ونزوئلا؛ دور زدن تحریم‌ها با ارز دیجیتال و ناوگان ارواح/ چالش جدید واشنگتن در برابر ونزوئلا

به گزارش جماران؛ به نقل از شورای آتلانتیک، با افزایش حضور نظامی ایالات متحده در آب‌های نزدیک به سواحل ونزوئلا، تحلیل‌ها از احتمال به‌کارگیری یک راهبرد تازه برای اعمال فشار بر دولت نیکولاس مادورو حکایت دارد؛ راهبردی که بدون توسل به زور، می‌تواند جریان مالی کاراکاس را هدف قرار دهد؛ یعنی محدود کردن دسترسی ونزوئلا به استیبل‌کوین‌های وابسته به دلار.

بر اساس گزارش‌های موجود، از سال ۲۰۲۴ دولت ونزوئلا بخشی از پرداخت‌های نفتی خود را از طریق استیبل‌کوین USDT  دریافت کرده است؛ رویکردی که اثرگذاری تحریم‌های مالی اعمال‌شده علیه شرکت نفت دولتی و بانک مرکزی این کشور در سال ۲۰۱۹ را کاهش می‌دهد و این روش در کنار الگوهای مشابه در کشورهایی مانند روسیه، ایران و کره شمالی، به‌عنوان بخشی از مجموعه تاکتیک‌های «محور فرار» برای دور زدن محدودیت‌های مالی غرب توصیف شده است.

بنابراین؛ پذیرش ارزهای دیجیتال از سوی ونزوئلا پاسخی مستقیم به تحریم‌های گسترده‌ای بوده که ایالات متحده طی سال‌های اخیر با هدف مقابله با سرکوب مخالفان و «براندازی دموکراسی» علیه کاراکاس اعمال کرده است. تحریم‌های نفتی و محدودیت‌های بانکی علیه بانک مرکزی ونزوئلا، در شرایطی وضع شد که صنعت نفت این کشور پیش از آن نیز با مشکلات زیرساختی و کمبود سرمایه‌گذاری روبه‌رو و این مسئله آسیب‌پذیری ونزوئلا را در برابر فشارهای مالی افزایش می‌داد.

در سال ۲۰۱۹، دولت اول ترامپ با تشدید فشارها، تحریم‌هایی را علیه خریداران نفت ونزوئلا اعمال کرد، اما دولت مادورو این فشارها را با استفاده از روش‌های مورد استفاده سایر کشورهای تحت تحریم، از جمله چین، روسیه، ایران و کره شمالی، دور زد و این کشورها که به‌طور غیررسمی از مسیرهایی مانند انتقال معاملات نفتی به چین و بهره‌گیری از ارزهای دیجیتال برای دور زدن نظام مالی غرب استفاده می‌کنند. روسیه نیز در همین چارچوب، پرداخت بخشی از معاملات انرژی با مشتریان آسیایی را با ارزهای دیجیتال انجام می‌دهد.

در ونزوئلا، دولت طی سال‌های اخیر آزمایش‌های متعددی درباره استفاده از دارایی‌های دیجیتال از جمله راه‌اندازی رمز‌ارز پترو (PTR) در سال ۲۰۱۸ که تا سال ۲۰۲۴ عملا از چرخه فعالیت خارج شد، انجام داده اما با تشدید تحریم‌ها، کاراکاس بیش از پیش به استفاده از USDT روی آورد؛ یعنی استیبل‌کوینی که توسط شرکت تتر در خارج از محدوده قضایی آمریکا صادر می‌شود و به‌عنوان جایگزینی برای دلار نقدی در معاملات بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفته است.

تتر پیش‌تر در ارتباط با پرونده‌های پولشویی تحت بررسی قرار گرفته و با وزارت دادگستری آمریکا در انسداد کیف‌پول‌های مرتبط با فعالیت‌های تحریم‌گریز همکاری داشته است؛ به‌طوری که تا سال ۲۰۲۴ تعداد ۴۱ کیف‌پول مرتبط با دور زدن تحریم نفتی ونزوئلا مسدود شده است.

