با وجود ادعاهای هند درباره پیشرفتهای چشمگیر در انرژیهای تجدیدپذیر، عملکرد واقعی این کشور در حوزه اقلیم تصویری متناقض ارائه میدهد؛ از یکسو موفقیتهای زودهنگام در تحقق اهداف سبز مطرح میشود و از سوی دیگر، تعلل در ارائه سند اقلیمی جدید، توقف بودجه سازگاری و تداوم وابستگی شدید به زغالسنگ، پرسشهای جدی درباره میزان تعهد دهلینو به مبارزه با تغییرات اقلیمی ایجاد کرده است.
به گزارش جماران؛ به نقل از دیپلمات، بوپندر یاداو، وزیر محیط زیست هند، پس از شرکت در اجلاس اقلیمی سازمان ملل متحد (COP30) در شهر بلم برزیل، در ۳۰ نوامبر اعلام کرد که این اجلاس «نقطه عطفی مهم برای پیشبرد برابری و عدالت اقلیمی» است و هند به تمام اهداف اصلی خود در مذاکرات جهانی رسیده و مواضع این کشور در همه تصمیمهای مهم بازتاب یافته است.
با وجود این لحن ستایشآمیز و تلاش هند برای تثبیت جایگاه خود به عنوان رهبر پیشرو در جهان در حال توسعه، عملکرد واقعی دهلینو همچنان متناقض است. در کنار برخی موفقیتهای چشمگیر، ضعفهای قابل توجهی در سیاستگذاری و اجرای اقدامات اقلیمی دیده میشود. در شرایطی که کشورهای جنوب جهان برای متقاعد کردن کشورهای توسعهیافته جهت ایفای نقش خود در تأمین مالی اقلیمی تلاش میکنند، هند نیز باید گامهای بیشتری برای ارائه نقشه راهی شفاف در کاهش ردپای کربن بردارد.
آمارها چه میگویند؟
براساس آمارها، هند پنج سال زودتر از موعد مقرر به هدف خود در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر (پاک) رسید و دادههای دولتی منتشرشده در ژوئیه ۲۰۲۵ نشان میدهد که ظرفیت نصبشده برق کشور تا پایان ژوئن به 484 گیگاوات رسیده که 242 گیگاوات آن از منابع غیر فسیلی مانند نیروگاههای آبی بزرگ، انرژی هستهای و منابع تجدیدپذیر همچون باد و خورشید تامین شده است.
رسیدن به این سهم ۵۰ درصدی منابع غیرفسیلی تا سال ۲۰۳۰ یکی از سه هدف اقلیمی تعیینشده هند بود و دو هدف دیگر عبارت بودند از کاهش حداقل ۴۵ درصدی شدت تولید گازهای گلخانهای نسبت به سال ۲۰۰۵ و ایجاد مخزن کربن اضافی معادل ۲.۵ تا ۳ میلیارد تن دیاکسیدکربن از طریق افزایش پوشش جنگلی و درختی که دولت مدعی است در تحقق این دو وعده نیز پیشرفت قابل توجهی داشته است.
با این حال، این دستاوردهای اعلامشده با بیعملی و خلاهای سیاستی مهمی همراه است که برای اهداف کاهش انتشار و سازگاری با تغییرات اقلیمی هند تهدید محسوب میشوند.
نخستوزیر هند؛ نارندرا مودی در دو اجلاس اخیر COP شرکت نکرد و مشغلههای داخلی را دلیل آن اعلام کرد. در COP29 آذربایجان یک وزیر جوانتر هند حضور داشت و در بلم نیز «یاداو» ریاست هیئت هندی را بر عهده داشت. این موضوع به خودی خود نشاندهنده کاهش تعهد هند به همکاریهای اقلیمی جهانی نیست، اما آنچه واقعا تعجببرانگیز بود، ارائه نشدن نسخه بهروز شده مشارکت ملی تعیینشده (NDC) هند برای سال ۲۰۳۵ است.
عدم اقدام هند، به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ کربن در جهان، این کشور را در کنار ۷۶ عضو دیگر کنوانسیون چارچوب اقلیمی سازمان ملل قرار میدهد که دو مهلت فوریه و سپتامبر امسال را از دست دادهاند. هند که وعده داده NDC جدید خود را در دسامبر ۲۰۲۵ ارائه کند، ممکن است از این عدم ارائه به عنوان ابزاری برای برجستهکردن کمبود تامین مالی اقلیمی و انتقال فناوری از سوی کشورهای توسعهیافته بهره ببرد.
از سوی دیگر، وزارت محیط زیست هند در سال ۲۰۱۵ صندوق ملی سازگاری با تغییرات اقلیمی (NAFCC) را برای حمایت از پروژههایی در حوزه مقابله با سیل، خشکسالی، رانش زمین و دیگر مخاطرات اقلیمی راهاندازی کرد. بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ بیش از چندین پروژه از این صندوق تامین مالی شد و هزاران خانوار آسیبپذیر از آن بهره بردند.
در داخل هند، از سال مالی ۲۰۲۳-۲۴ بودجه صندوق NAFCC به طور کامل قطع شده است و پروژهها در مناطقی که با سیل، طوفان و رانش زمین مواجهاند، حوادثی سالانه با هزاران کشته و آواره برجای میگذارد. هند همراه با چین و فیلیپین، جزو سه کشور نخست از نظر میزان آوارگی داخلی ناشی از بلایای طبیعی است.
در کنار ادعاهای هند درباره تحقق اهداف اقلیمی، ارزیابیهای بینالمللی تصویر کمرمقتری ارائه میکنند و اقدامات این کشور را «بسیار ناکافی» میدانند.
برای نمونه، اعلام دستیابی به سهم ۵۰ درصدی منابع غیرفسیلی در ظرفیت نصبشده برق الزاما به معنای پاکبودن نیمی از برق هند نیست، زیرا تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر به شدت وابسته به زمان، فصل و شرایط آبوهوایی است. اگرچه سهم انرژی پاک در مصرف کل انرژی هند با میانگین جهانی برابری میکند، اما تنها کمتر از ۲۲ درصد مصرف انرژی کشور به شکل برق است و باقی از طریق سوختن مستقیم سوختهای فسیلی مانند نفت، زغالسنگ و گاز تأمین میشود. همچنین منتقدان میگویند هند با تغییر تعریف جنگلها و افزودن درختان شهری به آمار، اهداف جنگلکاری را محققشده جلوه میدهد.
طبیعی است که با چنین شرایطی، رتبه هند در شاخص عملکرد تغییرات اقلیمی ۲۰۲۶ منتشرشده سقوط کرده باشد. هند در یک سال گذشته ۱۳ پله سقوط کرده و در میان ۶۳ کشور و اتحادیه اروپا به رتبه ۲۳ رسیده است. هنوز حدود ۷۵ درصد برق هند از زغالسنگ تأمین میشود و طبق گزارش شکاف انتشار گازهای گلخانهای سازمان ملل ۲۰۲۵، انتشار گازهای گلخانهای هند در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
اما مسائل کلیدی تامین مالی اقلیمی و انتقال فناوری که توسط هند و سایر کشورها در سه اجلاس اخیر COP مطرح شده، هنوز امید چندانی برای تحقق ندارند. با وجود ادامه حمایتها و درخواستها، سیاست اقلیمی هند باید بر واقعیتهای موجود استوار باشد؛ یعنی ضمن نشاندادن دستاوردهای واقعی در حوزه سوختهای فسیلی، پیشرفتهای متوسط در انرژیهای سبز را نیز پررنگتر سازد.
