اعلام ناگهانی دونالد ترامپ درباره ازسرگیری آزمایشهای هستهای، زنگ خطر آغاز یک رقابت جهانی جدید در تسلیحات هستهای را به صدا درآورده است؛ تصمیمی که میتواند سه دهه توقف آزمایشهای انفجاری را بشکند، موازنه هستهای جهان را بر هم بزند و واکنش متقابل روسیه و چین را در پی داشته باشد.
به گزارش سرویس بینالملل جماران، شورای روابط خارجی نوشت: رئیسجمهور دونالد ترامپ این هفته در شبکههای اجتماعی اعلام کرد که دستور داده آزمایش تسلیحات هستهای فوراً از سر گرفته شود «به دلیل برنامههای آزمایشی کشورهای دیگر.» این اعلامیه نگرانی کارشناسان سیاست هستهای را برانگیخت، زیرا میتواند اختلالی در توقف بیش از سهدههای آزمایشهای زنده مواد منفجره هستهای ایجاد کند. اقدام ترامپ ظاهراً واکنشی به آزمایش جدید روسیه از سامانه تحویل هستهای است که اخیراً منتشر شده، اما این سوال را مطرح میکند که آیا رئیسجمهور میخواهد ریسک تحریک یک مسابقه جهانی جدید برای آزمایش کلاهکهای هستهای را به جان بخرد.
پشت پرده اعلام ناگهانی ترامپ درباره آزمایش هستهای چیست؟
ترامپ پیام خود را در شبکههای اجتماعی تنها چند دقیقه پیش از دیدار با رئیسجمهور چین، شی جینپینگ، منتشر کرد. اگرچه او قرار بود وارد اتاقی با شی شود، ممکن است هنگام بیان این سخنان، رئیسجمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، در ذهنش بوده باشد. روسیه روز یکشنبه در مکانی که برای مخاطبان بینالمللی در نظر گرفته شده بود اعلام کرد که موشک کروز هستهای و هستهبر جدیدش به نام بورِوِستنیک/اسکایفال، مسافتی به طول ۷۸۰۰ مایل را طی و مانور داده است. این سامانه برای یافتن نقاط ضعف در دفاع هوایی طراحی شده و ترامپ امیدوار است پروژه گلدن دوم، که یک تلاش گسترده در دفاع موشکی شامل رهگیرهای زمینی و فضایی است، به همین هدف برسد.
ترامپ ممکن است به دنبال ارسال سیگنالی مقابلهای به پوتین بوده باشد، نه چین، اما چین بیشترین بهره را از هرگونه شروع مجدد جهانی آزمایشهای هستهای خواهد برد، زیرا برنامه هستهای خود را توسعه و مدرن میکند. ایالات متحده نسبت به هر کشور دیگری دادههای بیشتری درباره تسلیحات هستهای خود دارد؛ آزمایشهای جدید در سراسر جهان میتواند برنامههای تسلیحات هستهای دیگر کشورها را تسریع کند.
رئیسجمهور همچنین در حال نقض یک هنجار بینالمللی علیه آزمایش است که بخشی از رژیم عدم اشاعه جهانی محسوب میشود. بیش از ۱۸۷ کشور به معاهده منع جامع آزمایشهای هستهای پیوستهاند؛ ایالات متحده، روسیه و چین به این معاهده پایبند هستند. استاندارد بینالمللی علیه آزمایش برقرار است و اقدامات ایالات متحده احتمالاً عواقب ناخواستهای در خارج خواهد داشت.
آزمایش تسلیحات هستهای شامل چه مواردی است؟
آزمایش کلاهک هستهای با آزمایش سامانه تحویل هستهای متفاوت است. وزارت انرژی معمولاً مسئول آزمایش کلاهکها بوده است. این وزارتخانه از سال ۱۹۹۲ تاکنون آزمایش زنده کلاهکهای هستهای انجام نداده است. بین سالهای ۱۹۴۵ تا دهه ۱۹۹۰، آمریکا بیش از هزار انفجار انجام داد؛ دانشمندان امروز از دادهها و مدلهای کامپیوتری آن آزمایشها استفاده میکنند بدون اینکه آلودگی رادیولوژیکی در محل آزمایش یا خارج آن ایجاد شود. رئیسجمهور جورج اچ. دبلیو. بوش در سال ۱۹۹۲ توقف آزمایشها را اعلام کرد.
از سوی دیگر، وزارت دفاع به طور منظم سامانههایی را که میتوانند تسلیحات هستهای حمل کنند آزمایش میکند، مانند آزمایش موشک بالستیک قارهپیمای مینیتمن ۳ در پایگاه نیروی فضایی وندنبرگ در کالیفرنیا در ماه مه.
