سرنوشت پایگاه های نظامی ترکیه در شمال عراق پس از انحلال پ.ک.ک

به گزارش جماران به نقل از الجزیره، پس از آنکه حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) انحلال خود را اعلام کرد و در پاسخ به فراخوان عبدالله اوجالان، رهبر خود، که از 26 سال پیش در ترکیه زندانی است، سلاح های خود را در 27 فوریه گذشته تحویل داد و بدین ترتیب صفحه 4 دهه شورش را بست، این سوال همچنان مطرح است که سرنوشت پایگاه های نظامی ترکیه که در شمال عراق مستقر هستند، چه خواهد شد.

از این سوال، سوالات دیگری نیز منشعب می شود مبنی بر اینکه آیا پس از آنکه این حزب سلاح خود را بر زمین گذاشت و به فعالیت سیاسی روی آورد، نیاز به وجود این پایگاه ها از بین رفته است؟ یا اینکه آنکارا در استمرار استقرار نیروهای خود در آنجا اهدافی فراتر از مقابله با جنگجویان حزب سابق می بیند؟

تصویر حضور نظامی ترکیه همچنان مبهم است، در حالی که روند تحویل یا سوزاندن سلاح های کارگران کردستان هنوز به طور کامل تکمیل نشده است، که بر اساس داده های میدانی، نیاز به بقای پایگاه های ترکیه در این مناطق را تقویت می کند.

این حضور از هدف تعقیب جنگجویان حزب فراتر رفته و ابعاد گسترده تری را شامل می شود که برجسته ترین آنها مشارکت در ائتلاف منطقه ای برای مبارزه با تروریسم است که شامل عراق، ترکیه، لبنان، اردن و سوریه می شود، که این امر ممکن است استمرار حضور نظامی ترکیه را ولو با آهنگ کمتر، تحمیل کند.

تعداد پایگاه های نظامی ترکیه در مناطق شمال عراق هم مرز با ترکیه حدود 50 پایگاه تخمین زده می شود که شامل اردوگاه های بزرگ و کوچک و نقاط بازرسی مرزی است و در استان های اربیل، دهوک و نینوا توزیع شده اند و شامل حدود 5 هزار سرباز ترکیه ای مجهز به توپخانه، خودروهای زرهی و سلاح های سنگین و متوسط ​​هستند.

مراحل اولیه

دولت عراق از اقدام کارگران کردستان استقبال کرد، اما در مورد سرنوشت پایگاه های نظامی ترکیه مستقر در برخی مناطق شمال عراق سکوت کرد.

باسم العوادی، سخنگوی دولت عراق، در گفت و گو با الجزیره نت، تنها به این بسنده کرد که "در حال حاضر در مورد این پرونده اظهار نظری ندارد".

اما طالب الیساری، عضو کمیسیون امنیت و دفاع در مجلس نمایندگان عراق، معتقد است که روند تحویل سلاح توسط کارگران کردستان هنوز در مراحل اولیه است و هنوز به طور کامل تکمیل نشده است و ابراز امیدواری کرد که به طور کامل انجام شود تا زمینه را برای خروج عناصر حزب از مواضع خود در کوه های قندیل و سنجار در شمال عراق فراهم کند.

وی در گفت و گو با الجزیره نت، با اشاره به وجود اطلاعاتی مبنی بر اینکه این حزب دارای مواضع نظامی و تونل هایی در داخل کوه ها است، تاکید کرد که بغداد به دنبال ادغام کامل آن در روند سیاسی است.

به گفته الیساری، حضور نظامی ترکیه در داخل خاک عراق با موافقت رسمی دولت عراق یا بر اساس یادداشت تفاهم یا توافق قانونی صورت نگرفته است، بلکه بر اساس تفاهمی با آنکارا صورت گرفته است که بر اساس آن وزارت کشور عراق ایجاد مراکز امنیتی در طول منطقه سست به طول بیش از 190 کیلومتر را بر عهده می گیرد، مشروط بر اینکه نیروهای ترکیه به محض تکمیل این مراکز مرزی عقب نشینی کنند.

وی افزود که بغداد به دنبال تحکیم روابط خود با آنکارا و سایر همسایگان خود است و از موقعیت جغرافیایی خود برای دستیابی به مشارکت های اقتصادی قوی که به نفع همه طرف ها باشد، استفاده می کند.

دیدگاه مبهم

در مورد آینده پروژه‌های مشترک بین بغداد و آنکارا، به ویژه پروژه "جاده توسعه" که از مناطقی عبور می‌کند که در آن حزب کارگران کردستان و نیروهای ترکیه حضور دارند، مخلد حازم الدرب، متخصص امور امنیتی و نظامی عراق، معتقد است که دیدگاه در مورد حضور ترکیه در شمال عراق هنوز روشن نیست.

