در عصر امام حسین(ع) محوری‌ترین موضوع که مورد تکذیب و تحریف قرار داشت، موضوع جانشینی پیامبر بود.
اغلب امام صادق(ع) را محیی دین می‌شناسند، حقیقتاً هم چنین است اما اباعبدالله الحسین(ع) را هم باید محیی دین نامید با این تفاوت که امام صادق(ع) در جوی که انحرافات فکری فراگیر شده و دین انشعابات بسیاری یافته بود، با رواج جنبه‌های ایجابی و موضوعات علمی پایه به احیای شریعت محمدی(ص) پرداخت. اما امام حسین(ع) با شیوه سلبی «امر به معروف و نهی از منکر» به احیا و نجات دین درجوی آکنده از ظلم، استبداد، خفقان و خشونت قیام نموده و ارزش‌هایی همچون حریت، شجاعت، فتوت،مردانگی و... را جانی تازه بخشید.
عصر امام صادق(ع) عصر تعدد و تشتت آرا با نام دین و انحراف در اصول و عقاید اسلامی بود. آن حضرت به شیوه شرح و بیان اعتقادات، پاسخ به شبهات و سؤالات، برگزاری جلسه‌های درسی که گاهی تعداد شرکت‌کنندگان به پنج هزار نفر می‌رسید و تربیت شاگردان و برپایی مناظرات علمی و تبیین و تفسیر دین راستین، نسبت به احیاگری مکتب همت گمارد و با احاطه کاملی که برهمه موضوعات دینی داشت جامعه را با فقه و معارف اسلامی آشنا کرد. امام صادق(ع) همچنین در برخی از رشته‌ها به تربیت افراد متخصص همت گمارد و چهره‌های سرشناسی تربیت کرد. البته این بدان معنا نبود که با احیاگری‌های امام صادق(ع) دشمنی و مقابله نشده و دست آن حضرت کاملاً باز بوده باشد. ابوحنیفه در این رابطه نقل می‌کند: «روزی منصور دوانقی – خلیفه وقت عباسی - کسی را نزد من فرستاد و گفت: ای ابوحنیفه! مردم شیفته جعفربن محمد شده‌اند، او در بین مردم از پایگاه اجتماعی وسیعی برخوردار است، تو برای اینکه پایگاه جعفربن محمد(ع) را خنثی کنی و در دید مردم از عظمت او بخصوص از عظمت علمی او بکاهی، چند مسأله پیچیده و غامض را آماده کن و در وقت مناسب از او بپرس تا بلکه با ناتوان شدن جعفربن محمد(ع) از پاسخگویی، او را تحقیر نمایی و دیگر، مردم شیفته او نباشند و از او فاصله گیرند. در همین رابطه من چهل مسأله مشکل را آماده کردم که منصور مرا طلبید، به حضورش رسیدم. همین که وارد شدم، دیدم جعفربن محمد(ع) در سمت راست منصور نشسته است، وقتی که چشمم به ایشان افتاد، آنچنان تحت تأثیر ابهت و عظمت او قرار گرفتم که از توصیف آن عاجزم.»
امام صادق(ع) علاوه بر تعلیم جنبه‌های تئوریک مکتب در عرصه عمل نیز با برجسته کردن اصل دینی «تولی» و «تبری» به معنای دوستی با خدا و دوستان وی و دشمنی با دشمنان خدا نیز اقدام نمود که استقامت در این مسیر به وحدت دینی می‌انجامید.
در هرحال فعالیت‌های مستمر امام صادق(ع) موجب شد تا از آن حضرت با عنوان رئیس مذهب شیعه و احیاگر رسالت محمدی(ص) یاد شده و دین راستین با «قال الصادق(ع)» در بستر زمان استمرار یابد. در عصر امام حسین(ع) اما محوری‌ترین موضوع که مورد تکذیب و تحریف قرار داشت، موضوع جانشینی پیامبر بود که با وجود تعیین مصداق آن در غدیر خم و تبیین ماهیت آن که عبارت بود از امامت و هدایت رشد دهنده افراد اجتماع، در کنار اداره مطلوب جامعه به شیوه‌ای عادلانه از سوی کسانی از خاندان رسول گرامی اسلام که در علم و فضل و تقوا بر سایرین برتری داشتند و از مقام عصمت برخوردار بودند، می‌بود. نه خلافت و ریاست صرف جامعه و اعمال تبعیض و استبداد و برپایی اشرافیت دولتی به بهای نادیده گرفتن تعالیم دین. در نتیجه این موضوع محوری، مسائل و موضوعات دیگری نیز فرصت ظهور و بروز یافته بود که عبارت بود از ظلم، تعدی، خشونت، تبعیض، ریا و فساد و حاتم بخشی از سوی حکومتگران و ترس و طمع و دور ماندن از فضایلی همچون آزادگی، حق‌طلبی، عدالت‌جویی، خشونت پرهیزی، فتوت، جوانمردی، آمادگی برای از خودگذشتگی در راه آرمان‌های بلند و... از سوی آحاد اجتماع.با روی کار آمدن معاویه شیوه حکومت گری کاملاً تغییر کرده و سنت‌های الهی – اسلامی به کناری نهاده شد و یاران پیامبر یکی بعد از دیگری کشته، تبعید و یا کاملاً طرد و منزوی شدند. با درگذشت معاویه فرزندش یزید که خلافتش بر اجتماع مسلمین با هیچ یک از معیار‌های اسلامی تطابق نداشت بر تخت خلافت تکیه زد و بلافاصله در صدد برآمد تا از همه افراد جامعه بویژه صحابه بزرگ رسول خدا و خاندان آن حضرت(ص) ولو با اجبار بیعت بگیرد. در چنین شرایطی که تقریباً اکثر مسلمانان سست عنصری اختیارکرده و منفعل شده بودند، از ترس دم برنیاورده ویا از روی طمع ورسیدن به جاه و حشمت دنیایی شرافت انسانی- اسلامی خود را زیر پا گذاشته بودند، با نهیب اباعبدالله الحسین روبه‌رو شدند که با هدف احیای روحیه حریت و شرافت وجدان‌های خفته آنان را مخاطب قرار داده و پرده از چهره یزید و یزیدیان نیزبرگرفت و حرکتی توفنده و ظلم‌ستیز را در طول تاریخ بشری بنیان نهاد تا هیچ کجا و هیچ زمانی خیال ظالمین آسوده نباشد.
