاز مگس سفید که یک آفت گلخانه‌ای است را فراهم آورده است.
همچنین دلیل دیگری برای طغیان این حشرات در محیط شهری، تغییرات اکوسیستمی است. به این معنا که با از بین رفتن حشرات شکارگر از جمله زنبورها (که مگس سفید را شکار می‌کنند)، مگس‌های سفید افزایش پیدا می‌کند. ضمن آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جمعیت مگس سفید با از بین رفتن پارازیت‌های حشره به دلیل سم‌پاشی‌های بی‌رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف شهر تهران و در سطح شهر و برخی مناطق مانند منطقه شش ایجاد شده است.
دکتر مهدی ضرابی، حشره شناس و عضو گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران که حدود 3 دهه است که روی این حشرات مطالعه و تحقیق می‌کند، نیز در خصوص علت حضور مگس‌های سفید در تهران و شهرهای بزرگ گفت: دلیل افزایش یا بهتر بگویم طغیان این حشرات، شیوه غلط مبارزه با این موجودات است.
درحقیقت استفاده از سموم شیمیایی و آفت‌کش‌های چینی یا نامرغوب توسط کشاورزان باعث مقاوم شدن این حشرات نسبت به سموم شیمیایی و درنهایت افزایش تصاعدی آنها به ویژه در مزارع کشاورزی شده است. وی ادامه داد: از سویی همان‌طور که می‌دانید، حاشیه تهران پراست از مزارع و کشتزارهای مختلفی که بستر حضور مگس‌های سفیدند.
طبیعی است که در چنین شرایطی باید منتظر حضور این حشرات در شهرمان هم باشیم.
رحمت‌الله حافظی، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر چهارم نیز دلیل این هجوم را این گونه تشریح می‌کند: به دلیل مصرف بی‌رویه در سموم کشاورزی در شهرستان‌های غربی شهر تهران، با این آفت مواجه شده‌ایم.
وی ادامه داد: مگس‌هایی که در سال جاری می‌بینید حاصل تخمگذاری سال‌های گذشته است. به بیانی این طور نیست که این مگس‌ها امسال از خارج از تهران وارد شده باشند.
*ترس از بیماری‌زا بودن
اما سوال اصلی در پس حضور مگس‌های سفید در تهران آن است که آیا این حشرات برای انسان ضرر دارند و می‌توانند منجر به بروز بیماری در آنها بشوند یا خیر؟ سوالی که تاکنون پاسخ درستی به آن داده نشده است. چندی قبل علی‌محمد شاعری، رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری گفته بود: با توجه به افزایش دمای هوا در ماه‌های اخیر تکثیر این حشره بسیار زیاد بوده که موجب شده در شهر بیشتر به چشم بیایند اما هیچ گونه ضرری برای انسان نداشته و ابدا جای نگرانی وجود ندارد.
اما یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاکید بر اینکه مگس سفید احتمال ابتلا به آلرژی و بیماری‌های خطرناک را به دنبال دارد، گفت: مگس سفید حشره‌ای ریز است که می‌تواند وارد اعماق ریه شود و تمام بیماری‌های ویروسی و خارجی را منتقل کند، بنابراین باید نگاه ویژه، درست و قوی برای رفع این مشکل در مسوولان مربوطه به خصوص شهرداری و شورای شهر تهران وجود داشته باشد. این قاعده در مورد مگس سفید نیز صدق می‌کند و امکان ابتلا به آلرژی برای کسانی که در معرض مگس سفید قرار می‌گیرند، وجود دارد.
دکتر ضرابی نیز مانند این نماینده مجلس معتقد است که مگس‌های سفید باعث بروز انواع بیماری‌های ریوی شوند: البته این حشرات باعث ایجاد بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان نیستند ولی اولاباعث خشک شدن مزارع و به خصوص صیفی‌جات و خطر تامین محصولات کشاورزی به شکلی جدی می‌شود و ثانیا از طریق مسموم شدن محصولات کشاورزی آن هم به دلیل استفاده از سموم خطرناک شیمیایی نامرغوب و افزایش پنهان و البته نگران‌کننده برخی بیماری‌های خطرناک، زندگی انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
ضرابی در عین حال تاکید کرد: با افزایش جمعیت این مگس‌های به ظاهر بی‌خطر و ورود آنها به بدن از طریق سیستم تنفسی یا دهان، باید در آینده‌ای نزدیک منتظر انواع بیماری‌های خطرناک تنفسی و ریوی و... در تهران و سایر کلانشهرها باشیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در مورد افزایش انواع بیماری‌های انسانی ناشی از این حشرات در ایران گفت: بر اساس تحقیقات علمی ما استفاده از انواع سموم نامرغوب شیمیایی یا روش‌های غیراصولی باعث آلوده شدن محصولات کشاورزی و صیفی و در نهایت افزایش انواع بیماری‌های رنگارنگ در ایران شده است.
این قضیه به قدری جدی است که امروز اکثر پایان نامه‌های دانشگاهی ما به همین مساله اختصاص پیدا کرده و نتایج آن حاکی از افزایش بی‌سابقه انواع بیماری‌هایی مانند سرطان و MS در بین ایرانیان دارد. سخنان هشدار گونه دکتر ضرابی چندان هم غیرعادی و دور از ذهن نیست. خطر این حشرات به حدی است که با افزایش آنها در تهران در سال 1394 معاون دفتر پیش‌آگاهی سازمان حفظ نباتات با هشدار در خصوص خطر انفجار جمعیت این مگس در تهران اعلام کرد، اگر با عملیات واکنش سریع در خصوص مقابله با این حشره اقدامی نشود سال آینده با توجه به سرعت تکثیر این آفت شاهد خواهیم بود که بدون ماسک حتی مردم نمی‌توانند در خیابان‌ها تردد و تنفس کنند.
