تهران در مسیر ازسرگیری روابط نظامی با اروپا/ نقش تعیین کننده ایران در تامین امنیت منطقه

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، پایگاه المانیتور در گزارشی نوشت: از زمان انقلاب اسلامی سال 1979 میلادی، روابط ایران با اروپا عمدتا در سطح اقتصادی و سیاسی باقی مانده بود. با این حال، از لحاظ همکاری های نظامی تقریبا هیچ ارتباطی وجود نداشت. تا اینکه امضای برجام در سال 2015 فضایی را ایجاد کرد که تهران را تشویق به همکاری نظامی با همتایان اروپایی اش کرد.

با نگاهی به گذشته، زمان هایی که دو طرف وارد همکاری نظامی شدند در تاریخ بسیار اندک بوده است. بالعکس زمانی که جنگ عراق و ایران در سال 1980 آغاز شد، اروپایی ها تحریم تسلیحاتی را علیه ایران اعمال کردند. به همین دلیل بود که ایده همکاری میان تهران و بروکسل در سطح نظامی در دهه های اخیر تابو به نظر می رسید.

 یک مثال از همکاری های نادر دو طرف در سال 2005، و زمانی بود که پلیس ایران 800 قبضه اسلحه تک تیرانداز اچ اس 50 به ارزش پنج میلیون پوند از اتریش خریداری کرد. این معامله در جهت حمایت از مبارزه ایران علیه قاچاق مواد مخدر از کشور همسایه، افغانستان بود، زمانی که «محمد خاتمی» رئیس جمهور اصلاح طلب در قدرت بود و کشور روابط گرم تری با اروپا داشت. آمریکا این همکاری را تایید نکرد و واکنش تندی داشت و تهدید کرد که شرکت های صادر کننده هر نوع تجهیزات نظامی به ایران را تحریم خواهد کرد.

زمانی که «محمود احمدی نژاد» در سال 2005 رئیس جمهور شد نه تنها همکاری نظامی و سیاسی با اروپا وجود نداشت، بلکه تقریبا تمام روابط اقتصادی با غرب نیز به پایان رسیدند. 

این شرایط ادامه یافت تا زمانی که در سال 2013 دولت «حسن روحانی» وعده داد که قصد دارد مسئله هسته ای که به موضوعی امنیتی تبدیل شده بود را حل کند. امضای برجام به ایران اجازه داد تا با گسترش روابط اش با کشورهای جهان، به عنوان تامین کننده امنیت در منطقه ویژه اروپا ظاهر شود.

در فوریه 2016 «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران در مصاحبه ای گفت: اگر ایران بتواند خود را به عنوان تولیدکننده {و نه مصرف کننده}امنیت در منطقه مطرح کند، هزینه اعمال اقدامات خصمانه علیه آن {ایران} به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت.

دستیابی به این هدف کار آسانی نیست. یک رویکرد می تواند یافتن راه هایی برای توسعه روابط نظامی با کشورهای اروپایی به ویژه آنهایی باشد که به دنبال بهبود روابط اقتصادی با ایران هستند. شاید به همین دلیل باشد که ایران بر کشورهایی مانند ایتالیا متمرکز شده است.

در سپتامبر سال 2016، یک هیئت نظامی از ایتالیا با دریادار «حبیب الله سیاری» فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مورد توسعه روابط گفت و گو کردند. در همان ماه، ناوی ایتالیایی در جنوب ایران در بندرعباس برای انجام مانور نظامی مشترک نیز پهلو گرفت. مانور در 27 سپتامبر همان سال در تنگه استراتژیک هرمز اجرایی شد.

تنها چند هفته پس از آن، در تاریخ 17 اکتبر دریادار سیاری در یازدهمین «سمپوزیوم دریایی منطقه ای ونیز» برای نیروهای دریایی مدیترانه و دریای سیاه در ایتالیا شرکت کرد. فرمانده ایرانی مهمان ویژه مقام های نیروی دریایی ایتالیا بود. این نخستین سفر سطح بالای یک فرمانده نظامی از ارتش ایران به کشوری اروپایی از سال 1979 به بعد محسوب می شد.پس از سخنرانی در این سمپوزیوم در تاریخ 18 اکتبر، دریادار سیاری با همتایان اسپانیایی، پرتغالی، یونانی، بلغاری و کروات خود دیدار کرد تا درباره همکاری های نظامی گفت و گو کنند.

دریادار سیاری در مورد دیدارهایش در ایتالیا گفته بود: «در این سمپوزیوم بحث درباره امنیت در آب های بین المللی بود. ما همچنین دیدارهای رسمی با فرماندهان چندین کشور داشتیم.  بسیاری از کشورهای اروپایی علاقمند به گسترش روابط با ایران هستند. ما همچنین تجارب خود طی دوران جنگ با عراق را در اختیار آنها قرار دادیم.»

«مهدی بختیاری» از کارشناسان امور نظامی ایران به المانیتور گفت: «ایران و اروپا در گذشته همکاری های نظامی داشتند، اما این همکاری ها تحت فشار آمریکا متوقف شد. برای مثال،‌ ما برای واردات موتور مورد نیاز برای ساخت کشتی ها با آلمان به توافق رسیدیم و حتی قرارداد امضا کردیم. اما مانع فعلی برای همکاری نظامی میان ایران و اروپا قعطنامه های شورای امنیت سازمان ملل است. این در حالی است که ایران مایل به گسترش همکاری نظامی با اروپا است.»

با این حال، دستیابی به این هدف بسیار دشوار به نظر می رسد؛ به ویژه آن که فشارهای روزافزون اروپا در مورد برنامه موشکی ایران ادامه دارد. بسیاری از رهبران اروپایی ابراز نگرانی کرده اند و خواستار مذاکره در این زمینه شده اند، در حالی که تهران به کرات تاکید کرده که برنامه موشکی اش تنها برای اهداف دفاعی است و قابل مذاکره نیست.

بختیاری در این خصوص به المانیتور گفت: «به رغم آنکه بحث در مورد موشک ها به موضوعی چالش برانگیز تبدیل شده است، حضور ناوهای نظامی ایتالیایی در ایران نشانه ای مثبت بود. در مقابل ایران نیز اعلام کرده است که ناوی را روانه ایتالیا و حتی اسپانیا می کند. به این ترتیب ناوهای ایرانی به دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس راه می یابند. همه اینها نشانه خوبی از روابط نظامی و به ویژه میان نیروهای دریایی کشورهای مختلف با ایران هستند.» 

به نظر می رسد ایران می داند که همکاری نظامی با قدرت های پیشروی اروپایی دست کم در برهه زمانی کنونی امکان پذیر نیست. به همین دلیل، تمرکز ایران بیشتر بر کشورهای اروپاییِ در سطح متوسط مانند ایتالیا و اسپانیا است که در دوران تحریم علیه برنامه هسته ای ایران موضع کم تر سیاسی ای را اتخاذ کردند و به همکاری با تهران در آن شرایط نیز ادامه دادند.