پشت پرده تنش میان پاکستان و طالبان افغانستان چیست؟

به گزارش جماران، فارن پالیسی در گزارشی درباره تنش جدید میان افغانستان و پاکستان نوشت:  پاکستان روز دوشنبه اعلام کرد که نیروهای امنیتی صبح همان روز عملیات ضد تروریستی را علیه شبه نظامیان مستقر در افغانستان انجام دادند. این حملات پس از حمله به یک پست نظامی در وزیرستان شمالی پاکستان انجام شد که در آن هفت سرباز کشته شدند. این آخرین حمله از بسیاری از حملات علیه سربازان و پلیس پاکستان در چند سال گذشته است که بیشتر آنها توسط تحریک طالبان پاکستان (TTP) که متحد نزدیک با طالبان افغانستان است، انجام شده است.

مقامات طالبان که مدت‌ها انجام حملات برون مرزی از خاک افغانستان توسط شبه‌نظامیان را رد می‌کردند، حملات پاکستان را محکوم  و این ادعا را رد کردند که این عملیات تروریست‌ها را هدف قرار داده بلکه اسلام‌آباد را به کشتن غیرنظامیان از جمله کودکان متهم کردند.  (دولت بایدن در اظهارنظرهای مختصری در مورد این بحران، اذعان کرد  که این حملات باعث کشته شدن غیرنظامیان شده است.)

این تحولات جدید با توجه به رویدادهای اخیر تعجب آور نیست. تحریک طالبان پاکستان که با بازگشت طالبان به قدرت در کابل جسارت بیشتری یافته، در دو سال گذشته حملات خود را در پاکستان افزایش داده است.    پاکستان برای متوقف کردن این حملات تلاش های زیادی انجام داده است: گفتگو با تحریک طالبان پاکستان، عملیات ضد تروریستی داخلی، نصب حصار مرزی  و تاکتیک های فشار از جمله اخراج هزاران پناهجوی افغان. با این همه هیچ کدام از این ترفندها ره به جایی نبرده است.

برخلاف بحران کوتاه مرزی پاکستان با ایران در ژانویه، وضعیت در مرز با افغانستان به سرعت آرام نخواهد شد.  دولت جدید در اسلام آباد که در حال حاضر با فشار شدید اقتصادی و خشم عمومی در مورد انتخابات بحث برانگیز 8 فوریه درگیر است، اکنون باید با بحرانی دست و پنجه نرم کند که از عهده تحمل و شاید هم مدیریت آن برنمی آید.

عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان که از نوامبر 2022 این سمت را برعهده داشت، مواضع عمومی سختی را علیه افغانستان اتخاذ کرد و تا آنجا پیش رفت که گفت: «وقتی بحث امنیت و امنیت تک تک پاکستانی‌ها به میان می‌آید، می‌توان کل افغانستان را هم از بین برد.» منیر به عنوان قدرتمندترین شخصیت در پاکستان، دستور این حملات را صادر می کند.

پاکستان ممکن است امیدوار باشد که عملیات برون مرزی اخیر ظاهر بازدارندگی را بازگرداند و فضای سیاست گذاری را برای تمرکز بر نگرانی های دیگر مانند اقتصاد آزاد کند. اما به این سادگی نیست. اگرچه پاکستان در گذشته عملیات ضدتروریستی را در افغانستان ترتیب داده اماحملات آخر هفته به طور غیرعادی در مقیاس بزرگ و قابل توجه  بودند و دو استان را هدف قرار دادند که نشان دهنده سطحی از تشدید تنش است که کاهش آن دشوار خواهد بود.

علاوه بر این، روابط پاکستان با طالبان، متحد دیرینه آن، برای ماه‌ها پرتنش بوده است. از سال 2021، این گروه به حمایتی که زمانی از پاکستان دریافت کرده بود، نیازی نداشت و همین بی نیازی  اسلام آباد را از اهرم فشار در اختیارش در سالهای اخیر محروم کرد. اختلافات شدید از جمله بر سر خود مرز مشترک ظاهر شدند.  رژیم طالبان مانند نهادهای حاکم قبلی افغانستان، مرز با پاکستان را به رسمیت نمی شناسد و تاکنون جنگجویان طالبان با سربازان پاکستانی که حصار مرزی را علم می کنند بارها درگیر شده اند. در نتیجه، پاکستان اکنون نمی‌تواند تصور کند که مسئله با طالبان افغانستان مانند بحران در مواجهه با ایران با گفت و گو حل خواهد شد.  پاکستان در بحث های اختلاف مرزی با افغانستان مانند هند یک توافق آتش بس ولو تجملاتی و ظاهری را هم در اختیار ندارد.

طالبان از زمان به دست گرفتن قدرت، هشدار داده اند که هیچ گونه عملیات نظامی خارجی در خاک افغانستان را تحمل نخواهند کرد. در روزهای پس از حملات پاکستان، مرز نسبتاً آرام بوده است، اما تشدید تنش‌های اخیر به حدی بزرگ بود که نمی توان انتظار داشت بحران به همان سرعتی که شروع شد پایان یابد.

بهترین سناریو این است که روابط بین پاکستان و افغانستان به شدت پرتنش باقی بماند، در حالی که بدترین سناریو این است که طالبان از حمله به  اهداف نظامی بیشتر در  پاکستان حمایت کند یا حملات بیشتری را انجام دهند.  در طول جنگ تحت رهبری ایالات متحده در افغانستان، شبه نظامیان طالبان از پاکستان به عنوان پایگاهی برای انجام حملات در افغانستان استفاده کردند. پس از آن، افغانستان روی حمایت عملیاتی نیروهای ناتو حساب می کرد، اما اکنون پاکستان باید به تنهایی نبرد خود را پیش ببرد.