صدراعظم نوری، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر نیز که در همین عمر 2 ماهه شورای شهر یکی دو باری در مورد حضور این مگس‌ها در صحن شورا تذکر داده است در همین خصوص گفت: بررسی پدیده مگس‌های سفید در دستور نخست کمیسیون محیط زیست و سلامت شهر تهران قرار گرفته است و در جلسه‌ای که با حضور کارشناسان ذی‌ربط از جمله سازمان پارک‌ها و فضای سبز، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت و درمان برگزار می‌شود، تمهیدات لازم با تعامل دستگاه‌ها برای مهار کردن این نوع حشرات اتخاذ خواهد شد.
وی در خصوص تبعات حضور این مگس‌ها برای انسان‌ها نیز گفت: این حشرات برای سلامتی شهروندان خطرناک نیستند و مشکلی پیش نمی‌آورند، تنها ممکن است با ورود به دستگاه تنفسی انسان، باعث اذیت شدن شهروندان شوند.
*تکلیف بلاتکلیف شهروندان!
پزشکان نیز توصیه‌های موکدی را به شهروندان داشته و دارند. دکترمحسن روح‌اللهی، متخصص ریه و دستگاه گوارشی در همین زمینه گفت: بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت در زمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است. چرا که این حشره با ورود به مجاری تنفسی می‌تواند باعث تحریک مخاط شده و تظاهرات آلرژیک ازجمله عطسه و سرفه شده و همچنین آبریزش بینی را خصوصا در کودکان، افراد مسن و بیماران مبتلابه بیماری‌های زمینهای تنفسی و آلرژیک مانند آسم، بیماری انسدادی تنفسی مزمن (COPD) و... شود.
وی افزود: همچنین مگس سفید در زمینه انتقال آلودگی نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد، و با ورودش به دستگاه تنفسی زمینه را برای بروز عفونت‌های فرصت‌طلب قارچی و باکتریایی فراهم کند. بنابراین به افرادی که ساعت‌های طولانی در روز در محیط خارج از خانه حضور دارند یا افراد مستعد به ابتلا به بیماری‌های ریوی و عفونی، توصیه می‌شود از ماسک‌های پارچه‌ای یا فیلتر‌دار استفاده کنند.
به گفته وی، این موضوع درباره افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی از قبیل بیماران دریافت‌کننده پیوند، بیماران مبتلا به سرطان، یا آنهایی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است: توصیه می‌شود که در صورت ورود مگس سفید به چشم‌ها، به سرعت چشم‌ها را با آب، بشویند تا حشره و آلودگی‌ها خارج‌شده و در صورت ورود این حشره به مجاری بینی نیز می‌توان با شست‌وشوی با آب آن را خارج کرد.
وی افزود: در جهان دستاوردهای علمی برای مقابله با این پدیده وجود داشته است که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
*حافظی: تذکرات ما بی‌نتیجه بود
حافظی که خود یکی از منتقدین عملکرد شهرداری در برخورد با این مگس‌هاست در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت: واقعیت این است که در طول چند ساله اخیر و با وجود تذکرهای پی در پی ما در شورای چهارم، اتفاق خاصی برای مقابله با این حشرات نشد. تنها کاری که کردند آبشویه درختان بود، ولی چون این اقدام، منظم و فراگیر نبود، تاثیرچندانی را به جا نگذاشت.
در طول این سال‌ها شهرداری محیط زیست را مسوول مقابله با این حشرات می‌دانست و محیط زیست هم این اقدام را از وظایف وزارت جهاد و کشاورزی اعلام می‌کرد.
رییس کمیسیون محیط زیست و سلامت شورای شهرچهارم ادامه داد: بالاخره سال گذشته با همکاری وزیر جهاد کشاورزی و پیگیری‌های انجام شده کارگروهی متشکل از مرکز تحقیقات گیاه‌پزشکی، سازمان حفظ نباتات، سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران و ستاد حفظ نباتات تشکیل و تحقیقات لازم در این خصوص آغاز شد که البته از نتایج آن خبری ندارم.
وی افزود: در شهرهای بزرگ همچون کالیفرنیا، 5 سال با پدیده مگس‌های سفید مواجه بودند و توانستند با این پدیده مقابله و آن را ریشه‌کن کنند. حافظی ادامه داد: مگس‌های سفید، آفت درجه دو محسوب می‌شوند و در واقع تهدیدی برای انسان‌ها نخواهند داشت، بلکه فقط آزاردهنده‌اند.
محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورای چهارم نیز در گفت‌وگو با «اعتماد»، مقابله با مگس‌های سفید را مانند هر آفت دیگری به دو شیوه «شیمیایی» و «فیزیکی» دانسته و گفت: در روش «شیمیایی» باید درختان با سمومی که مورد تایید کارشناسان است و البته در بازه‌های زمانی مشخص و تاثیرگذار، سم پاشی شوند.
وی افزود: اما در سال‌های گذشته شاهد بودیم که متاسفانه شهرداری از سموم مختلفی برای سمپاشی درختان استفاده می‌کرد و توجه چندانی هم به زمان‌هایی که باید در آن سم پاشی انجام شود، نداشت.
وی در ادامه درخصوص روش «فیزیکی» نیز گفت: اما قضیه بسیار ساده‌تر از این حرف‌هاست، طبق بررسی‌هایی که ما در کمیته محیط زیست کردیم، حتی آبپاشی ساده درختان نیز می‌تواند باعث پراکنده شدن مگس‌های سفید شود. از سویی مگس‌های سفید نیز مانند تمامی انواع حشرات موذی، دشمنانی دارند. دشمنانی مانند: کفشدوزکها و... ولی نکته اینجاست که این حشرات در سال‌های اخیر به دلیل سم پاشی‌های بی‌حساب و کتاب و بی‌برنامه، از بین رفته‌اند و در نتیجه، با از بین رفتن دشمنان مگس‌های سفید – که می‌توانند باعث کنترل تعداد آنها شوند – نسل این مگس‌ها سال به سال بیشتر و بیشتر شده است.
