در سایه تغییرات آب و هوایی فزاینده که منجر به افزایش گرمایش جهانی، خشکسالی و بیابان زایی در بسیاری از مناطق جهان شده است، توجه به امنیت آب به ضرورتی موازی با اهمیت امنیت غذایی تبدیل شده است تا به یک رکن اساسی و ضروری برای تداوم ثبات جوامع و حاکمیت کشورها تبدیل شود.
به گزارش جماران به نقل از الجزیره، در سال های اخیر، مسئله امنیت آب تنها به ابعاد زیست محیطی و توسعه محدود نمی شود، بلکه به یکی از برجسته ترین چالش های ژئوپلیتیکی پیش روی کشورها تبدیل شده است و مستلزم تلاش های مضاعف در سطوح ملی و بین المللی است.
امروزه جهان با چالش های متعددی از جمله جنگ، درگیری، قحطی، فقر و تحریم های اقتصادی اعمال شده بر برخی کشورها مواجه است.
در سایه تغییرات آب و هوایی فزاینده که منجر به افزایش گرمایش جهانی، خشکسالی و بیابان زایی در بسیاری از مناطق جهان شده است، توجه به امنیت آب به ضرورتی موازی با اهمیت امنیت غذایی تبدیل شده است تا به یک رکن اساسی و ضروری برای تداوم ثبات جوامع و حاکمیت کشورها تبدیل شود.
عصر جنگ ها
گزارشی از بانک جهانی که در 1 سپتامبر 2025 منتشر شد، هشدار داده است که 90 درصد از جمعیت جهان از تخریب اراضی، آلودگی هوا یا استرس آبی رنج می برند، به طوری که 8 نفر از هر 10 نفر در کشورهای کم درآمد بدون هوای سالم، آب یا زمین سالم زندگی می کنند. این بحران به ویژه در کشورهایی که از ضعف زیرساخت ها و درگیری های مداوم رنج می برند، تشدید می شود.
بر اساس گزارشی که توسط کمیته منابع آب سازمان ملل متحد در مارس 2024 منتشر شد، 2.2 میلیارد نفر همچنان بدون دسترسی به آب آشامیدنی سالم زندگی می کنند و حدود 3.5 میلیارد نفر فاقد خدمات بهداشتی ایمن هستند، در حالی که حدود نیمی از جمعیت جهان در سال 2022 از کمبود آب رنج می برند.
بر اساس همین منبع، نزدیک به 646 میلیون کودک فاقد خدمات اولیه بهداشتی هستند، در حالی که تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی ناشی از عدم دسترسی به آب و بهداشت، طبق گزارش بانک جهانی، سالانه به حدود 1.4 میلیون نفر می رسد.
همچنین بیش از 800 میلیون نفر در معرض خطر خشکسالی و بیش از 1.5 میلیارد نفر در مناطق پرخطر سیل زندگی می کنند.
گزارش این کمیته نشان داد که انتظار می رود تغییرات آب و هوایی منجر به افزایش شدت پدیده های زیست محیطی از جمله خشکسالی، کمبود آب، بیابان زایی و آلودگی زیست محیطی شود، علاوه بر این خطرات شدیدی برای ثبات جوامع وجود دارد.
دکتر شادن دیاب، کارشناس بین المللی آب و هوا و محیط زیست، در گفت و گو با الجزیره نت، درباره پیامدهای جنگ ها و تغییرات آب و هوایی بر امنیت آب می گوید: امنیت آب امروز به پدیده ای تبدیل شده است که نه تنها از نظر زیست محیطی بلکه از نظر اجتماعی نیز از طریق مهاجرت و جابجایی جمعیت در نتیجه خشکسالی، بیابان زایی و تغییر پوشش گیاهی تاثیر می گذارد و این امر منجر به هجوم جمعیت به مناطق شمالی یا از طریق کشورها می شود که به دنبال آن بی ثباتی اجتماعی افزایش می یابد.
چالشهای فزاینده مشکل آب را تشدید میکند
در میان چالشها و تغییرات آب و هوایی فزاینده و تشدید جنگها در تعدادی از مناطق جهان، مشکل امنیت آب یک اولویت اساسی باقی میماند که باید به طرق مختلف و به دور از درگیریهای سیاسی و اقتصادی حل شود.
به گفته متخصصان و پژوهشگران در زمینه محیط زیست و تغییرات آب و هوایی، پیشبینی میشود که زمین در پنج سال آینده شاهد دماهای بالا باشد که بر سلامت میلیونها نفر تأثیر میگذارد و همچنین انتظار میرود بیماریهای همهگیر و عفونتهای جدید ناشی از کمبود شدید غذا و آب گسترش یابد.
