پایان نخستین مناظره انتخاباتی دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری، آغاز بررسی آن در شبکه‌های اجتماعی بود. برای ساعات طولانی، این مناظره تبدیل به تیتر یک بسیاری از رسانه‌های داخلی و دنیای مجازی شد. این مناظره که بیشتر به یک دوئل شبیه بود تا بحث و پاسخگویی به سؤالات تعیین‌شده، دوسوی میدان داشت؛ حسن روحانی و اسحاق جهانگیری از یک طرف و محمدباقر قالیباف از سوی دیگر.
به گزارش جماران، وقایع الاتفاقیه نوشت :اگرچه توقع می‌رفت ابراهیم رئیسی هم سوی دیگر این دوئل باشد اما او به دلایلی که اغلب کارشناسان نسبت به آن اظهارنظرهای متفاوتی کرده‌اند، چندان به کمک قالیباف نیامد و در حاشیه متن، انتقادهای سبک و کم‌اثری به دولت روحانی داشت. هرچند مصطفی میرسلیم و مصطفی هاشمی‌طبا هم در این مناظره حاضر بودند اما روند آن به گونه‌ای پیش رفت که در فضای مجازی این دو نفر چندان به چشم نیامدند.
در این میان، مسئولان و کارشناسان زیادی نیز مناظره را تحلیل کردند که شاید بتوان گفت «حرکت احمدی‌نژادی قالیباف»، ارزیابی مشترک خیلی از آنان بود. یکی از آنها سعید لیلاز، تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب است که عملکرد قالیباف در اولین جلسه مناظره انتخاباتی را بسیار غیراخلاقی می‌داند و می‌گوید: وی به شیوه احمدی‌نژاد به صحنه رقابت آمد که این روند به نفع او تمام نخواهد شد.
به‌هرحال، آن‌طور که عبدالله ناصری، عضو شورای مشورتی اصلاح‌طلبان به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «نظرسنجی‌ها بعد از مناظره اول نشان می‌دهد که دوگانه روحانی و جهانگیری به نسبت دوگانه قالیباف و رئیسی، دست بالاتر را دارند.»
براساس نظرسنجی پایگاه خبری انتخاب، برای نمونه از 25 هزار و 500 نفر شرکت‌کننده، حدود 84 درصد آنان زوج روحانی- جهانگیری را پیروز میدان نخستین مناظره انتخاباتی دانسته‌اند که این رقم در نظرسنجی پایگاه خبری اقتصاد‌آنلاین نیز به همین شیوه گزارش شده است.
اما از نخستین بازتاب‌های اولین مناظره انتخاباتی در شبکه‌های اجتماعی و خبری که بگذریم، به ارزیابی و بررسی محتوای اظهارات کاندیداهای حاضر در این برنامه می‌رسیم.
ناصری این مناظره را حاوی چند نکته می‌داند. به گفته این فعال سیاسی اصلاح‌طلب، «یکی از خطرات بالقوه‌ای که مناظره‌ها را تهدید می‌کند، طرح سؤالات و صحبت‌هایی است که منجر به ایجاد مواضع دفاعی نامزدها می‌شود؛ در این مناظره، قالیباف زنگ خطر را فشرد»؛ موضوعی که عباس عبدی، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز معتقد به آن است. به گفته او «قالیباف مرتکب یک اشتباه ناخواسته شد. او خواست خودش را محور رقابت کند اما ناخواسته تبدیل به سیبل هم شد. از سوی دیگر، رئیسی و قالیباف سیاست احمدی‌نژاد را دنبال کردند، بدون اینکه توانایی او را در جا‌انداختن این ایده داشته باشند؛ بنابراین دستشان خالی است و نمی‌توانند این سیاست را ادامه دهند.»
همین رفتار قالیباف به عقیده ناصری موجب شد تا «روحانی و جهانگیری در موضع تدافعی قرار بگیرند، درحالی‌که این دو کاندیدا نباید از هدف مناظره و ارائه عملکرد خوب دولت دور می‌شدند. در چنین وضعی، این دو نیز شروع به هجمه واردکردن به سوی قالیباف کردند» اما بااین‌حال، لیلاز، دیگر فعال سیاسی معتقد است: «مجموعه دولت متشکل از روحانی و جهانگیری به‌طور کامل بر مناظره غلبه داشتند، حتی جهانگیری واقعا پدیده این مناظره بود و روحانی نیز به‌خوبی از عهده دفاع از عملکرد چهارساله دولت یازدهم برآمد.»
مردم از صراحت و صداقت استقبال می‌کنند
اما ناصری در ادامه بررسی نکات این مناظره انتخاباتی تأکید می‌کند که «عملکرد دولت احمدی‌نژاد و ویرانه‌ای که به جا گذاشته، باید به‌روشنی برای مردم بازگو شود. مردم باید بدانند دولت روحانی درحال آواربرداری است. واقعیات سال‌های 84 تا 92 و آمارهای به دست آمده در چهار سال گذشته باید به روشنی اعلام شود. از سوی دیگر، نقاط ضعف دولت هم باید صادقانه در لابه‌لای صحبت‌ها بیان شود.» به عقیده ناصری: «در شرایطی که قالیباف درباره 12 سال تصدی‌گری شهرداری آماربافی می‌کند و با وجود حادثه پلاسکو همچنان دربرابر مردم صداقت ندارد، دولت ضعف‌ها را بگوید زیرا مردم از صراحت و صداقت استقبال می‌کنند. با این توضیح که گفته شود این نقاط ضعف در دولت دوم رفع خواهد شد.»