از سویی بنا برمفاد منابع علمی، در برنامه‌های مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها می‌توان از گونه‌های مختلف کفشدوزکها و به ویژه «کفشدوزک هفت‌‌نقطه‌ای» استفاده کرد این گروه از حشرات به دلایل بسیاری از اهمیت برخوردار بوده و توانایی کنترل جمعیت شته‌ها و انواع مختلف آفت‌ها را در فواصل زمانی اندکی دارند، به طوری که در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته باقلا تغذیه می‌کند و یک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌ای در طول دوره رشد و نمو خود به‌طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از 9 هزار شته تغذیه می‌کند.
از جمله مهم‌ترین پارازیتوییدها و دشمنان طبیعی مگس سفید می‌توان زنبور Encarsia ormosa کفشدوزک سیاه (Delphastus pusillus) و شبگزهای گل (Anthocoridae) را نام برد. زنبور فورموسا روی پوره‌های مگس سفید تخمگذاری می‌کند و زمانی که لارو زنبور فورموسا از تخم خارج می‌شود داخل پوره‌های مگس سفید شده و از آنها تغذیه می‌کند و سپس به صورت زنبور بالغ خارج می‌شود. کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل نیز به صورت مستقیم از پوره‌هایی مگس سفید تغذیه می‌کنند. حقانی نیز با ذکر اینکه درخت توت یکی از اصلی‌ترین خاستگاه‌های مگس‌های سفید هستند گفت: همان طور که می‌دانید در سال‌های اخیر شاهد کاشت بی‌رویه درختان توت در تهران بوده‌ایم به طوری که حالا همین درختان به معضلی برای این شهر تبدیل شده‌اند.
به نظرم باید در مورد ادامه کاشت این نوع از درختان در تهران تجدیدنظرکرد تا شاید شاهد کمتر شدن تعداد این حشرات موذی در شهرمان باشیم.
وی با تاکید بر اینکه در نهایت می‌توان گفت که اقدامات شهرداری در سال‌های گذشته بی‌اثر بوده است گفت: ما که در دوره چهارم شورا، اقدام خاصی را از سوی شهرداری برای کنترل این مگس‌ها ندیدیم... !حالا اینکه شهرداری در دوره جدید اقدام مفیدی در این زمینه انجام دهد یا خیر، سوالی است که باید مسوولان شهرداری به آن پاسخ دهند.
دکتر ضرابی نیز درحالی که دل پری از عملکرد بی‌ضابطه شهرداری در این زمینه دارد، می‌گوید: متاسفانه شهرداری به جای آنکه برای برخورد با مگس‌های سفید از اساتید و کارشناسان دانشگاهی استفاده کند، از شرکت‌ها و افرادی استفاده می‌کند که کمترین تخصص در این زمینه را دارند. نتیجه آن هم همین وضعیتی می‌شود که امروز می‌بینید، یعنی یا از سمومی استفاده می‌شود که تاکنون نتوانسته جمعیت مگس‌ها را کاهش دهد یا نهایتا از برچسب‌های زرد رنگی استفاده شده که عملا روش موثری برای کاهش مگس‌ها محسوب نمی‌شود.
این کارشناس حشره‌شناس، همچنین معتقد است برچسب‌های زردرنگ نصب شده روی درختان چندان تاثیری روی کاهش آمار مگس‌های سفید ندارد: این برچسب‌ها به خاطر آلودگی و به خصوص وجود ذراتی مانند گازوییل در هوا، به سرعت تیره می‌شوند و اثر خود را از دست می‌دهند. برای همین در دنیا نیز از این روش استفاده نمی‌شود. ولی نمی‌دانم چرا شهرداری چند سالی است که برای استفاده از این برچسب‌ها اصرار دارد؟
نکته جلب اینجاست که حتی در نصب این برچسب‌ها نیز از روش و قواعد خاصی پیروی نمی‌کند. مثلا یک برچسب را نوک درخت زده‌اند و یکی را وسط درخت! بنابراین این شیوه، با وجود هزینه‌های کلانی که خرید آنها و نصب‌شان برای شهرداری داشته، عملا نتیجه‌ای در برخورد با آنها نداشته است.
وی همچنین در مورد ادعای برخی از کارشناسان که آبشویی را یکی از روش‌های مقابله با مگس‌های سفید می‌دانند می‌گوید: این روش هم موثر است ولی از آن بهتر استفاده از سموم شناخته‌شده‌ای است که برای طبیعت ضرری ندارند و در عین حال ابزار خوبی برای مقابله با این مگس‌ها هستند.
اما در این میان واکنش شورا و شهرداری جدید نیز، به مساله مگس‌های سفید در نوع خود قابل تامل بوده و هست. اعضای شورای پنجم که گویا این مساله را یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پایتخت می‌دانند! تقریبا در تمامی جلسات خود در مورد این مساله نه‌تنها به شهرداری تذکر داده‌اند که حتی گهگاه، پیشنهادهایی را مطرح کرده‌اند که در نوع خود شنیدنی است. از پیشنهاد استفاده از برچسب‌های سفیدرنگ به جای برچسب‌های زردرنگ برای نصب کردن روی درختان تا پیشنهاد قطع درختان توت و... شهر تهران … !
اما شاید جالب‌ترین اظهارنظر در این خصوص را رییس سازمان بوستان‌های شهرداری کرده باشد. معمولا عمر حضور مگس‌های سفید در شهرهای بزرگ، برابر عمر گرما و افزایش دماست و بعد از آن، این حشرات مزاحم خود به خود ناپدید می‌شوند.
شاید به همین دلیل هم باشد که مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران درست مانند پیشگویی ماهر، چند هفته قبل اعلام کرده بود که سفیدبالک‌ها نهایتا تا دو هفته دیگر از بین می‌روند! مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در گفت‌وگویی با مهر با طرح این ادعا که میزان سفیدبالک‌ها در سال 96 نسبت به سال‌های قبل کاسته شده است، گفت: ما در سال 94، 20 منطقه آلوده را در سطح تهران داشتیم اما همزمان ورود آنها به تهران دو ماه عقب رفته و هم میزان حضورشان مربوط به دو سه منطقه تهران شده است.
