دومین مناظره مکتوب درودیان با ابراهیم یزدی: جناب آقای دکتر یزدی؛ چرا سیاست زدگی در تاریخ؟ "گشودن معماهای تاریخ یا مغلطه تاریخی!"

تمامی مواردی که آقای دکتر ابراهیم یزدی به عنوان اسناد پیشنهاد غرامت اعراب به آن اشاره می کند؛ گفته ها و شنیدهایی از واسطه هایی است که در مطبوعات آن دوران نقل شده است و هیچ یک از منظر علمی نمی تواند مصداق یک سند معتبر تاریخی محسوب شود. تنها مطلب قابل اعتنا در این میان اظهارات نقل شده از سوی آقای دکتر ولایتی است که ایشان به دو پیشنهاد از سوی «حبیب شطی دبیر کنفرانس اسلامی» و «معاون وزیر خارجه هند» اشاره می کنند. در ادامه اظهارات آقای دکتر ولایتی که در متن پاسخ آقای دکتر یزدی به عنوان سند به آن اشاره شده، آمده است که با هر دو فرد ذکر شده، مذاکره صورت می گیرد؛ اما صریح گفته آقای دکتر ولایتی که آقای دکتر ابراهیم یزدی هم در متن پاسخ خود به آن اشاره می کنند این است که «قرار شد ایشان جواب بیاورند و دیگر خبری نشد» آقای یزدی به تاریخ برخی از این اسناد که مدعی شده اند به اینجانب تحویل داده اند، توجه نکرده اند. تاریخ انتشار این اسناد نوعا مربوط به پس از گفتگوی انجام شده میان من و ایشان در سال 1378 است... مطالعه آنچه به عنوان اسناد از آن نام برده شده و مدعی هستند به اینجانب تلفنی تحویل شده و همچنین تأمل در تاریخ آن، موجب این پرسش است که؛ هدف از این مغلطه سیاسی - تاریخی چیست؟ چرا با توجه به مفهوم سند و اهمیت تاریخ انتشار آن، در یک مناقشه مهم تاریخی، تا این اندازه بی دقتی صورت گرفته است؟

جماران: محمد درودیان پژوهشگر جنگ ایران و عراق، نگارنده مجموعه 5 جلدی نقد و بررسی پرسش های اساسی جنگ، که حاصل مطالعات او دراین باره در 16 کتاب، همراه با مجموعه مقالات متعددی در این باره منتشر شده است؛ اکنون یکی از فعال ترین وب لاگ های (m-doroodian.blogfa.com) علمی ـ ترویجی را درباره مطالعات دفاع مقدس را اداره می کند.
مناظره مکتوب میان او و دکتر ابراهیم یزدی از مهرماه سال جاری آغاز شد؛ هرچند بحث درباره مسوولیت دولت موقت در پیشگیری از جنگ پس از انتشار کتاب های محمد درودیان از سویی و انتشار مقاله مارک گازیوروسکی تاریخ‌نگار آمریکایی جدی تر شد. این مقاله که اکنون قریب 2 سال از انتشار آن در مجله «میدل‌ایست جورنال» می گذرد؛ پرده از اطلاعات ارائه شده از سوی کیو مأمور سیا در ایران به دولت موقت بر می داشت که با واسطه امیرانتظام، فعالیت های ارتش عراق را برای استقاده ایران از فن آوری های بازدرانده در برابر حمله احتمالی عراق گزارش می کرد.
پرسش های طرح شده در فضای افکار عمومی پس از انتشار ترجمه این مقاله در نشریه اندیشه پویا هنوز پاسخ داده نشده است؛ گفت و گوها و مناظره های مکتوب انجام گرفته از سویی البته از برخی از ابهامات موجود کاسته اند و از سوی دیگر پرسش هایی جدید و پراهمیت تری را آفریده اند که پاسخ به آن ها نیازمند گفت و گوهای بیشتر و تلاش های گسترده تر تاریخ پژوهان است.
ابراهیم یزدی در یکی از گفت و گوهای اخیر خود (اینجا را کیلیک کنید) با تأیید دریافت اطلاعات ارائه شده از سوی کیو اشاره می کند که دولت به اطلاعات نظامی کاملتری از طریق هلی کوپترهای صدا و سیما خوزستان و افسران شیعه عراقی دست یافته بود. و به نقد دیدگاه های درودیان در ارتباط با این برخی از تحلیل دیدگاه های خود را در پاسخ به نقدهای مطرح شده از سوی درودیان در این باره مطرح کرد. او همجنین تصریح کرد که استدلال های متعددی برای مخالفت با اعزام ارتش به مرز برای مهندس بازرگان طرح کرده است.
نخستین دور مناظره مکتوب میان محمد درودیان و ابراهیم یزدی با انتشار پاسخ درودیان به وی در سایت جماران(اینجا را کلیک کنید)، آغاز شد. او در یادداشتی خطاب به دکتر یزدی با اشاره به اذعان یزدی به خبر داشتن از حمله عراق؛ به طرح این پرسش پرداخت که آیا گزارشی به سازمان های مسئول، برای آمادگی دفاعی در برابر عراق، ارائه کردید؟
دکتر ابراهیم یزدی هفته گذشته به اظهارات درودیان پاسخ داد (اینجا را کلیک کنید). درودیان اکنون، یک هفته پس از انتشار پاسخ ابراهیم یزدی به او، در یادداشتی اختصاصی برای سایت جماران، به اظهارات وی پاسخ داده است. متن کامل پاسخ درودیان را در ادمه می خوانید.
گفتنی است، جماران پیش از این در نشستی با حضور بهاء الدین شیخ الاسلامی و مجید نداف به بررسی و نقد مقاله مرحوم مهندس بازرگان به امام خمینی درباره جنگ پرداخت (اینجا را کلیک کنید).
حجت الاسلام و المسلمن محمد علی رحمانی، فرمانده بسیج دوران دفاع مقدس نیز در گفت و گویی تفصیلی با جماران با اشاره به دستور دوجانبه امام خمینی برای مذاکره با صدام و آمادگی ارتش قبل از آغاز جنگ، عملکرد یکسویه دولت موقت و بنی صدر را در این باره مورد نقد قرار داد.(این جا را کلیک کنید)
جماران همچنین در مقاله جداگانه ای (اینجا را کیلیک کنید) به نقد نامه مرحوم مهندس بازرگان به امام خمینی پرداخته است.

