امام خمینی در روز ولادت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها یعنی روز بیستم جمادی الثانی سال 1320 قمری در خمین متولد شد. ایشان تاریخ شمسی تولد خود را اول مهر سال 1281 قید کرده است. امام در زندگینامه مختصر خودنوشتشان به برخی از مسائل اشاره کرده اند.
به گزارش خبرنگار جماران، درست چهارشنبه اول مهر ماه سال ۱۲۸۱ هجری شمسی مطابق با بیستم جمادی الثانی سال ۱۳۲۰ قمری بود، همه جا را به مناسبت میلاد صدیقه طاهره سلام الله علیها چراغانی کرده بودند، خانه آقا مصطفی هم منتظر به دنیا آمدن فرزندی بود که بعدها قرار بود جای پای اجداد طاهرینش بگذارد و پرچمدار حق و آزادگی شود. ساعتی گذشت که صدای گریه نوزادی پسر در خانه پیچید. به سید مصطفی خبر داده و مژدگانی خواستند. سر به آسمان گرفت و خدا را شکر کرد و نامش را روح الله نهاد. بعدها سید روح الله مصطفوی سرگذشت خودش را اینگونه مرقوم کرد:
"بسمه تعالی
به حسب شناسنامۀ شمارۀ ۲۷۴۴ تولد ۱۲۷۹ شمسی در خمین. اما در واقع ۲۰ جمادی‌الثانی ۱۳۲۰ هجری قمری، تاریخ قطعی تولد ۲۰ جمادی‌الثانی مطابق اول مهر ۱۲۸۱ شمسی است.
نام خانوادگی: مصطفوی
پدر: آقا مصطفی
مادر: خانم هاجر ـ دختر مرحوم آقا میرزا احمد مجتهد خوانساری الاصل و خمینی المسکن. صدور در گلپایگان به وسیلۀ صفری‌نژاد رئیس ادارۀ آمار ثبت گلپایگان.
در خمین در مکتبخانۀ مرحوم ملاّ ابوالقاسم تحصیل شروع و نزد مرحوم آقا شیخ جعفر و مرحوم میرزا محمد (افتخار العلما) درس های ابتدایی، سپس در خلال آن نزد مرحوم حاج میرزا محمدمهدی (دایی) مقدمات شروع و نزد مرحوم آقای نجفی خمینی منطق شروع و نزد حضرتعالی [۱] ظاهراً «سیوطی» [۲] و «شرح باب حادی عشر»[۳] و منطق و مسلماً در «مُطَوّل»[۴] مقداری.
در اراک که سنۀ ۱۳۳۹ قمری برای تحصیل رفتم نزد مرحوم آقا شیخ محمد علی بروجردی «مطوّل» و نزد مرحوم آقا شیخ محمد گلپایگانی «منطق» و نزد مرحوم آقا عباس اراکی «شرح لمعه»[۵] پس از هجرت به قم به دنبال هجرت مرحوم آیت اللّه حاج شیخ عبدالکریم ـ رحمة اللّه علیه ـ ظاهراً هجرت ایشان رجب ۱۳۴۰ قمری بود، هجرت آیت اللّه حائری به قم، رجب ۱۳۴۰ و نوروز ۱۳۰۰ شمسی است ـ تتمۀ «مطوّل» را نزد مرحوم ادیب تهرانی موسوم به آقا میرزا محمدعلی و «سطوح»[۶] را نزد مرحوم آقای حاج سید محمد تقی خوانساری مقداری یا بیشتر نزد مرحوم آقا میرزا سید علی یثربی کاشانی تا آخر «سطوح» و با ایشان به درس خارج مرحوم آیت اللّه حائری حاج شیخ عبدالکریم می رفتیم و عمده تحصیلات خارج نزد ایشان بوده است و فلسفه را مرحوم حاج سید ابوالحسن قزوینی و ریاضیات، «هیئت»،[۷]حساب نزد ایشان و مرحوم آقا میرزا علی اکبر یزدی[۸] و عمده استفاده در علوم معنوی و عرفانی نزد مرحوم آقای آقامیرزا محمد علی شاه آبادی بوده است.
پس از وفات مرحوم آقای حائری با عده ای از رفقا بحث داشتیم تا آنکه مرحوم آقای بروجردی ـ رحمه اللّه ـ به قم آمدند برای ترویج ایشان به درس ایشان رفتم و استفاده هم نمودم و از مدت ها قبل از آمدن آقای بروجردی عمده اشتغال به تدریس «معقول»[۹]و «عرفان» و سطوح عالیۀ اصول و فقه بود. پس از آمدن ایشان به تقاضای آقایان مثل مرحوم آقای مطهری به تدریس خارج فقه مشغول شدم و از علوم عقلیه باز ماندم و این اشتغال در طول اقامت قم و مدت اقامت نجف مستدام بود، و پس از انتقال به پاریس از همه محروم و به امور دیگر اشتغال داشتم که تاکنون ادامه دارد.
نام عیال اینجانب خدیجه ثقفی معروف به «قُدس ایران» متولد ۱۲۹۲ شمسی، صبیۀ حضرت آقای حاج میرزا محمد ثقفی تهرانی. تاریخ ازدواج ۱۳۰۸، فرزند اول: مصطفی، متولد ۱۳۰۹ شمسی، سه دختر در قید حیات با یک پسر: احمد متولد ۱۳۲۴، دختران به ترتیب سن: صدیقه، فریده، فهیمه، سعیده و بعد از احمد: لطیفه، آخرین فرزند در حیاتِ احمد.
۱ ـ آقای سید مرتضی پسندیده، برادر بزرگ امام خمینی.
۲ ـ از کتب درسی حوزه های علمیه در ادبیات عرب علم نحو، این کتاب شرحی است از جلال الدین سیوطی بر الفیۀ ابن مالک.
۳ ـ از کتب درسی حوزه های علمیه در علم کلام و اعتقادات دینی، این کتاب شرحی است از فاضل مقداد بر بخشی از یک کتاب علامه حِلّی.
۴ ـ کتابی است معروف در علم معانی و بیان فنون مربوط به بلاغت کلام؛ خلاصۀ این کتاب به نام «مختصر المعانی» یا «مختصر» نیز معروف است و هر دو از تألیفات سعدالدین تفتازانی است.
۵ ـ کتابی است مشهور که مشتمل بر یک دوره فقه امامیّه است و متن آن اثر شهید اول بوده که توسط شهید ثانی بر آن شرح نوشته شده است و به «شرح لمعه» مشهور شده است.
۶ ـ تحصیلات حوزه ای به سه مقطع: مقدماتی، سطح و عالی یا خارج تقسیم می شود و منظور از خواندن سطوح، قرائت کتاب های قوانین، رسائل، مکاسب و کفایة الاصول نزد اساتید فن است.
۷ ـ علم «هیئت» یا نجوم از جمله دروس متداول در حوزه های علمیۀ قم بوده است.
۸ ـ آقای علی‌اکبر حِکَمی یزدی، از شاگردان مبرّز آقای علی مدرس تهرانی در فلسفه که خود از فیلسوفان بزرگ بوده و در سال ۱۳۴۳ ه . ق. در قم در گذشته است.
۹ ـ مراد از معقول، دانش فلسفه است که امام خمینی سال ها به تدریس شرح منظومه و اسفار دو متن مهم درسی فلسفه در حوزۀ قم اشتغال داشته اند.
صحیفه امام؛ ج ۱۹، ص ۴۲۶-۴۲۸