این عضو شورای مشورتی اصلاح‌طلبان در توضیح بیشتر می‌گوید: «شفاف‌سازی درزمینه عملکرد دولت‌های احمدی‌نژاد، هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد زیرا او در هنگام مناظره‌های دوره‌های قبل، عملکرد دولت‌های بعد از پیروزی انقلاب را زیر سؤال برد و به افرادی که اتهاماتی وارد شد، فرصت پاسخگویی داده نشد.»
اثرات برجام در کوتاه‌مدت عیان نخواهد شد
در این میان، «برجام» به‌عنوان دستاورد شاخص دولت یازدهم مطرح می‌شود؛ دستاوردی که همزمان انتظارات مردم را هم از دولت بالا برد. به عقیده ناصری «مردم باید با واقعیات تحریم‌ها و آنچه دولت احمدی‌نژاد به جا گذاشته، روبه‌رو شوند. جامعه باید بداند که چه سیاستی موجب ظهور پدیده‌هایی همچون بابک زنجانی شد.
از سوی دیگر، از آنجایی که پس از توافق مهم برجام، رسانه‌های رقیب مدام به جامعه تزریق می‌کنند که باوجود برجام به مطالبات اقتصادی پاسخی داده نشده، درحالی‌که دولت روحانی، برجام را برای حل مسائل اقتصادی پیگیری کرده است. این اظهارات از سوی جبهه اصول‌گرایان تندرو درحالی مطرح می‌شود که تحریم‌ها ساختار پیچیده و طولانی‌مدتی دارند و اثرات برجام در کوتاه‌مدت عیان نخواهد شد.»
به گفته این عضو بنیاد باران: «از نظر جامعه اخلاقی و فرهنگی و حتی سنتی، این نوع مناظره که صرفا هجمه و تهاجم است، خوشایند نیست.»
رئیسی از اردوگاه اصول‌گرایان هم جا مانده است
اما از نکات موردنظر این تحلیلگر سیاسی درباره چالش‌های نخستین مناظره انتخاباتی که بگذریم، بسیاری از کارشناسان این حوزه نظر خود را درباره رئیسی، دیگر نامزد نزدیک به جناح اصول‌گرایان نیز گفته‌اند. یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب دراین‌باره می‌گوید: «رئیسی نه‌تنها از رقبای اصلاح‌طلب خود که حتی در اردوگاه اصول‌گرایان نیز از رقبای خود جامانده است.» موضوعی که لیلاز آن را نکته از پیش دانسته برای خود می‌داند و توضیح می‌دهد: «بنده از قبل انتظار نداشتم که رئیسی در مناظرات قوی ظاهر شود کمااینکه این اتفاق هم افتاد زیرا واقعیت این است که وی نه اطلاعی از مسائل اجرایی کشور دارد و نه بحث‌های سیاسی، این درحالی است که وی باید بیش از 30 سال در معرض این مباحث قرار می‌گرفت و بعد به صحنه رقابت انتخاباتی وارد می‌شد.»
به گفته این فعال سیاسی «شاید بنده که سابقه سیاسی زیادی ندارم، حداقل تاکنون در حدود 300 مناظره جدی که در دانشگاه و رسانه‌ها انجام شده، حضور پیدا کرده‌ام اما آقای رئیسی در سمتی فعالیت کرده که هیچگاه فردی حاضر به مواجهه با وی نبوده، به‌همین‌دلیل در موضع برابر قرار نگرفته است؛ بنابراین تجربه‌اش در مورد اداره کشور نسبت به سایر کاندیداهای انتخاباتی بسیار ضعیف است.»
در این میان، صحبت‌ها درباره اظهارات میرسلیم و هاشمی‌طبا در این مناظره کم نبود. شیرزاد در‌این‌زمینه معتقد است: «هنوز ابعاد شخصیتی این دو نامزد برای مخاطبان برنامه مناظره نامزدهای ریاست‌جمهوری به صورت پنهان باقی مانده است. از این‌رو، برای قضاوت دقیق‌تر درمورد ابعاد شخصیتی نامزدهای ریاست‌جمهوری باید تا پخش آخرین قسمت از مناظره‌های سه‌گانه نامزدهای ریاست‌جمهوری سال ۹۶ صبر کرد» اما لیلاز ارزیابی دقیق‌تری از این دو کاندیداها دارد و می‌گوید: «میرسلیم و هاشمی‌طبا قوی‌تر از رئیسی به مناظره پرداختند.
هاشمی‌طبا موضع بسیار منطقی و معقولی داشت، میرسلیم هم بهتر از رئیسی ظاهر شد و برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، بسیار متین صحبت کرد، درحالی‌که تصور می‌کردم وی به موضع آقای قالیباف نزدیک‌تر باشد؛ ضمن‌اینکه رئیسی و میرسلیم خیلی منصفانه‌تر درمورد عملکرد دولت یازدهم اظهارنظر کردند.»
