یکی از دغدغه‌های امام، اصلاح نگاه‌های خشک و جمودگرایانه بود

به گزارش جماران، معاون پژوهشی در نمایندگی قم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) با بیان اینکه انسان های متحجر بسیار جمود و خشک اندیشی دارند و حاضر نیستند از آنچه در گذشته ها باطل بوده دست بردارند؛ کج فهمی دارند به صورتی که فهم جدید را بر نمی تابند، درست مانند تنگ نظران که نظریات و حرف های نو را بر نمی تابند، گفت: در زمان حیات امام خمینی(ره) و امروز نیز کسانی بودند و هستند که تحجر، جمود و نگاه تنگ نظرانه به دین داشتند؛ آنان مروج اعتقادات خشک، شبیه وهابیون هستند و متحجرانه فکر می کنند.

تحجر یعنی عقب گرد کردن و به عصر حجر برگشتن  

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن پویا  درباره معنا و مفهوم و نشانه ها و ویژگی های تحجر و متحجرین، اظهار کرد: مقدس مآبی یک نشانه و علامتی از تحجر است، تحجر نیز به معنای عقب گرد کردن و به عصر حجر برگشتن است یعنی برگشتن به آن دورانی که علم، کمال و معرفت نبوده و یک نگاه آنچنانی داشتند. ممکن است که این تحجر در قرن بیست و یکم و زمان پیامبر اکرم(ص) هم وجود داشته باشد، هر کسی که زمان را نشناسد و به آنچه در گذشته بوده، برگردد و علمیت نداشته باشد، انسان متحجری است.

جمود و خشک اندیشی انسان های متحجر  

وی در مورد ویژگی های انسان های متحجر گفت: از جمله ویژگی های آنان این است که بسیار جمود و خشک اندیشی دارند یعنی حاضر نیستند از آنچه در گذشته ها باطل بوده دست بردارند. کج فهمی دارند به صورتی که فهم جدید را بر نمی تابند و همیشه نگاهشان به گذشته است و در اثر همان جمودی که دارند راست فهم نیستند.

توجه به ظاهر دین نوعی مقدس مآبی است

پویا ادامه داد: متحجرین انسان هایی مقدس مآب هستند و نگاهی خشک و متحجرانه به دین دارند، تنها به ظاهر توجه دارند و به ظاهر دین می پردازند که خود نوعی نشانه مقدس مآبی است. نگاهی براساس زمانه به دین و اعتقادات ندارند و نتیجه همه اینها تنگ نظری است.

انسان متحجر حرف های جدید ولو از دین را بر نمی تابد

پویا بیان کرد: تنگ نظران نظریات و حرف های نو را بر نمی تابند، سخنی از پیامبر(ص) نقل شده که فرزندان خود را مطابق زمانه دعوت کنید یعنی تنگ نظر نباشید؛ اینطور نباشد که بخواهید آنها هم مثل شما بیاندیشند و بپوشند و راه بروند و مثل شما حرف بزنند؛ باید بر اصول استوار باشند، ولی مطابق زمانه هم باشند. انسان متحجر انسانی است که حرف های جدید ولو از دین را بر نمی تابد.

پاسخ امام خمینی(ره) به  کسانی که روحانیت را مقدس مآب نامید

وی در مورد علل حساسیت و نگرانی حضرت امام خمینی(ره) نسبت به نفوذ متحجرین، گفت: در عصری که امام خمینی(ره) در آن عصر زیست کردند، یکی از دغدغه های بسیار مهم ایشان اصلاح نگاه های تنگ و خشک و جمود گرایانه در حوزه کاری خودشان بود لذا با حضرت آیت الله العظمی بروجردی هم که مراوده داشتند برای اصلاح حوزه گام بر می دارند و طرح می دهند، ولی متأسفانه عده ای از همین مقدسین اجازه نمی دهند. امام(ره) چنین نگاه روشنگرانه به اصل دین و به خصوص نسبت به حوزویان داشتند لذا می بینید که وقتی عده ای به روحانیت اتهام می زنند که روحانیت مقدس مآب هستند و مسایل نو مانند سینما و موسیقی را بر نمی تابد، امام(ره) سریع پاسخ می دهند که ما با تمدن و سینما مخالف نیستیم بلکه با فساد و فحشا مخالف هستیم؛ حتی حضرت امام(ره) در حوزه کاری تخصصی خودشان هم کتابی مانند «کشف اسرار» در همین رابطه می نویسند.

