خبرگزاری مهر -گروه استانها: با اعلام پاندمیک شدن کووید ۱۹ توسط سازمان بهداشت جهانی، تصویرهای خالی فروشگاه های بزرگ کشورهای مختلف جهان و واهمه مردم دنیا نشان از بروز یک بیماری نوپدید دارد که واکنش های روانی متفاوتی در سطح جهان ایجاد کرده است.
در ایران با وجود اینکه امور سخیفی مانند غارت فروشگاه ها رخ نداده است اما توصیه‌های کارشناسان برای ماندن در منزل کمتر جدی گرفته شده است و هنوز هم شاهد تردد افراد در خیابانها هستیم.
بر این اساس در گفت و گو با تکتم اکبری، کارشناس ارشد روانشناسی به بررسی تاثیر بیماری کرونا بر رفتار و روان افراد پرداختیم که در ادامه از مدنظر خوانندگان می‌گذرد.
خانم اکبری! انسان در مواجهه با بیماری کرونا و بیماری های اپیدمیک باید چگونه رفتار کند؟
ببینید به طور کلی بشر برای رسیدن به آرامش و شرایط ایده آل نیازمند آن است که از شرایط بیرونی زندگی و کنترل آن تا حدودی مطمئن باشد.
درواقع کنترل پذیری و قابل پیش بینی بودن محیط بیرونی از مهمترین شرایطی است که انسان برای کنترل استرس و اضطراب بدان نیازمند است.
طبیعی است درشرایطی که امروزه با آن مواجه هستیم، شیوع ویروس کرونا به چند دلیل اساسی یعنی سرعت انتشار بالا، آلودگی محیطی و عدم وجود واکسن و داروی مورد نیاز آن، استرس بالایی را بر افراد وارد ساخته است.
در حال حاضر افزایش مقاومت بدنی و ذهنی بسیار اساسی و ضروری است؛ از آنجا که هیجانات، نگرانی‌ها و ترسها روی عملکرد دستگاه عصبی و غدد درون ریز و در نتیجه روی سیستم ایمنی بدن تاثیرگذار و افزایش توانمندی و توانایی کنترل و مدیریت استرس فردی و جمعی از ضروریات است.
آیا جدی نگرفتن مردم و تردد در شهرها از نظر روانی نوعی مکانیسم دفاعی به شمار می رود؟
بله؛ در واقع می توان تا حدودی این موضوع را به مکانیسم های دفاعی ارتباط داد.
مکانیزم های دفاعی ساز و کارهای روانی انسان ها در برخورد با اضطراب و استرس و درجهت سازگاری با محیط به صورت ناخودآگاه روی می دهد که در مورد بیماری کرونا می توان به برخی از مکانیزم های دفاعی مورد استفاده اشاره داشت.
به طور مثال ما مکانیسم دفاعی انکار را به ویژه در ابتدای شیوع بیماری شاهد بودیم که شامل سرباز زدن از انجام توصیه های بهداشتی است و البته با گذشت زمان این مکانیزم مقابله ای کاهش یافت.
نوع دیگر مکانیزم دفاعی دلیل تراشی است که افراد به شیوه های مختلف از آن استفاده می‌کنند، به طور مثال شاید جملاتی را این روزها در میان برخی مردم شنیده باشیم از جمله نسبت دادن مرگ و زندگی به قسمت و تقدیر و یا فرض کردن قدرت بدنی بالا و آسیب ناپذیر برای خود و خانواده و غیره است که در این افراد نیز بی توجهی به اصول بهداشتی و عدم به کارگیری احتیاط های لازم بیشتر از سایرین دیده می شود.
اگرچه مکانیزم‌های دفاعی ساز و کار موثری برای سازگاری با شرایط بحرانی و اضطراب زاست اما استفاده مکرر از آنها بخصوص استفاده از مکانیزم های ناپخته مانند انکار و دلیل تراشی و سرکوب و همانند آن پیامدهایی برای افراد به دنبال خواهد داشت.
نقش امید برای بیماریهایی مانند کرونا تا چه اندازه مهم است؟
امید و امیدواری وابسته به مولفه هایی از جمله ویژگیها و توانایی های فرد در ساختن آینده مطلوب، داشتن توانایی تعیین هدف و قدرت اراده برای رسیدن به هدف مورد نظر است.
هدف داشتن در زندگی و امید رسیدن به آن حتی در بغرنج ترین لحظات، زندگی انسان ها را معنادار می سازد و قطعاً در این شرایط نیز به عنوان یکی از ابزارهای اساسی انسان ها برای خروج از این بحران می تواند کارساز باشد.
آیا امید می تواند به روند بهبودی و حتی پیشگیری از این بیماری کمک کند؟
ببینید امیدوار بودن قاعدتاً با خوش بینی غیرواقع بینانه متفاوت است؛ امیدواری در صورتی در چنین موقعیتی موثر واقع می شود که با آگاهی منطقی همراه باشد.
افزایش آگاهی و اطلاعات افراد از روشهای صحیح و علمی مقابله با بیماری و عمل به آنها، پرهیز از کوچک شماری و در مقابل پرهیز از فاجعه سازی، کسب آگاهی در جهت کنترل و مدیریت استرس از جمله مسائلی است که می تواند امیدواری واقع بینانه برای تغییر شرایط و سوق یافتن به شرایط مطلوب را فراهم آورد.