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران با بیان این مطلب که ما به هیچ‌وجه مبارزه شیمیایی با این آفت نداریم، افزود: سموم شیمیایی برای محیط زیست و کودکان خطرناک است لذا مبارزه ما با این آفت مکانیکی و به ویژه آبشویی است. و همین مبارزه نیز از حجم این آفت بسیار کاسته است.
وی با بیان این مطلب که اکنون بیشترین حجم سفیدبالک‌ها در منطقه 6 تهران است و مناطق شمالی اصلا سفیدبالک ندارند، گفت: جهاد کشاورزی و بیماری گیاهی و... باید پای کار بیایند که حضورشان قابل قبول است.
*خطر مگس‌های سفید
دکتر ضرابی، کارشناس اکولوژی حشرات درمورد احتمال هجوم بیشتر این حشرات از زمینهای کشاورزی حاشیه به تهران و تهدید کردن زندگی شهروندان گفت: این مساله دور از ذهن نیست چراکه این حشرات موجودات عجیبی هستند. وی ادامه داد: در این مورد به مسوولان هشدار داده‌ایم ولی متاسفانه تاکنون هیچ کدام توجهی به این هشدارهای علمی و کارشناسی شده نکرده‌اند.
اما آیا جمعیت این مگس‌ها، به مرز خطر رسیده‌اند یا خیر؟ دکتر ضرابی معتقد است که هم اینک آژیر خطر در خصوص تعداد مگس‌های سفید به صدا درآمده است: گرچه هنوز مطالعات جامعی در خصوص تعداد و کلونی این مگس‌ها صورت نگرفته است ولی این یک واقعیت است که جمعیت این مگس‌ها در کلانشهرها و به خصوص تهران به مرز هشداردهنده‌ای رسیده و می‌رود تا پایتخت را در آستانه خطر قرار دهد. گرچه هنوز مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است.
دکتر ضرابی با تمام این تفاصیل اما، معتقد است که هنوز هم فرصت برای مقابله با این مگس‌ها هست: اگر همان چند سال پیش که ما به مسوولان شهری هشدار دادیم، شهرداری از متخصصین کمک می‌گرفت، امروز شاهد خطری در این زمینه نبودیم. ضمن آنکه با استفاده از چند روش «ترکیبی» هنوز هم می‌توان به جنگ این حشرات موذی رفت. به شرط آنکه شهرداری واقعا «بخواهد» چنین کند!
امسال هم با فرارسیدن فصل پاییز، کم‌کم از جمعیت خانواده مگس‌های سفید کمتر و کمتر شده است. آنهم بدون آنکه این کاهش ارتباطی به روش‌های مقابله شهرداری یا نهادهای مرتبط با این حشرات داشته باشد. اما اینکه آیا تابستان سال آینده نیز باید دوباره منتظر طغیان هشدارگونه و خطرناک این حشرات باشیم یا خیر؟
سوالی است که برای پاسخ به آن باید تا سال آینده صبرکرد؛ سوالی که پاسخ آن تا حد زیادی به اقدامات نهادهای مرتبط و به خصوص تعامل شهرداری با وزارت کشاورزی و محققین و کارشناسان دارد.
روزنامه اعتماد
9353
انتهای پیام با این وجود در تمام این مدت، هر سال تابستان‌ها، مردم تهران باز هم شاهد طغیان دوباره این میهمانان ناخوانده بودند. مگس‌هایی که هنوز برای شهروندان تهرانی و حتی بسیاری از کارشناسان مرتبط، موجودی ناشناخته هستند.
شاید به همین دلیل باشد که هر روز خبر و شایعه جدیدی در مورد این موجودات ریزنقش منتشر می‌شود. از روش‌های عجیب و غریب پیشنهادی برای مقابله با آنها تا اخباری در خصوص احتمال بروز بیماری از طریق این مگس‌ها. اما اینکه این اخبار و شایعات تا چه حد درست است، موضوعی است که هنوز پاسخ درستی به آنها داده نشده است.
*مگس‌های با اصل و نسب
مگس سفید یا سفیدبالک حشراتی در خانواده سفیدبالکان (Aleyrodidae) هستند. بیش از 1550 گونه از این خانواده شناخته شده است. سفیدبالک‌ها از جمله آفات مهم و پلی‌فاژ (تغذیه از چند نوع منبع غذایی) برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی مهم در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در مناطق گرمسیری هستند. سفیدبالک‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و به ویژه در شرایط گلخانه‌ای روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای در جمعیت‌های بسیار بالا دیده می‌شوند.
اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و کمتر از یک میلیمتر بوده، سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچک‌تر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموما در زیر برگ گیاهان، در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.
سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولیدمثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی به شکلی شگفت انگیزافزایش می‌دهند.
مگس سفید دارای زیرگونه‌های متعددی هستند که بیوتایپ B آن زیرگونه، در ایران به چشم می‌خورد. این بیوتایپ یکی از خطرناک‌ترین و مقاوم‌ترین زیرگونه‌های مگس سفید است که سبب بروز آسیب‌های جدی به محصولات کشاورزی و خسارت‌هایی به آن می‌شود.
این نوع حشرات می‌توانند آسیب‌هایی را روی محصولات کشاورزی ازجمله گوجه‌فرنگی گذاشته و موجب شوند که اندک هوای پاک محیط شهری که توسط درختان تامین می‌شود نیز به خطر بیفتد.
مگس‌های سفید ایران نخستین بار به واسطه بررسی فونستیکی و تهیه کلید شناسایی مگس‌های استان فارس در سال 1374 شناسایی شدند.
پس از آن نیز در سال 1379 بررسی‌های مورفولوژیک و مطالعات زیست‌شناسی روی گونه‌ای شایع در اصفهان به عمل آمد که نشان داد نژاد این مگس سفید در اصفهان از نوع نژاد اروپایی بوده است.
