باسم خندقجی، اسیر فلسطینی و نویسنده نام آشنا در ایران به رمان‌هایش بیرون از زندان پیوست+تصاویر

به گزارش جماران به نقل از الجزیره، باسم خندقجی  اسیر و نویسنده مشهور فلسطینی  پس از گذراندن 21 سال در اسارت، از مجموع حکم نظامی 3 حبس ابد، توسط رژیم اشغالگر و در چارچوب توافق آتش‌بس و تبادل اسرا بین جنبش مقاومت اسلامی (حماس) و اسرائیل آزاد و  به مصر تبعید شد.

خندقجی پس از آزادی از زندان‌های رژیم اشغالگر، اولین کلمات تاثیرگذارش برای غزه این بود: «درود بر غزه، روزی که می‌جنگد، روزی که استقامت می‌کند و روزی که در برابر این استعمار مقاومت می‌کند... درود بر غزه، روزی که ما را زنده از داخل زندان‌های استعمار برمی‌انگیزد.»

او از کودکی علاقه زیادی به خواندن و تعامل با رویدادهایی که فلسطین شاهد آن بود داشت، و رمان «پایان یک مرد شجاع» نوشته حنا مینه سوری، آغاز آگاهی او از رمان و ادبیات بود، بنابراین در دوران دبیرستان اولین مجله دیواری را با نام مجله «الاتحاد» تأسیس کرد، قبل از اینکه اشغالگران او را برای بیش از دو دهه زندانی کنند و به پیشگام «ادبیات زندان» تبدیل شود.

باسم خندقجی، اسیر آزادشده از زندان‌های اشغالگر، در سال 1983 در شهر نابلس در کرانه باختری اشغالی متولد شد و در مدارس آن تحصیل کرد و پس از پایان تحصیلات دبیرستان در دانشگاه النجاح الوطنی در رشته روزنامه‌نگاری و رسانه ثبت نام کرد.

او قفس زندان خود را به یک اتاق عملیات فرهنگی تبدیل کرد که از طریق آن پروژه فرهنگی و ادبی خود را از طریق انتشار کتاب‌هایش و نظارت بر «صندوقی» که برای حمایت از خلاقیت‌های اسیران تأسیس کرده بود، مدیریت می‌کرد.

بین دو انتفاضه

انتفاضه اول فلسطین، «انتفاضه سنگ» (1987-1993) آگاهی او از واقعیت فلسطین را شکل داد و هنوز 15 سال نداشت که به حزب «الشعب الفلسطینی» (حزب کمونیست سابق) پیوست، و تأثیر شدید او از اندیشه چپ از طریق عمویش که در آن زمان فعال حزب بود، بود و او با گروهی از رفقایش در داخل مدرسه فعال بود.

باسم زمانی که شاهد شهادت ایمان حجو، کودک شهید، با گلوله‌های اشغالگران در نوار غزه بود، بسیار متأثر شد. این کودک با گلوله اسرائیلی ها و در حالی که در آغوش مادرش خوابیده بود، به شهادت رسید. این حادثه سر و صدای زیادی به پا کرد و او کوچکترین شهید انتفاضه دوم فلسطین (2000-2005) به شمار می‌رود، بنابراین باسم و رفقایش گروه «پیشگامان چپ آزاد» را تشکیل دادند.

او در سال 2004 در آخرین سال دانشگاه خود توسط نیروهای اشغالگر پس از عملیات بازار کرمل دستگیر شد، که منجر به کشته شدن 3 اسرائیلی و زخمی شدن بیش از 50 اسرائیلی  دیگر شد، اگرچه باسم هیچ فعالیت نظامی در طول این عملیات انجام نداد، و تل‌آویو مسئولیت را به یک هسته وابسته به جنبش فتح نسبت داد که اشغالگران ادعا کردند خندقجی یکی از اعضای آن بوده است.

وی به اتهام شرکت در این عملیات به 3 حبس ابد محکوم شد و مقامات اسرائیلی نیز خواستار پرداخت غرامت 11.6 میلیون دلاری به خانواده‌های کشته‌شدگان این عملیات شدند.

سفر نوشتن

باسم پس از دستگیری به دلیل ایجاد کتابخانه در داخل زندان،  و از طریق نوشتن «پیش نویس های عاشق وطن» که مجموعه مقالاتی در مورد دغدغه های فلسطینیان است و «اینگونه بشریت می میرد» که در مورد تجربه اسیر فلسطینی در داخل زندان ها و دغدغه های روزمره او است، سفر نوشتن را آغاز کرد.