تا پایان سه‌ماهه نخست ۲۰۲۴، شرکت نفت دولتی PDVSA از مشتریان جدید خود خواست که معاملات نفتی را از طریق کیف‌پول‌های دیجیتال و با پرداخت‌های USDT انجام دهند. در این چارچوب، دولت ونزوئلا تنها به تعداد محدودی از بانک‌ها و صرافی‌ها اجازه داد تا استیبل‌کوین USDT را در ازای بولیوار به شرکت‌های خصوصی ارائه کنند. تنها در ماه ژوئیه، بخش خصوصی حدود ۱۱۹ میلیون دلار ارز دیجیتال خریداری کرده است. اگرچه سهم ارز دیجیتال از کل تجارت نفت ونزوئلا همچنان محدود است، اما ایجاد کانال‌های مالی موازی خارج از شبکه بانکی سنتی، اهمیت راهبردی قابل‌توجهی برای کاراکاس دارد.

هم‌زمان، ونزوئلا از تاکتیک‌های فرار دریایی نیز برای انتقال نفت به چین استفاده می‌کند. بخش قابل‌توجهی از نفت خام این کشور از طریق «کشتی‌های ارواح» که با خاموش کردن ردیاب‌ها هویت خود را پنهان می‌کنند، به نام مالزی وارد بازار چین می‌شود. پالایشگاه‌های کوچک چینی موسوم به تی‌پات‌ها نیز بخش دیگری از نفت خام ونزوئلا را تصفیه می‌کنند. هرچند پکن پس از تحریم‌های ۲۰۱۹ واردات رسمی نفت ونزوئلا را متوقف کرد، اما چین همچنان مقصد اصلی نفت خام این کشور است و حدود ۸۴ درصد صادرات نفتی ونزوئلا مستقیم یا غیرمستقیم – به چین و با پرداخت USDT انجام می‌شود.

سرمایه‌گذاری تازه شرکت‌های چینی در بخش انرژی ونزوئلا نیز بر پیچیدگی تحریم‌ها افزوده است. شرکت China Concord Resources Corp (CCRC)  در سال ۲۰۲۴ یک میلیارد دلار در دو میدان نفتی ونزوئلا سرمایه‌گذاری و قرارداد ۲۰ ساله تولید امضا کرده است. این قرارداد علاوه بر تولید نفت سبک برای  PDVSA بخشی از نفت سنگین را نیز به چین صادر می‌کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد نگرانی از تحریم‌های آمریکا در میان برخی شرکت‌های خارجی در حال کاهش است.

در چنین شرایطی، محدود کردن دسترسی دولت مادورو به ارزهای دیجیتال یکی از معدود ابزارهای باقی‌مانده برای مهار درآمدهای نفتی ونزوئلا ارزیابی می‌شود. بر اساس این دیدگاه، ایالات متحده در تلاش است تا با همکاری شرکا و متحدان خود، اطلاعات دقیقی از میزان استفاده ونزوئلا از دارایی‌های دیجیتال گردآوری کرده، کیف‌پول‌ها و بازیگران کلیدی را شناسایی و اقدامات تحریمی هدفمند را اجرا کند. همچنین، تبادل اطلاعات با صرافی‌ها و صادرکنندگان برای مسدودسازی کیف‌پول‌های مرتبط با افراد تحریم‌شده ضروری عنوان شده است.

به عقیده تحلیلگران، محدودسازی استفاده از ارزهای دیجیتال در تجارت نفت نه تنها می‌تواند مانع تلاش‌های ونزوئلا برای دور زدن تحریم‌ها شود، بلکه پیام روشنی به دیگر کشورهای تحت تحریم ارسال می‌کند؛ پیامی مبنی بر اینکه واشنگتن استفاده از دارایی‌های دیجیتال برای تضعیف نظام تحریم‌ها را تحمل نخواهد کرد و این رویکرد برای حفظ یکپارچگی تحریم‌های مالی و جلوگیری از گسترش محور فرار اهمیتی حیاتی دارد.