پایگاه خبری جماران: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در روزها و هفته‌های اخیر مواضع زیادی علیه اسرائیل گرفته است. در سفر به آلمان، او بار دیگر با پافشاری بر مواضع خود از اقدامات اسرائیل در نوار غزه انتقاد کرد و گفت: «ما در مورد ۱۳ هزار کودک، زن، پیر صحبت می‌کنیم که کشته شده‌اند. همه چیز با خاک یکسان شده است.» در عین حال، او بر درخواست برای «آتش‌بس بشردوستانه» تأکید کرد. او هفته گذشته نیز اسرائیل را «دولت تروریستی» خطاب کرده و گفته بود: «اسرائیل در حال اجرای استراتژی نابودی کامل یک شهر و مردم آن است. من آشکارا می‌گویم که اسرائیل یک دولت تروریستی است.»
برای بررسی این مواضع با سید علی قائم مقامی، کارشناس مسائل ترکیه گفت‌وگو داشته‌ایم. قائم مقامی باور دارد روابط سیاسی ترکیه و اسرائیل تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و احتمال تشدید تنش‌ها در این حوزه هم وجود دارد، اما این که این روابط سیاسی بر روی روابط اقتصادی در میان مدت یا بلندمدت اثر منفی قابل توجهی بگذارد بعید به نظر می‌رسد.
این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
مواضع اخیر ترکیه را در قبال مسأله فلسطین چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اخیرا اسرائیل را «دولت تروریستی» خطاب کرده و اقدامات این رژیم در غزه را «نسل کشی» خوانده است. او وعده داده که آنکارا تلاش خواهد کرد با همکاری حقوقدانان اسرائیل را به دادگاه بکشاند. این موضع اخیر با موضع پیشین او که گفته بود ما هیچ مشکلی با دولت اسرائیل نداریم، اما هرگز جنایات اسرائیل و شیوه عمل آن را تایید نکرده‌ایم و نخواهیم کرد، تفاوت دارد. اردوغان هفته قبل می‌کوشید حساب «دولت اسرائیل» را که البته ما آن را رژیم اشغالگر می‌دانیم از حساب نتانیاهو جدا کند، اما در موضع گیری که اخیرا داشت اسرائیل را یک «دولت تروریستی» خطاب کرد و این مسأله حائز اهمیت است. همزمان ترکیه دیپلمات‌های خود را از اسرائیل برای مشورت فراخوانده و رفت و آمد توریست‌های اسرائیلی به ترکیه هم متوقف شده است.
ترکیه روابط اقتصادی گسترده‌ای را با رژیم اسرائیل شکل داده بود. در این زمینه چه تحولاتی در روابط ترکیه و اسرائیل رخ داده است؟
وزیر تجارت ترکیه به تازگی اعلام کرد در یک ماه اخیر 50 درصد از حجم تبادلات تجاری میان ترکیه و اسرائیل کاهش پیدا کرده است. تجارت ترکیه با اسرائیل بیشتر به نفع ترکیه است و صادرات ترکیه به اسرائیل بسیار بیشتر از صادرات اسرائیل به ترکیه است. بر اساس آمارها اسرائیل حدودا 1 الی 1.5 میلیارد دلار کالا به ترکیه صادر می‌کرد و ترکیه 5 الی 6 میلیارد دلار صادرات به اسرائیل داشت. این روند کاهشی البته بعید است که ادامه داشته باشد یا به صفر برسد. ترکیه به تجارت خود با اسرائیل و صادرات به اسرائیل نیاز دارد و با رویکرد فعلی هم به سوی اقدامات سختگیرانه‌تر در عرصه اقتصاد نخواهد رفت.
ترکیه و آذربایجان در نشست اخیر سازمان همکاری اسلامی نیز با ممنوعیت صادرات نفت و گاز از سوی کشورهای اسلامی به اسرائیل مخالفت کردند. آیا این هم نشانه‌ای از عزم آنکارا بر ادامه روابط اقتصادی با تل‌آویو است؟
واقعیت این است که بیش از 800 شرکت اسرائیلی در ترکیه فعالیت می‌کنند و با سرمایه‌گذاری گسترده و همچنین همکاری شراکتی تجارت خود را پیش می‌برند. حتی برخی از کالاهای اسرائیلی با همکای ترکیه به عنوان کالای ترک به کشورهای عربی یا حتی ایران صادر می‌شود. این همکاری‌ها در حوزه‌های دیگر نظیر ساخت سد یا انتقال تکنولوژی نیز دیده می‌شود.
روابط بخش خصوصی در ترکیه هم با اسرائیل بسیار پیچیده است. انجمن صنعتگران و بازرگانان مستقل ترکیه یا همان «توسیاد» که بزرگترین هلدینگ ترکیه به حساب می‌آید و بیش از 250 شرکت بزرگ ترکیه در چارچوب آن فعالیت می‌کنند، در سال‌های اخیر سفرهایی به اسرائیل داشته و دیدارهایی با طرف اسرائیل برای گسترش تجارت دو جانبه داشته‌اند. از سوی دیگر مجلس صادرکنندگان ترکیه که به طور مخفف «تیم» خوانده می‌شوند و شامل حدود 250 شرکت بزرگ ترکیه‌ای است نیز با اسرائیل روابط تجاری دارند. این مجلس صادرکنندگان از گروه‌های ملی گرا و اسلام گرا به حساب می‌آید و در انتخابات‌ها از رجب طیب اردوغان حمایت می‌کند اما می‌بینیم چنین روابطی با اسرائیل دارد.
صنایع نفت و انرژی و برق و مسکن هم در ترکیه روابط زیادی با اسرائیل دارد. برای مثال در پروژه نفت باکو – تفلیس – جیحان هم اسرائیلی‌ها مشارکت دارند.
یعنی به باور شما مواضع اردوغان در حمایت از مردم فلسطین نوعی تبلیغ سیاسی است؟
بله این اقدامات او نمایشی تبلیغاتی است که در عمل بازتاب قابل توجهی نمی‌یابد. به باور من روابط سیاسی ترکیه و اسرائیل تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و احتمال تشدید تنش‌ها در این حوزه هم وجود دارد، اما این که این روابط سیاسی بر روی روابط اقتصادی در میان مدت یا بلندمدت اثر منفی قابل توجهی بگذارد بعید به نظر می‌رسد. اردوغان اصرار دارد که فشار وارده بر اسرائیل از نوع فشار دیپلماتیک و اتخاذ مواضع مشترک علیه اسرائیل باشد اما از نظر اقتصادی فشاری جدی حاضر نیست که به اسرائیل وارد کند. از سوی دیگر هم وزارت خارجه و هم میت(سرویس اطلاعاتی ترکیه) مذاکراتی را با نهادهای همتای اسرائیلی برگزار کرده تا بتواند کاری از پیش ببرد اما آن‌ها هنوز در این زمینه موفق نبوده‌اند.