از سال ۱۹۹۲ تاکنون، مدیران آزمایشگاههای ملی هستهای هر سال تضمین کردهاند که ذخیره تسلیحات هستهای آمریکا بدون آزمایش زنده، ایمن، امن و موثر است. چین و روسیه نیز آزمایش انفجاری انجام نمیدهند؛ اگرچه سایتهایی برای این کار دارند، درست مانند ایالات متحده در نوادا. روسیه و چین ممکن است در صورت شروع مجدد آزمایشها توسط آمریکا، متقابلاً اقدام کنند که میتواند برتری آمریکا را تضعیف کند. آزمایش انفجاری، حتی اگر فقط زیرزمینی و نه در جو باشد، میتواند احتمال انتشار رادیواکتیو غیرضروری در سایتهای نوادا و خارج از کشور را افزایش دهد که هیچ هدف امنیت ملی برای آمریکا ندارد.
سیاست رسمی دولت درباره آزمایشها چیست؟
پست ترامپ سیاست فعلی دولت را به طور کامل تغییر میدهد. تا این هفته، دولت فعلی این عقیده را تکرار میکرد که آزمایش هستهای ضروری نیست. برندون ویلیامز در شهادت تأییدیه خود قبل از انتصاب به عنوان معاون وزیر انرژی در امنیت هستهای در بهار امسال به کنگره گفت که ذخیره تسلیحات هستهای آمریکا بدون نیاز به از سرگیری آزمایشهای انفجاری، ایمن، امن و قابل اعتماد است. او گفت که از برنامه قدرتمند مدیریت ذخیره حمایت میکند که اطمینان از قابلیت اطمینان را فراهم میکند، اما همچنین به سناتور جکی روزن (دموکرات نوادا) گفت که «تصمیم درباره ادامه [...] آزمایشهای فوق بحرانی قطعاً فراتر از سطح حقوق من است.»
مسئولان سابق دولت اول ترامپ از از سرگیری آزمایشهای انفجاری حمایت کردهاند. رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، در تابستان ۲۰۲۴ در مجله فارن افرز نوشت که آمریکا باید این اقدام را از سر بگیرد و نیاز به «حفظ برتری فنی و عددی نسبت به ذخایر هستهای چین و روسیه» را ذکر کرد. اما کارشناسان هستهای مانند جفری لوئیس معتقدند که آمریکا «امروز بهتر از هر زمان دیگری میداند تسلیحات هستهای چگونه کار میکنند، حتی بهتر از زمانی که آزمایشهای هستهای انجام میداد.» لوئیس در فارن افرز نوشت که اگر دولت دوم ترامپ آزمایشهای هستهای را از سر بگیرد، روسیه، چین و کشورهای نوظهور هستهای نیز همین کار را خواهند کرد، از آزمایشهای خود خواهند آموخت و توانمندیهایشان را بهبود خواهند بخشید.
شایان ذکر است که پروژه ۲۰۲۵، طرح جامع بنیاد هریتیج برای بازسازی دولت فدرال، خواستار آن شده بود که رئیسجمهور «آمادگی خود برای انجام آزمایشهای هستهای در پاسخ به تحولات هستهای دشمنان را نشان دهد [و اداره امنیت هستهای ملی را] به آمادگی فوری برای آزمایش هدایت کند تا حداکثر انعطافپذیری را در پاسخ به اقدامات دشمن فراهم کند.» مانند دیگر ابتکارات پروژه ۲۰۲۵، ممکن است دولت این موضع هستهای را بپذیرد.
ناظران باید در آینده به چه نکاتی درباره آزمایشهای هستهای آمریکا توجه کنند؟
وزارتخانههای انرژی و دفاع هنوز روشن نکردهاند که تغییرات در آزمایشهای هستهای چگونه پیش خواهد رفت. معاون وزیر ویلیامز و دیگر کارشناسان باید درباره اظهارات رئیسجمهور نظر دهند. اگر دولت بخواهد آزمایشهای انفجاری را پیش ببرد، چگونه آزمایشگاههای ملی که به دلیل تعطیلی دولت با کمبود بودجه مواجهاند، میتوانند برنامهای زمانبر و پرهزینه را آغاز کنند؟ وزیر انرژی، کریس رایت، در ۲۰ اکتبر اعلام کرد که کارکنان اداره امنیت هستهای ملی به مرخصی اجباری فرستاده شدهاند.
روشهای دیگری نیز وجود دارد تا به دشمنان آمریکا قدرت توانمندیهای این کشور را بدون آزمایشهای انفجاری یادآوری کرد. اگر رئیسجمهور بخواهد قدرت را نشان دهد و وزارت دفاع نیز بخواهد این کار را انجام دهد، فرماندهان نظامی و کارشناسان سیاست میتوانند راهکارهای خلاقانهای ارائه دهند که بدون ریسک پیامدهای رادیولوژیکی، بدون دادن برتری به برنامه هستهای رو به رشد چین و بدون تحریک مسابقه جهانی جدید آزمایش تسلیحات هستهای باشد.