الدرب به الجزیره نت تاکید کرد که دولت عراق باید گام‌های آینده‌ای را برای رسیدگی به پرونده حضور حزب، به ویژه در کوه سنجار که یک نقطه استراتژیک برای پروژه راه حیاتی است که عراق را از طریق خاک ترکیه به کشورهای جهان متصل می‌کند، اتخاذ کند.

به نظر وی، روند تحویل یا سوزاندن سلاح‌ها از سوی حزب، "یک ابتکار حسن نیت" را نشان می‌دهد، اما به ویژه در عرصه سیاسی، با توجه به پیچیدگی‌های داخلی آن که مربوط به تعدد رهبری و مشارکت قبلی آن در فعالیت‌های اقتصادی و عملیات قاچاق است، به زمان بیشتری نیاز دارد.

وی به احتمال نگهداری برخی از گروه‌ها از سلاح اشاره کرد، که از دیدگاه ترکیه توجیهی برای ادامه حضور پایگاه‌های نظامی آن در عراق است، و معتقد است که این پرونده همچنان منوط به توافقات آینده بین بغداد و آنکارا خواهد بود.

در همین راستا، آنکارا تاکنون هیچ اظهارنظر رسمی مبنی بر قصد خود برای خارج کردن نیروهای نظامی خود از شمال عراق صادر نکرده است، بلکه مواضع مقامات ترکیه برای تاکید بر ضرورت پیگیری اجرای تصمیم انحلال حزب کارگران کردستان و ادامه تلاش‌ها برای مبارزه با تروریسم بوده است.

اهداف آنکارا

گفتمان رسمی همچنان بقای نیروها را به مقابله با تهدیدات امنیتی مرتبط می‌داند، به طوری که هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در اظهارات قبلی در اوایل آوریل گذشته، تاکید کرد که حزب کارگران کردستان "یک سازمان تروریستی است که ترکیه را تهدید می‌کند و بر مناطق وسیعی در عراق، به ویژه کوه سنجار، تسلط دارد، که نشان دهنده تداوم تلقی آن به عنوان یک تهدید منطقه‌ای است."

الجزیره نت هیچ پاسخی از وزارت امور خارجه ترکیه در مورد سوالات مطرح شده در مورد آینده پایگاه‌های نظامی در شمال عراق دریافت نکرده است.

در مورد ارتباط حضور نظامی ترکیه در عراق با حضور حزب، مهند حافظ اوغلو، سیاستمدار ترکیه و پژوهشگر روابط بین‌الملل، توضیح داد که این حضور به طور کامل با مقابله با حزب مرتبط نبوده است، اگرچه یکی از برجسته‌ترین انگیزه‌های آن را تشکیل می‌دهد، اما وی به وجود اهداف دیگری فراتر از آن اشاره کرد.

اوغلو به الجزیره نت افزود که در این زمینه دو نکته اساسی وجود دارد:

اول: لزوم تکمیل روند تحویل کامل سلاح‌های کارگران کردستان است، که ممکن است در کوتاه‌مدت تغییری در استقرار نیروهای ترکیه ایجاد نکند، و اشاره کرد که این مسیر ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها و شاید سال‌ها طول بکشد.

دوم: درک بغداد از وجود یک ائتلاف منطقه‌ای برای مبارزه با تروریسم است که شامل عراق، ترکیه، لبنان، اردن و سوریه می‌شود، که به گفته این پژوهشگر، مستلزم ادامه حضور نظامی ترکیه ولو به صورت جزئی است.

وی اشاره کرد که این نیروها با هماهنگی طرف عراقی، وظیفه استراتژیکی را بر عهده دارند که عبارت است از تامین امنیت پروژه "جاده توسعه" که قرار است برای اتصال عراق به ترکیه و کشورهای خلیج فارس ایجاد شود.

این همان چیزی است که مراد تورال، تحلیلگر سیاسی، آن را تایید کرد و معتقد است که بعید است آنکارا در مورد وجود پایگاه‌های نظامی خود در شمال عراق تجدید نظر کند، و اشاره کرد که این حضور در چارچوب یک استراتژی امنیتی گسترده‌تر است که هدف آن تقویت مرزهای جنوبی خود و مقابله با هرگونه تهدید احتمالی از سوی سازمان‌های مسلح است.

تورال به الجزیره نت افزود که رهبری ترکیه به شمال عراق به عنوان یک منطقه با حساسیت امنیتی و سیاسی بسیار بالا، به ویژه با توجه به تداخل بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در آنجا، نگاه می‌کند.

وی در پایان گفت: "پایگاه‌های ترکیه به بخشی از معادله بازدارندگی منطقه‌ای تبدیل شده‌اند و دیگر صرفا ابزاری تاکتیکی برای مقابله با حزب کارگران کردستان نیستند."