این حشرات به‌شدت مقدار تولید محصولات گیاهی را کاهش داده، رشد و توسعه قارچ‌های ساپروفیت، روی عسلک دفع شده آنها نیز موجب کاهش کیفیت محصول می‌شود. در حال حاضر، به دلیل افزایش قدرت مقاومت مگس‌های سفید در برابر انواع سموم، مشکل مگس‌های سفید روی تعداد زیادی از گیاهان زراعی و زینتی حادتر شده است.
حشرات کامل نر و ماده بالدار از شیره برگ‌ها تغذیه می‌کنند. در اثر تغذیه، لکه‌های زردرنگی روی برگ‌ها ایجاد شده که روی گیاه میزبان به صورت مستقیم آسیب می‌زند و بوته کوتاه و بیمار به نظر می‌رسد. دفع ترشحات حشره روی برگ گیاه سبب رشد قارچ‌های فوماژین می‌شود همچنین مگس سفید ناقل بیماری‌های ویروسی است که خسارت غیرمستقیم آن، آفت روی گیاه است. مگس‌های سفید به بافت غذایی (فلوئم) برگ‌ها نفوذ می‌کنند و از ترکیبات آلی آن به عنوان منبع غذایی استفاده می‌کنند. عسلک و ماده چسبنده‌ای که آنها تولید می‌کنند با جذب گرد و غبار به یک نوع خاصی از قارچ‌ها و کپک‌های دوده‌ای سیاه تبدیل می‌شوند.
مگس‌های سفید محصولات گوجه فرنگی را مورد حمله قرار می‌دهند و بیماری ویروسی شبیه به ویروس «پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی» را با خود حمل می‌کنند. ویروس‌هایی که مگس سفید با خود حمل می‌کند می‌تواند به شکلی جدی محصولاتی همچون پنبه، گوجه فرنگی، لوبیا و مرکبات را مورد حمله قرار دهند. این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصا رشد قارچ‌های گندرو می‌شود.
این عامل باعث کاهش تعداد مشتریان محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌شود. گیاهان زینتی مثل «گلابی براد فورد»، انار زینتی، فیکوس، گیاه فوشیا (آویز)، لانتانا (شاه پسند) و بسیاری دیگر در برابر ویروس‌های مگس سفید بسیار آسیب پذیرند.
*چرا تهران؟
نظریات مختلفی در مورد «چرایی» حضور مگس‌های سفید در پایتخت وجود دارد. به گفته برخی کارشناسان، یکی از عوامل، افزایش گاز‌های گلخانه‌ای در شهر تهران است. به اعتقاد این گروه، آلودگی، یکی از عواملی است که باعث افزایش گاز‌های گلخانه‌ای و تبدیل شدن شهر تهران به یک گلخانه شده و فضای مناسبی برای تاخت و تاز مگس سفید که یک آفت گلخانه‌ای است را فراهم آورده است.
همچنین دلیل دیگری برای طغیان این حشرات در محیط شهری، تغییرات اکوسیستمی است. به این معنا که با از بین رفتن حشرات شکارگر از جمله زنبورها (که مگس سفید را شکار می‌کنند)، مگس‌های سفید افزایش پیدا می‌کند. ضمن آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جمعیت مگس سفید با از بین رفتن پارازیت‌های حشره به دلیل سم‌پاشی‌های بی‌رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف شهر تهران و در سطح شهر و برخی مناطق مانند منطقه شش ایجاد شده است.
دکتر مهدی ضرابی، حشره شناس و عضو گروه مهندسی علوم زیستی دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران که حدود 3 دهه است که روی این حشرات مطالعه و تحقیق می‌کند، نیز در خصوص علت حضور مگس‌های سفید در تهران و شهرهای بزرگ گفت: دلیل افزایش یا بهتر بگویم طغیان این حشرات، شیوه غلط مبارزه با این موجودات است.
درحقیقت استفاده از سموم شیمیایی و آفت‌کش‌های چینی یا نامرغوب توسط کشاورزان باعث مقاوم شدن این حشرات نسبت به سموم شیمیایی و درنهایت افزایش تصاعدی آنها به ویژه در مزارع کشاورزی شده است. وی ادامه داد: از سویی همان‌طور که می‌دانید، حاشیه تهران پراست از مزارع و کشتزارهای مختلفی که بستر حضور مگس‌های سفیدند.
طبیعی است که در چنین شرایطی باید منتظر حضور این حشرات در شهرمان هم باشیم.
رحمت‌الله حافظی، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر چهارم نیز دلیل این هجوم را این گونه تشریح می‌کند: به دلیل مصرف بی‌رویه در سموم کشاورزی در شهرستان‌های غربی شهر تهران، با این آفت مواجه شده‌ایم.
وی ادامه داد: مگس‌هایی که در سال جاری می‌بینید حاصل تخمگذاری سال‌های گذشته است. به بیانی این طور نیست که این مگس‌ها امسال از خارج از تهران وارد شده باشند.
*ترس از بیماری‌زا بودن
اما سوال اصلی در پس حضور مگس‌های سفید در تهران آن است که آیا این حشرات برای انسان ضرر دارند و می‌توانند منجر به بروز بیماری در آنها بشوند یا خیر؟ سوالی که تاکنون پاسخ درستی به آن داده نشده است. چندی قبل علی‌محمد شاعری، رییس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری گفته بود: با توجه به افزایش دمای هوا در ماه‌های اخیر تکثیر این حشره بسیار زیاد بوده که موجب شده در شهر بیشتر به چشم بیایند اما هیچ گونه ضرری برای انسان نداشته و ابدا جای نگرانی وجود ندارد.
اما یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاکید بر اینکه مگس سفید احتمال ابتلا به آلرژی و بیماری‌های خطرناک را به دنبال دارد، گفت: مگس سفید حشره‌ای ریز است که می‌تواند وارد اعماق ریه شود و تمام بیماری‌های ویروسی و خارجی را منتقل کند، بنابراین باید نگاه ویژه، درست و قوی برای رفع این مشکل در مسوولان مربوطه به خصوص شهرداری و شورای شهر تهران وجود داشته باشد. این قاعده در مورد مگس سفید نیز صدق می‌کند و امکان ابتلا به آلرژی برای کسانی که در معرض مگس سفید قرار می‌گیرند، وجود دارد.