متحجرین مروج اعتقاداتی شبیه وهابیون هستند

پویا خاطرنشان کرد: در زمان حیات امام(ره) نیز کسانی بودند که تحجر، جمود و نگاه تنگ نظرانه به دین داشتند. آنان مروج اعتقادات خشک، شبیه وهابیون بودند و متحجرانه فکر می کردند لذا امام خمینی(ره) احساس وظیفه می کنند و کتاب «کشف اسرار» را به رشته تحریر در می آورند.

مقدسین ساختگی جلو نفوذ اسلام و مسلمین را می گیرند و به اسم اسلام، به اسلام صدمه می زنند

وی در پاسخ به این پرسش که حضرت امام خمینی(ره) با مشی و روش خود، تا چه میزان توانست خطر نفوذ متحجرین در عرصه های مختلف را کاهش دهد؟ گفت: زمانی که امام(ره) در ایران و نجف بودند دائماً این نکته را تذکر می دادند و یادآوری می کردند، گاهی با تعبیرات تندتری بیان می کردند و طبیعتاً این روش ها بسیار اثر داشت. براساس گزارش ساواک، در آن زمان شلوغ ترین درس بعد از درس آیت الله العظمی بروجردی، درس حضرت امام(ره) بود و طبیعتاً وقتی امام این سخنان را می فرمودند، تاثیر شگرفی در میان طلبه ها داشت و گاهی انقدر تاثیرات عمیق بود که اینان متهم به روشنفکری های بی دین می شدند. به عنوان مثال امام خمینی(ره) در کتاب ولایت فقیه می فرمایند: «امروز جامعه اسلامی طوری شده که مقدسین ساختگی جلو نفوذ اسلام و مسلمین را می گیرند و به اسم اسلام، به اسلام صدمه می زنند»

مقدس نماها در برابر اندیشه های پویای روحانیان مبارز و باورمندان به ستیز با استبداد و استکبار به مخالفت پرداختند

وی افزود: شماری از مقدس نماها در برابر اندیشه های پویای روحانیان مبارز و باورمندان به ستیز با استبداد و استکبار به مخالفت پرداختند و خاستگاه استعمار را مبنی بر این که روحانیت نباید در سیاست دخالت کند، جاهلانه پی گرفتند و به جامعه القا کردند که جای علمای دین در مسجد است و نه عرصه های اجتماعی – سیاسی، امام(ره) که از این برنامه های آنان دل پرخونی داشت، فرمودند: «این گونه افکار ابلهانه به استعمارگران و دولت های جائر کمک می کند که وضع کشورهای اسلامی را به همین صورت نگه دارند و از نهضت اسلامی جلوگیری کنند. این ها افکار جماعتی است که به مقدسین معروف اند و در حقیقت مقدس نما. باید افکار آنان را اصلاح کنیم و تکلیف خود را با آن ها معلوم سازیم، چون این ها مانع اصلاحات و نهضت ما هستند و دست ما را بسته اند.»

پویا گفت: حتی امام خمینی(ره) اشاره می کنند که روزی‌‎ ‎‌مرحوم آقای بروجردی‌، مرحوم آقای حجت‌، مرحوم آقای صدر‌، مرحوم آقای خوانساری‌،‌‎ ‎‌رضوان الله علیهم، برای مذاکره در یک امر سیاسی در منزل ما جمع شده بودند‌. به آنان‌‎ ‎‌عرض کردم که شما قبل از هر کار تکلیف این مقدس نماها را روشن کنید. با وجود آنها مثل‌‎ ‎‌این است که دشمن به شما حمله کرده، و یک نفر هم محکم دست های شما را گرفته باشد.‌‎ ‎‌اینهایی که اسمشان «مقدسین» است نه مقدسین واقعی؛ و متوجه مفاسد و مصالح‌‎ ‎‌نیستند دستهای شما را بسته اند. و اگر بخواهید کاری انجام بدهید، حکومتی را بگیرید،‌‎ ‎‌مجلسی را قبضه کنید که نگذارید این مفاسد واقع شود، آنها شما را در جامعه ضایع‌‎ ‎‌می کنند. شما باید قبل از هر چیز فکری برای آنها بکنید.‌

وی خاطر نشان کرد: تأثیر صحبت های امام در مورد متحجرین و مقدس مآبان آنچنان بود که بخشی از حوزویان جذب این نگاه و رویکرد امام(ره) شدند؛ همین امامی که وقتی درس اخلاق می گفت، تاثیر عارفانه و سیر و سلوکی را بر افراد می داشت همین امام بسیار نگاه روشنفکری و روشنگری نسبت به دین و احکام دین داشت.