بیل بورکمن، پژوهشگر دانشگاه «ملبورن برای آینده آب و هوا» استرالیا در گزارشی که روزنامه روسی «مسکوفسکی نووستی» منتشر کرده است، میگوید تغییرات آب و هوایی با گسترش بیماریهای همهگیر و عفونتهای جدید ناشی از کمبود شدید غذا و آب، بر سلامت صدها میلیون نفر تأثیر منفی خواهد گذاشت. با گذشت سالها، این مشکلات بدتر خواهند شد.
گزارشها حاکی از آن است که تا سال 2030، تقاضا برای آب شیرین 40 درصد از عرضه فراتر خواهد رفت و بیش از نیمی از تولید مواد غذایی جهانی را تهدید میکند.
سازمان جهانی هواشناسی نیز پیشبینی کرده است که تا سال 2050، دو سوم جمعیت جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و اگر اقدامات لازم انجام نشود، این امر به یک واقعیت تبدیل خواهد شد.
اجلاسهای آب و هوایی
کشورها بر ضرورت توجه به محیط زیست و تأمین آب آشامیدنی سالم در مناطق دورافتاده و خشک و تشدید تلاشها برای یافتن راهحلهای امیدوارکننده به سوی توسعه پایدار و امنیت آب و غذا در سایه افزایش اثرات تغییرات آب و هوایی توافق دارند.
اجلاسهای بینالمللی آب و هوا از جمله تلاشهایی است که خواستار حفاظت از کره زمین و تضمین ایمنی و سلامت انسانها است.
دکتر دیاب در پاسخ به سوالی درباره استراتژیهایی که کشورها برای حمایت از پروژههای امنیت آب و کاهش آسیبهای تغییرات آب و هوایی و تأثیرات آن بر محیط زیست در پیش میگیرند، به الجزیره نت گفت: «تلاشهای بینالمللی امروز را به طور گسترده در اجلاسهای آب و هوایی میبینیم که از طریق آن تلاش میشود استراتژیهایی مبتنی بر برنامهریزی و حل مشکلات آب و هوایی و کاهش آسیبهای آن بر کشورهای در حال توسعه تدوین شود.»
دکتر دیاب به الجزیره نت گفت: «توجه به امنیت آب با توجه به امنیت غذایی برابری میکند، زیرا یکی از ارکان امنیت غذایی و کشاورزی، منابع آبی است، بدون اینکه نوع خاک و نوآوری در این زمینه نادیده گرفته شود، زیرا استراتژیهایی وجود دارد که متکی بر بهبود کیفیت بذر، کاهش مصرف آب و سازگاری با کمبود منابع آبی است.»
راهحلهای فناوری
در سایه توسعه فناوری عظیمی که امروز به یک زمینه حمایتی برای پروژههای ملی و بینالمللی و یک رکن اساسی برای مقابله با بحران جهانی آب تبدیل شده است، کشورها به سمت تکیه بر راهحلهای فناوری پیشرفته برای تضمین امنیت آب پایدار برای کیفیت زندگی نسلهای آینده حرکت میکنند.
در صدر این راهحلها، پروژههای نمکزدایی آب دریا با استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، سیستمهای بازیافت و فیلتراسیون آب با استفاده از هوش مصنوعی، توسعه شبکههای هوشمند برای نظارت بر کیفیت آب، فناوریهای آبیاری مدرن و فناوری تولید آب از هوا با استفاده از فناوریهای تغلیظ قرار دارند.
در این راستا، روسیه به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در پروژههای نمکزدایی و تصفیه آب، از طریق فناوریهای مدرن و پروژههای نوآورانه خود، ظاهر شده است و همچنین به عنوان یک شریک در این زمینه با کشورهای دیگر به ویژه در مصر و منطقه شمال آفریقا ظاهر شده است.
پروژه «نیروگاه هستهای الضبعه» بین شرکت «روس اتم»روسیه و دولت مصر، به عنوان یکی از پروژههایی برجسته است که اهمیت بسزایی در زمینه انرژی، برق و نمکزدایی آب دریا با انرژی الکتریکی دارد.
مراکش همچنین تعدادی توافقنامه با شرکتهای روسی امضا کرده است، از جمله توافقنامه بین شرکت «راهحلهای آب و انرژی مراکش» و شرکت «روس اتم»، با هدف ساخت ایستگاههای نمکزدایی آب دریا، علاوه بر پروژههای کشاورزی که متکی بر آب کم و با کیفیت بالا هستند.