دکتر ضرابی نیز مانند این نماینده مجلس معتقد است که مگس‌های سفید باعث بروز انواع بیماری‌های ریوی شوند: البته این حشرات باعث ایجاد بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان نیستند ولی اولاباعث خشک شدن مزارع و به خصوص صیفی‌جات و خطر تامین محصولات کشاورزی به شکلی جدی می‌شود و ثانیا از طریق مسموم شدن محصولات کشاورزی آن هم به دلیل استفاده از سموم خطرناک شیمیایی نامرغوب و افزایش پنهان و البته نگران‌کننده برخی بیماری‌های خطرناک، زندگی انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
ضرابی در عین حال تاکید کرد: با افزایش جمعیت این مگس‌های به ظاهر بی‌خطر و ورود آنها به بدن از طریق سیستم تنفسی یا دهان، باید در آینده‌ای نزدیک منتظر انواع بیماری‌های خطرناک تنفسی و ریوی و... در تهران و سایر کلانشهرها باشیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در مورد افزایش انواع بیماری‌های انسانی ناشی از این حشرات در ایران گفت: بر اساس تحقیقات علمی ما استفاده از انواع سموم نامرغوب شیمیایی یا روش‌های غیراصولی باعث آلوده شدن محصولات کشاورزی و صیفی و در نهایت افزایش انواع بیماری‌های رنگارنگ در ایران شده است.
این قضیه به قدری جدی است که امروز اکثر پایان نامه‌های دانشگاهی ما به همین مساله اختصاص پیدا کرده و نتایج آن حاکی از افزایش بی‌سابقه انواع بیماری‌هایی مانند سرطان و MS در بین ایرانیان دارد. سخنان هشدار گونه دکتر ضرابی چندان هم غیرعادی و دور از ذهن نیست. خطر این حشرات به حدی است که با افزایش آنها در تهران در سال 1394 معاون دفتر پیش‌آگاهی سازمان حفظ نباتات با هشدار در خصوص خطر انفجار جمعیت این مگس در تهران اعلام کرد، اگر با عملیات واکنش سریع در خصوص مقابله با این حشره اقدامی نشود سال آینده با توجه به سرعت تکثیر این آفت شاهد خواهیم بود که بدون ماسک حتی مردم نمی‌توانند در خیابان‌ها تردد و تنفس کنند.
صدراعظم نوری، رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر نیز که در همین عمر 2 ماهه شورای شهر یکی دو باری در مورد حضور این مگس‌ها در صحن شورا تذکر داده است در همین خصوص گفت: بررسی پدیده مگس‌های سفید در دستور نخست کمیسیون محیط زیست و سلامت شهر تهران قرار گرفته است و در جلسه‌ای که با حضور کارشناسان ذی‌ربط از جمله سازمان پارک‌ها و فضای سبز، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت و درمان برگزار می‌شود، تمهیدات لازم با تعامل دستگاه‌ها برای مهار کردن این نوع حشرات اتخاذ خواهد شد.
وی در خصوص تبعات حضور این مگس‌ها برای انسان‌ها نیز گفت: این حشرات برای سلامتی شهروندان خطرناک نیستند و مشکلی پیش نمی‌آورند، تنها ممکن است با ورود به دستگاه تنفسی انسان، باعث اذیت شدن شهروندان شوند.
*تکلیف بلاتکلیف شهروندان!
پزشکان نیز توصیه‌های موکدی را به شهروندان داشته و دارند. دکترمحسن روح‌اللهی، متخصص ریه و دستگاه گوارشی در همین زمینه گفت: بیشترین توصیه برای مقابله و مراقبت در زمینه آسیب‌های مگس سفید مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است. چرا که این حشره با ورود به مجاری تنفسی می‌تواند باعث تحریک مخاط شده و تظاهرات آلرژیک ازجمله عطسه و سرفه شده و همچنین آبریزش بینی را خصوصا در کودکان، افراد مسن و بیماران مبتلابه بیماری‌های زمینهای تنفسی و آلرژیک مانند آسم، بیماری انسدادی تنفسی مزمن (COPD) و... شود.
وی افزود: همچنین مگس سفید در زمینه انتقال آلودگی نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد، و با ورودش به دستگاه تنفسی زمینه را برای بروز عفونت‌های فرصت‌طلب قارچی و باکتریایی فراهم کند. بنابراین به افرادی که ساعت‌های طولانی در روز در محیط خارج از خانه حضور دارند یا افراد مستعد به ابتلا به بیماری‌های ریوی و عفونی، توصیه می‌شود از ماسک‌های پارچه‌ای یا فیلتر‌دار استفاده کنند.
به گفته وی، این موضوع درباره افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی از قبیل بیماران دریافت‌کننده پیوند، بیماران مبتلا به سرطان، یا آنهایی که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است: توصیه می‌شود که در صورت ورود مگس سفید به چشم‌ها، به سرعت چشم‌ها را با آب، بشویند تا حشره و آلودگی‌ها خارج‌شده و در صورت ورود این حشره به مجاری بینی نیز می‌توان با شست‌وشوی با آب آن را خارج کرد.
وی افزود: در جهان دستاوردهای علمی برای مقابله با این پدیده وجود داشته است که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
*حافظی: تذکرات ما بی‌نتیجه بود
حافظی که خود یکی از منتقدین عملکرد شهرداری در برخورد با این مگس‌هاست در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت: واقعیت این است که در طول چند ساله اخیر و با وجود تذکرهای پی در پی ما در شورای چهارم، اتفاق خاصی برای مقابله با این حشرات نشد. تنها کاری که کردند آبشویه درختان بود، ولی چون این اقدام، منظم و فراگیر نبود، تاثیرچندانی را به جا نگذاشت.
در طول این سال‌ها شهرداری محیط زیست را مسوول مقابله با این حشرات می‌دانست و محیط زیست هم این اقدام را از وظایف وزارت جهاد و کشاورزی اعلام می‌کرد.