پویا در مورد آثار نفوذ متحجرین در جامعه و حکومت، بیان کرد: امام(ره) در سخنان خود دائما این مسایل را گوشزد می کردند و حتی به خصوصیات این افراد اشاره می کردند و هشدار می دانند، افرادی که جمود داشتند و تنگ نظر بودند طبیعی است که هرگز حاضر نیستند قدمی در مقابل حکومت و سیاست بردارند و گام در این راه بگذارند و این راه را خلاف رویه ائمه و دین می دانستند. فقه و اصول صحیح را تنها براساس روایات می دانستند و به قرآن کم توجه بودند، قرآن را تنها به خاطر ثواب می خواندند و می گفتند که فقط آنچه در روایت می گویند و آنچه ارزشمند است فقه و اصول است.

نفوذ متحجرین در دانشگاه ها منجر به بی دینی دانشگاهیان می شود

پویا ادامه داد: در سطح دانشگاه ها هم امام تذکر می دادند به جهت اینکه اگر متحجرین به دانشگاه ها نفوذ پیدا می کردند قطعاً دانشگاهیان از دین بر می گشتند لذا زمانی که مثل دکتر شریعتی و امثالهم در سطح دانشگاهی صحبت هایشان بُرد داشت و شهید مطهری و شهید بهشتی با دانشگاه سرو کار داشتند دائما این تذکر را می دادند که آقایان مراقب باشند و درگیر این مساله جدا کردن دانشگاه از حوزه نباشند که دست مقدس مآبان و متحجران در کار است.

امام خمینی(ره) بارها هشدار دادند که مقدس مآبان متحجر نباید وارد حکومت شوند

وی در مورد آثار نفوذ متحجرین در حکومت نیز اظهار کرد: اعتقاد متحجرین بر این است که شأن پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) بالاتر از این است که حاکم باشند، حکومت را باید به اهل آن واگذار کرد و نگاهشان به حکومت یک نگاه سیاست معاویه ای بود به عبارت دیگر معتقد بودند که حکومت را باید امثال معاویه ها اداره کنند لذا ورودشان در حکومت را غیر جایز می دانستند و برای خود شأن را اینطور تصویر می کردند که شأن ائمه و در ادامه آن شأن روحانیت و علما این نیست که وارد مسایل حکومت شوند. شاید یکی از عللی که مشروطه شکست می خورد و این مسایل پیش می آید، نفوذ همین افراد است؛ آنان بین افراد مختلف سخنان خلاف آنچه اصل دین به آن می پردازد، بیان می کردند و امام(ره) تصریح دارند که «مگر ائمه(ع) و پیامبر(ص) مساله گو بودند» حتی امام(ره) اشاره می کنند؛ «در زمانی خوارج قدرت یافتند و پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) گرفتار آنان بودند. آن انسان مقدس مأبی هم که تسبیح دستش گرفته است و می گوید که من به اسلام  خدمت می کنم را چه باید کنیم؟! اسلام از ابتدایی پیدا شده تاکنون مبتلا به این جمعیت بوده و هست و حل مساله اینان مشکل تر از هر مساله ای برای اسلام و مسلمین است.» این سخن امام(ره) در اوایل انقلاب یا قبل از انقلاب بوده که در حقیقت ایشان مقدس مآبان متحجر را در شأن عالمان دین نمی دانستند و هشدار می دادند که آنان نباید وارد حکومت شوند.

