این برنامه که به همت انجمن هوای‌تازه گناوه و کتابخانه عمومی روستای چهارروستایی بندرریگ و با همکاری موزه مردم‌شناسی این روستا برگزار شد، وضعیت معماری و قلعه‌های موجود در شمال استان بوشهر توسط کارشناسان مورد کنکاش قرار گرفت.
بازدید از موزه زیبای مردم‌شناسی روستای چهارروستایی از دیگر برنامه‌های شب برج بود.
پنج قلعه (برج) تاریخی شمال استان بوشهر شامل خان در بندرریگ، محمدحسن‌خان در چهارروستایی، خان در روستای حصار امام‌حسن، خان در روستای محمدی و خان در روستای مال‌قاید وجود دارد که برخی از این بناها برجای مانده و برخی تخریب شدند.
از مجموع این پنج بنا، قلعه بندرریگ به شکل کامل و شایسته‌ای حفظ شده، حصار و محمدی آثاری برجا مانده که در صورت بی‌توجهی به‌طور کامل نابود خواهد شد، در مال‌قاید نیز آثار کمی از برج خان برجا مانده و قلعه چهارروستایی نیز به صورت کامل تخریب و هیچ اثری از آن بر جا نیست.
امیر حسین حیاتداودی و حسین کمالی دو تن از کارشناسان در این برنامه به تشریح جنبه‌های تاریخی پنج قلعه شمال استان، فلسفه وجودی و حوادث تاریخی مهم و منظر معماری آن پرداختند.
حیات‌داوودی به تاریخ و قدمت قلعه‌های شمال استان بوشهر اشاره کرد و گفت: قلعه حصار ۱۴۲ سال قدمت دارد که سازنده آن آقاخان لیراوی، قلعه مال‌قاید ۱۸۵ سال قدمت، سازنده مرادخان حیات‌داوودی، قلعه محمدی ۱۴۰ سال قدمت، سازنده حسینقلی خان حیات‌داوودی، قلعه بندرریگ ۱۳۰ سال قدمت، سازنده حیدرخان حیات‌داوودی، قلعه چهارروستایی ۱۴۰ سال پیش و سازنده آن محمدحسن‌خان حیات‌داوودی بوده است.
یکی از اهالی این روستا نیز گفت: ساخت قلعه ها با کارکرد سکونتی و دفاعی بوده به‌نحوی که نگهبانان دائمی داشتند و یا بیشتر برای نشان دادن جلال و شکوه قدرت خان بوده‌اند.
یک کارشناس و عضو انجمن معماری گناوه گفت: بررسی تاریخ معماری آثار قدیمی نیاز امروز جامعه ما است و باید شخصیت و هویت ساختمان را شناخت تا وقتی از دور به این بناها نگاه می‌کنیم ارتباط آن با اقلیم و جغرافیای منطقه، مردم، راه‌های ارتباطی و عوامل جوی بررسی و اطلاع یابیم.
حسین کمالی، معماری گذشته را هوشمندانه و حکیمانه برشمرد و معتقد بود که سبک معماری برج‌های تاریخی با سبک معماری منازل شخصی هیچ تفاوتی نداشته است و می‌توان به خانه‌ها در قلعه حصار که خان‌نشین هم بوده اشاره کرد که از نظر طول و عرض با یک اتاق در یک منزل شخصی در آن دوره هیچ تفاوتی نداشته است.
وی بیان کرد: سبک حیاط مرکزی از خصیصه بارز معماری گذشتگان است که نشان از شعور، معرفت آنان بوده است.
وی جنبه‌های انسانی و صمیمیت را در نوع معماری گذشتگان از دیگر خصایص معماری موجود در این پنج قلعه تاریخی برشمرد و افزود: این بناها برگرفته از نگاه اخلاقی، معرفتی، جامعه‌شناسانه و انسانی گذشتگان بوده است.
کمالی گفت: وجود حوض یا باغچه در وسط حیاط از دیگر عناصر معماری در ایران و به‌طور مشخص در پنج قلعه تاریخی شمال استان بوشهر است.
مکنده هوا، احترام به کالبد بنا و انسان، سازگاری سایت با اقلیم از دیگر مباحث برنامه شب برج بود که به آنان اشاره شد.
پرسش و پاسخ و گفت و گوی آزاد از طرف حاضرین در ارتباط با نظرات کارشناسان از دیگر برنامه‌های شب برج بود.
در پایان این برنامه یک جلد کتاب " غزل برای غزل" یادنامه شاعرفقید " استاد حسین جلال‌پور» از طرف انجمن هوای‌تازه به کتابخانه و یک کاسه چینی آنتیک با قدمت حدود ۱۵۰ سال به موزه روستای چهارروستایی اهدا شد.
روستای چهارروستایی از روستاهای پرجمعیت و تاریخی بخش بندرریگ از توابع شهرستان گناوه در شمال استان بوشهر واقع است.