رییس کمیسیون محیط زیست و سلامت شورای شهرچهارم ادامه داد: بالاخره سال گذشته با همکاری وزیر جهاد کشاورزی و پیگیری‌های انجام شده کارگروهی متشکل از مرکز تحقیقات گیاه‌پزشکی، سازمان حفظ نباتات، سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران و ستاد حفظ نباتات تشکیل و تحقیقات لازم در این خصوص آغاز شد که البته از نتایج آن خبری ندارم.
وی افزود: در شهرهای بزرگ همچون کالیفرنیا، 5 سال با پدیده مگس‌های سفید مواجه بودند و توانستند با این پدیده مقابله و آن را ریشه‌کن کنند. حافظی ادامه داد: مگس‌های سفید، آفت درجه دو محسوب می‌شوند و در واقع تهدیدی برای انسان‌ها نخواهند داشت، بلکه فقط آزاردهنده‌اند.
محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورای چهارم نیز در گفت‌وگو با «اعتماد»، مقابله با مگس‌های سفید را مانند هر آفت دیگری به دو شیوه «شیمیایی» و «فیزیکی» دانسته و گفت: در روش «شیمیایی» باید درختان با سمومی که مورد تایید کارشناسان است و البته در بازه‌های زمانی مشخص و تاثیرگذار، سم پاشی شوند.
وی افزود: اما در سال‌های گذشته شاهد بودیم که متاسفانه شهرداری از سموم مختلفی برای سمپاشی درختان استفاده می‌کرد و توجه چندانی هم به زمان‌هایی که باید در آن سم پاشی انجام شود، نداشت.
وی در ادامه درخصوص روش «فیزیکی» نیز گفت: اما قضیه بسیار ساده‌تر از این حرف‌هاست، طبق بررسی‌هایی که ما در کمیته محیط زیست کردیم، حتی آبپاشی ساده درختان نیز می‌تواند باعث پراکنده شدن مگس‌های سفید شود. از سویی مگس‌های سفید نیز مانند تمامی انواع حشرات موذی، دشمنانی دارند. دشمنانی مانند: کفشدوزکها و... ولی نکته اینجاست که این حشرات در سال‌های اخیر به دلیل سم پاشی‌های بی‌حساب و کتاب و بی‌برنامه، از بین رفته‌اند و در نتیجه، با از بین رفتن دشمنان مگس‌های سفید – که می‌توانند باعث کنترل تعداد آنها شوند – نسل این مگس‌ها سال به سال بیشتر و بیشتر شده است.
از سویی بنا برمفاد منابع علمی، در برنامه‌های مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها می‌توان از گونه‌های مختلف کفشدوزکها و به ویژه «کفشدوزک هفت‌‌نقطه‌ای» استفاده کرد این گروه از حشرات به دلایل بسیاری از اهمیت برخوردار بوده و توانایی کنترل جمعیت شته‌ها و انواع مختلف آفت‌ها را در فواصل زمانی اندکی دارند، به طوری که در شرایط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته باقلا تغذیه می‌کند و یک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌ای در طول دوره رشد و نمو خود به‌طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از 9 هزار شته تغذیه می‌کند.
از جمله مهم‌ترین پارازیتوییدها و دشمنان طبیعی مگس سفید می‌توان زنبور Encarsia ormosa کفشدوزک سیاه (Delphastus pusillus) و شبگزهای گل (Anthocoridae) را نام برد. زنبور فورموسا روی پوره‌های مگس سفید تخمگذاری می‌کند و زمانی که لارو زنبور فورموسا از تخم خارج می‌شود داخل پوره‌های مگس سفید شده و از آنها تغذیه می‌کند و سپس به صورت زنبور بالغ خارج می‌شود. کفشدوزک سیاه و شبگزهای گل نیز به صورت مستقیم از پوره‌هایی مگس سفید تغذیه می‌کنند. حقانی نیز با ذکر اینکه درخت توت یکی از اصلی‌ترین خاستگاه‌های مگس‌های سفید هستند گفت: همان طور که می‌دانید در سال‌های اخیر شاهد کاشت بی‌رویه درختان توت در تهران بوده‌ایم به طوری که حالا همین درختان به معضلی برای این شهر تبدیل شده‌اند.
به نظرم باید در مورد ادامه کاشت این نوع از درختان در تهران تجدیدنظرکرد تا شاید شاهد کمتر شدن تعداد این حشرات موذی در شهرمان باشیم.
وی با تاکید بر اینکه در نهایت می‌توان گفت که اقدامات شهرداری در سال‌های گذشته بی‌اثر بوده است گفت: ما که در دوره چهارم شورا، اقدام خاصی را از سوی شهرداری برای کنترل این مگس‌ها ندیدیم... !حالا اینکه شهرداری در دوره جدید اقدام مفیدی در این زمینه انجام دهد یا خیر، سوالی است که باید مسوولان شهرداری به آن پاسخ دهند.
دکتر ضرابی نیز درحالی که دل پری از عملکرد بی‌ضابطه شهرداری در این زمینه دارد، می‌گوید: متاسفانه شهرداری به جای آنکه برای برخورد با مگس‌های سفید از اساتید و کارشناسان دانشگاهی استفاده کند، از شرکت‌ها و افرادی استفاده می‌کند که کمترین تخصص در این زمینه را دارند. نتیجه آن هم همین وضعیتی می‌شود که امروز می‌بینید، یعنی یا از سمومی استفاده می‌شود که تاکنون نتوانسته جمعیت مگس‌ها را کاهش دهد یا نهایتا از برچسب‌های زرد رنگی استفاده شده که عملا روش موثری برای کاهش مگس‌ها محسوب نمی‌شود.