اما اولین تولد ادبی او در سال 2010 از طریق شعر بود و مجموعه های شعری نوشت، از جمله «آیین های اولین بار» و «نفس های قصیده شبانه»، و «ضربه زدن به دیوارهای مکان» و «شهوت گل، تاج نیستی»، و همچنین مطالعه ای در مورد زنان فلسطینی و کتاب «من انسان، ندایی از غربت آهنین».

به نظر می رسد باسم تمایلات خود را به رمان کشف کرده است، نه شعر، بنابراین اولین رمان خود را با عنوان "عطرکفایه: زندگی نامه بانوی سایه های آزاد» نوشت و پس از آن «نرگس عزلت» را که در اولین همایش فلسطین برای رمان عربی در سال 2017 در رام الله منتشر کرد و مادر و برادر خندقجی به جای او رمان را برای حاضران امضا کردند.

به دنبال آن رمان «خسوف بدرالدین» در سال 2018 و «نفس های یک زن ناکام» در سال 2020 منتشر شد و جهش بزرگی که شهرت او را به عنوان یک رمان نویس ایجاد کرد، کسب جایزه جهانی بوکر  عربی  در سال 2024 به خاطر رمان او «نقابی به رنگ آسمان» بود که توسط انتشارات دارالآداب در سال 2022 منتشر شد.

هیئت داوران «صورتکی به رنگ آسمان» را از بین 133 رمانی که برای این جایزه نامزد شده بودند، انتخاب کردند و ناشر رمان، رنا ادریس، صاحب دارالآداب، جایزه را به نمایندگی از خندقجی دریافت کرد. این رمان قسمت اول از 4 قسمت است که نویسنده در تلاش است آن را با نام «رباعی آینه ها» منتشر کند. به افتخار او، برخی از دوستانش در فرانسه آثار او را به زبان فرانسوی ترجمه و منتشر کردند.

اتاق عملیات فرهنگی

بر اساس مقالات انتقادی و ادبی که در مورد تجربه خندقجی منتشر شده است، باسم توانست زندان خود را به «اتاق عملیات فرهنگی» تبدیل کند که از آنجا تمام پروژه های فکری و ادبی خود را از طریق انتشار کتاب هایش و سازماندهی جشن های امضای آنها و نظارت بر «صندوق اسیر باسم خندقجی برای حمایت از ادبیات زندان» که برای حمایت از خلاقیت های اسرا در داخل زندان ها و حفظ آنها تأسیس کرده بود، مدیریت کند و برادرش آن را از طریق «کتابخانه مردمی ناشرون» در نابلس به عهده گرفت.

آنچه خندقجی را در رابطه با ادبیات زندان متمایز می کند این است که او در مورد تجربه خود در زندان نمی نویسد، و بدین ترتیب با بسیاری از زندانیانی که در مورد دنیای زندان و تجربه خود در آن نوشته اند، متفاوت است و آثار آنها تقریباً محدود به تجربه و محیط اطراف آنها است، مانند علی الخلیلی که از اولین کسانی بود که در مورد ادبیات زندان در دهه هفتاد قرن گذشته نوشت و کتاب او «کلیدها در قفل ها می چرخند».

باسم خندقجی از روال معمول در روایت ادبیات زندان فراتر رفت، زیرا ادبیات به نظر او «بیشتر از سیاست عمر می کند و نسل ها آن را حفظ و منتقل می کنند، در حالی که سیاست اغلب با صاحبش می میرد، و کلمات اسرای ما و نوشته های آنها ابدی باقی می مانند».

خندقجی در طول دوره طولانی بازداشت خود، به عنوان یک صدای ادبی و فرهنگی از داخل سلول ها ظاهر شد، زیرا رمان ها، مجموعه های شعر و مقالاتی نوشت که بازتاب گسترده ای در محافل فرهنگی عربی ایجاد کرد و تجربه جدیدی در پیش خواهد داشت و آن نوشتن و فعالیت ادبی از خارج از دیوارهای زندان، میله ها و درهای آهنی آن است و شاید به زودی شاهد تکمیل قسمت های باقی مانده از رمان مشهور او «صورتکی به رنگ آسمان» باشیم که در زندان نوشته شده است، در مورد جهانی که تقریباً تمام رویدادهای آن در خارج از آن رخ می دهد، اما در یک زندان بزرگتر.

رمان«صورتکی به رنگ آسمان» باسم خندقجی برای نخستین بار در ایران توسط «سید مهدی حسینی نژاد »به فارسی ترجمه  و توسط نشر «عبارت» منتشر شد. و در پی شهرت این کتاب در پی کسب جایزه ادبی بوکر عربی 2024 توسط سه مترجم دیگر به فارسی ترجمه شد.