وی در مورد اینکه پس از گذشت چهل و یکسال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تاکنون تا چه میزان توانسته ایم از خطر تحجر و متحجرین مصون بمانیم، گفت: با کمال تأسف باید عرض کنم که متحجرین راه های نفوذ را پیدا کردند و حتی با بهانه گیری هایی همچون حکومت دینی نمی تواند و قدرت ندارد و اسلام در خطر است، اهداف خود را پیش می برند. دقیقاً حضرت امام خمینی(ره) بارها نسبت به این مساله هشدار می دادند که مبادا طوری رفتار کنیم که اسلام ناقص و ناتوان به نظر برسد. البته باید عنوان کنم که متحجرین نتوانستند در اذهان برخی از کسانی که اداره کننده جامعه دینی هستند و رفتارها و کردارهای درست و دقیقی از دین و اسلام دارند، نفوذ کنند.

اسلام متحجرانه، دین را ناتوان جلوه می دهد

وی تصریح کرد: باید بسیار مراقب باشیم، اسلام آمریکایی و در مقابل آن اسلام ناب محمدی که حضرت امام(ره) در اواخر عمرشان بدان تأکید کردند، بسیار خطرناک است. امام(ره) فرمودند: «اسلام ناب محمدی و اسلام پا برهنگان و اسلام محرومان نه اسلام مقدس نماهای متحجر و سرمایه داران خدا نشناس و مرفهین بی درد» اسلام آمریکایی یا همان اسلام متحجرانه، دین را ناتوان جلوه می دهد و باید عرض کنم که این تعریف از اسلام در بخشی از اذهان جامعه نفوذ کرده و باید بسیار مراقب باشیم. بسیاری از کارهای خود را به نام دین تمام نکنیم تا این ذهنیت ایجاد نشود که دین برای اداره جامعه ناتوان است.

پویا گفت: امام(ره) از سوی درباره خطر متحجرین بسیار هشدار می دادند و از سوی دیگر با توجه به وجود متحجرین، نسبت به افق پیش روی بسیار دغدغه داشتند. با استناد به سخنان امام(ره) عرض می کنم که باید خیلی در بیان احکام دین در اجرای احکام دین مراقب باشیم. در تبیین احکام اسلام به دو عنصر زمان و مکان بسیار توجه داشته باشیم. امروز لازم است در مباحث مختلفی که امام(ره) درخصوص آنها توضیحاتی ارایه دادند، بیشتر توجه کنیم؛ حضرت امام(ره) نکاتی راجع به شورای نگهبان و رفتار برخی از این افراد داشتند، امروز ضروری است که به این نکات برگردیم و یک بار دیگر آنها را مطالعه کنیم.

وی در ادامه به چند جمله حضرت امام خمینی(ره) درخصوص متحجرین مقدس مآب اشاره و خاطرنشان کرد: حضرت امام(ره) فرمودند: «باید تلاش کنیم زهد و قدس اسلام ناب محمدی را از زنگارهای تقدس مآبی و تحجرگرایی اسلام آمریکایی جدا کرده و به مردم مستضعفمان نشان دهیم. خطر تحجرگرایان و مقدس نمایان در حوزه های علمیه کم نیست. طلاب عزیز از فکر این مارهای خوش خط و خال کوتاهی نکنند اینان مروج اسلام آمریکایی اند و دشمن رسول الله (ص)»؛ «با چراغ علم و عمل و تقوا ظلمت نفاق و کج‌فکریها و تحجرها و مقدس مآبی ها را از دامن اسلام بزدایید»؛ «من به طلاب عزیز هشدار می‌دهم ‌که علاوه بر اینکه باید مواظب القائات روحانی‌نماها و مقدس‌مآب‌ها باشند، از تجربه تلخ روی کار آمدن انقلا‌بی نماها و به ظاهر عقلای قوم ‌که هرگز با اصول و اهداف روحانیت آشتی نکرده‌اند عبرت بگیرند ‌که مبادا گذشته تفکر و خیانت آنان فراموش و دلسوزی‌های بی‌مورد و ساده‌اندیشی‌ها سبب مراجعت آنان به پستهای کلیدی و سرنوشت‌ساز نظام شود.»

همه مسایل را به نام اسلام و دین تمام نکنیم

پویا در پایان گفت: این هشدارها عجیب است، گویی امام(ره) زنده است و این هشدارها خطاب به ماست. بسیار باید مراقب باشیم همه مسایل را به نام اسلام و دین تمام نکنیم، مراقب رفتار و کردارمان باشیم و بدانیم که نتیجه برخی از رفتارهای ما به بی دین شدن و دست برداشتن گروهی از مردم از دین واقعی محمدی خواهد بود.