این کارشناس حشره‌شناس، همچنین معتقد است برچسب‌های زردرنگ نصب شده روی درختان چندان تاثیری روی کاهش آمار مگس‌های سفید ندارد: این برچسب‌ها به خاطر آلودگی و به خصوص وجود ذراتی مانند گازوییل در هوا، به سرعت تیره می‌شوند و اثر خود را از دست می‌دهند. برای همین در دنیا نیز از این روش استفاده نمی‌شود. ولی نمی‌دانم چرا شهرداری چند سالی است که برای استفاده از این برچسب‌ها اصرار دارد؟
نکته جلب اینجاست که حتی در نصب این برچسب‌ها نیز از روش و قواعد خاصی پیروی نمی‌کند. مثلا یک برچسب را نوک درخت زده‌اند و یکی را وسط درخت! بنابراین این شیوه، با وجود هزینه‌های کلانی که خرید آنها و نصب‌شان برای شهرداری داشته، عملا نتیجه‌ای در برخورد با آنها نداشته است.
وی همچنین در مورد ادعای برخی از کارشناسان که آبشویی را یکی از روش‌های مقابله با مگس‌های سفید می‌دانند می‌گوید: این روش هم موثر است ولی از آن بهتر استفاده از سموم شناخته‌شده‌ای است که برای طبیعت ضرری ندارند و در عین حال ابزار خوبی برای مقابله با این مگس‌ها هستند.
اما در این میان واکنش شورا و شهرداری جدید نیز، به مساله مگس‌های سفید در نوع خود قابل تامل بوده و هست. اعضای شورای پنجم که گویا این مساله را یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پایتخت می‌دانند! تقریبا در تمامی جلسات خود در مورد این مساله نه‌تنها به شهرداری تذکر داده‌اند که حتی گهگاه، پیشنهادهایی را مطرح کرده‌اند که در نوع خود شنیدنی است. از پیشنهاد استفاده از برچسب‌های سفیدرنگ به جای برچسب‌های زردرنگ برای نصب کردن روی درختان تا پیشنهاد قطع درختان توت و... شهر تهران … !
اما شاید جالب‌ترین اظهارنظر در این خصوص را رییس سازمان بوستان‌های شهرداری کرده باشد. معمولا عمر حضور مگس‌های سفید در شهرهای بزرگ، برابر عمر گرما و افزایش دماست و بعد از آن، این حشرات مزاحم خود به خود ناپدید می‌شوند.
شاید به همین دلیل هم باشد که مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران درست مانند پیشگویی ماهر، چند هفته قبل اعلام کرده بود که سفیدبالک‌ها نهایتا تا دو هفته دیگر از بین می‌روند! مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در گفت‌وگویی با مهر با طرح این ادعا که میزان سفیدبالک‌ها در سال 96 نسبت به سال‌های قبل کاسته شده است، گفت: ما در سال 94، 20 منطقه آلوده را در سطح تهران داشتیم اما همزمان ورود آنها به تهران دو ماه عقب رفته و هم میزان حضورشان مربوط به دو سه منطقه تهران شده است.
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران با بیان این مطلب که ما به هیچ‌وجه مبارزه شیمیایی با این آفت نداریم، افزود: سموم شیمیایی برای محیط زیست و کودکان خطرناک است لذا مبارزه ما با این آفت مکانیکی و به ویژه آبشویی است. و همین مبارزه نیز از حجم این آفت بسیار کاسته است.
وی با بیان این مطلب که اکنون بیشترین حجم سفیدبالک‌ها در منطقه 6 تهران است و مناطق شمالی اصلا سفیدبالک ندارند، گفت: جهاد کشاورزی و بیماری گیاهی و... باید پای کار بیایند که حضورشان قابل قبول است.
*خطر مگس‌های سفید
دکتر ضرابی، کارشناس اکولوژی حشرات درمورد احتمال هجوم بیشتر این حشرات از زمینهای کشاورزی حاشیه به تهران و تهدید کردن زندگی شهروندان گفت: این مساله دور از ذهن نیست چراکه این حشرات موجودات عجیبی هستند. وی ادامه داد: در این مورد به مسوولان هشدار داده‌ایم ولی متاسفانه تاکنون هیچ کدام توجهی به این هشدارهای علمی و کارشناسی شده نکرده‌اند.
اما آیا جمعیت این مگس‌ها، به مرز خطر رسیده‌اند یا خیر؟ دکتر ضرابی معتقد است که هم اینک آژیر خطر در خصوص تعداد مگس‌های سفید به صدا درآمده است: گرچه هنوز مطالعات جامعی در خصوص تعداد و کلونی این مگس‌ها صورت نگرفته است ولی این یک واقعیت است که جمعیت این مگس‌ها در کلانشهرها و به خصوص تهران به مرز هشداردهنده‌ای رسیده و می‌رود تا پایتخت را در آستانه خطر قرار دهد. گرچه هنوز مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است.
دکتر ضرابی با تمام این تفاصیل اما، معتقد است که هنوز هم فرصت برای مقابله با این مگس‌ها هست: اگر همان چند سال پیش که ما به مسوولان شهری هشدار دادیم، شهرداری از متخصصین کمک می‌گرفت، امروز شاهد خطری در این زمینه نبودیم. ضمن آنکه با استفاده از چند روش «ترکیبی» هنوز هم می‌توان به جنگ این حشرات موذی رفت. به شرط آنکه شهرداری واقعا «بخواهد» چنین کند!
امسال هم با فرارسیدن فصل پاییز، کم‌کم از جمعیت خانواده مگس‌های سفید کمتر و کمتر شده است. آنهم بدون آنکه این کاهش ارتباطی به روش‌های مقابله شهرداری یا نهادهای مرتبط با این حشرات داشته باشد. اما اینکه آیا تابستان سال آینده نیز باید دوباره منتظر طغیان هشدارگونه و خطرناک این حشرات باشیم یا خیر؟
سوالی است که برای پاسخ به آن باید تا سال آینده صبرکرد؛ سوالی که پاسخ آن تا حد زیادی به اقدامات نهادهای مرتبط و به خصوص تعامل شهرداری با وزارت کشاورزی و محققین و کارشناسان دارد.
روزنامه اعتماد
9353
کپی شد