تاثیرات همه گیری بیماری‌های کرونا در جامعه را چگونه ارزیابی می کنید؟
تاثیرات کرونا را ما در تمام جنبه های مختلف زندگی انسان ها در این روزها شاهد بوده و هستیم اما معتقدم هر پدیده ای چه مثبت و چه منفی می تواند این پتانسیل را داشته باشد تا بشر از آن برای رسیدن به تجربه ای تازه بهره جوید.
آنچه در مورد کرونا می توان گفت این است که این امکان را برای ما انسان ها فراهم ساخت تا جدا شدن از زندگی روزانه و دغدغه های روزمره را تجربه کنیم.
شاید به مثابه تلنگری بود که ما را به ارزش مندی زندگی مان علیرغم تمام مشکلات واقف کرد؛ ای ارزشمندی نه تنها در زندگی به صورت فردی و خودمحورانه بلکه اهمیت دادن به سلامتی سایر افراد حتی خارج از مرزهای جغرافیایی خود را نشان می دهد.
به معنای دیگر می توان گفت کرونا مرزبندی های انسانی را کمرنگ نمود تا به اهمیت هریک از اجزای یک سیستم کلان پی ببریم.
در شرایط قرنطینه خانگی چه روش‌هایی را می توانیم برای بالابردن توان روحی خود وشاد کردن اطرافیان به کار بگیریم؟
قرنطینه خانگی شاید تجربه‌ای است که برخی افراد به عنوان تجربه ای نه چندان خوشایند از آن یاد می‌کنندچرا که در جوامع انسانی روابط بین فردی قطعاً اهمیت بسزایی در تامین سلامت روان افراد بازی می‌کند.
این مطلب بدان معنا نیست که تنها روش کسب خشنودی بر این اساس استوار باشد بلکه گاهی استفاده از فرصت‌هایی که انسان امکان تنها بودن با خود را می‌یابد و یا به عبارتی دیگر فرصتی برای سفر درونی پیدا می‌کند، تجربیاتی را برای انسان به ارمغان می آورد که شاید در شرایط دیگر نتوان آنها را کسب نمود.
شاید اگر با این دیدگاه به این موضوع بنگریم باز هم در چنین موقعیت هایی از قبیل قرنطینه افراد توانایی حفظ کارآمدی و نشاط درونی را خواهند داشت.
ازین فرصت م‌یتوان در جهت تقویت پیوندهای عاطفی افراد درون یک خانواده بهره جست.
م‌یتوان فعالیت های مشترک خانوادگی از قبیل بازیهای خانوادگی و اشتراکی، آشپزی خانوادگی را افزایش داد و به خصوص مشارکت دادن کودکان در این امر بسیار برای آنها مفید و سرگرم کننده است.
شنیدن موزیک های شاد، تماشای فیلم های مفید، خواندن کتاب به ویژه کتاب خواندن جمعی و یا شنیدن فایل های صوتی کتاب توسط همه اعضای خانواده، ساخت کاردستی‌های مشارکتی، مجال دادن به خود برای خلق یک اثر هنری؛ داشتن تحرک بدنی به ویژه همراه با موزیک شاد و با مشارکت اعضای خانواده، رژیم غذایی مناسب و متعادل از جمله راهکارهایی است که به حفظ نشاط و سلامتی افراد کمک خواهد کرد.
تبعات کرونا بر روان انسان‌ها و روش های اجتناب در حد امکان از این امر چگونه خواهد بود؟
از آنجا که روان انسان‌ها تحت تاثیر مولفه های مختلفی قرار دارد و با توجه به اینکه کرونا جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی و اقتصادی افراد را تحت تاثیر قرار داده است قاعدتاً پیامدهایی به همراه خواهد داشت.
بی اعتمادی و احساس سرگردانی در میان بمباران اطلاعاتی در مورد این بحران، کاهش روابط احتماعی، کاهش درآمد اقتصادی، افزایش اضطراب و ترس و نگرانی، حمله هراس، افزایش شیوع رفتارهای وسواسی اجباری و عوارض ناشی از آن برخی تبعات شیوع کرونا بوده است.
راهکارهایی برای کاهش آسیب این تبعات این است که سعی کنیم به اطلاعات موثق و با کیفیت بالا دسترسی داشته باشیم با این روش امکان تسلط بالاتری بر ذهن خود به دست می آوریم.
نیازی به دوری از همه اخبار نیست اما چنانچه پیگیری مداوم اخبار مریوط به کرونا احساس آسیب پذیری را افزایش می‌دهد میتوانیم خواندن آنها را محدود کنیم.
مدیریت اقتصادی بالاتر با همفکری اعضای خانواده میتواند تا حدودی استرس کاهش درآمد این ایام را کاهش دهد.
رعایت نکات بهداشتی در حد نیاز و تعادل و برنامه ریزی برای فعالیت های بدنی و تعادل در رژیم غذایی، تلاش برای ترک عادات غلط، حفظ تماس با بستگان و دوستان از طریق تلفن و فضای مجازی، گفتگو با اعضای خانواده در صورت احساس نگرانی مداوم و درخواست حمایت از طرف ایشان، و در صورت امکان استفاده از مشاوره های تلفنی از جمله روش هایی است به افزایش احساس مطلوب و کاهش عوارض کرونا بر سلامت روان افراد تاثیرگذار است.