جناب آقای دکتر یزدی؛ چرا سیاست زدگی در تاریخ؟

"گشودن معماهای تاریخ یا مغلطه تاریخی!"

سابقه گفتگو با جناب آقای دکتر ابراهیم یزدی در سال 1378، بمنظور نگارش کتاب پنج جلدی نقد و بررسی پرسش های اساسی جنگ، زمینه ای را فراهم کرد تا در واکنش به مصاحبه اخیر ایشان با سایت تاریخ ایرانی در مهرماه 1393، یادداشتی را تحت عنوان «جناب دکتر یزدی با خود صادق باشید، تاریخ که جای خود دارد!» بنویسم. ایشان اخیراً به این یادداشت پاسخ داده اند. بر ای بررسی یاد داشت ایشان، عنوان "سیاست زدگی در تاریخ" و "گشودن معماهای تاریخ یا مغلطه تاریخ" را انتخاب کردم. زیرا "مواجهه سیاسی" دکتر یزدی، برای رمزگشایی از معماهای تاریخی و علت این انتخاب برای روشن شدن واقعیات و حقایق تاریخی، قابل تامل و بسیار پرسش برانگیز است که، در ادامه بحث به آن اشاره خواهم کرد.
حقیقتاً مسئله من از ابتدای ملاقات با آقای یزدی، روشن شدن ادعای نهضت آزادی درباره وقوع و ادامه جنگ بود. نه در گذشته و نه اکنون و نه در آینده، مسئله من؛ مواجهه و مجادله سیاسی - امنیتی با نهضت آزادی، به عنوان یک حزب سیاسی، با هرگونه سابقه و عملکرد سیاسی - امنیتی، نبوده و نیست. به همین دلیل، از هرگونه اطلاعات و اسناد، همچنین استدلال و فهم جدید، از سوی ایشان و هر شخص دیگری استقبال می کنم و موجب مباهات اینجانب است که آنچه را نفهمیده، یا در فهم آن اشتباه کرده ام، بیان کنم. با این توضیح، پاسخ آقای یزدی را بارها خواندم تا ببینم آیا اطلاعات جدیدی ارائه شده است یا نه؟ در یادداشت اخیر ایشان، یکی به نحوه تماس آمریکایی ها با ایران، از طریق آقای عباس امیرانتظام اشاره شده و دیگری تاکید دکتر یزدی بر ملاقات رئیس ایستگاه سیا در ایران، با مهندس بازرگان است. هر دو موضوع در مصاحبه با تاریخ ایرانی در مهر سال جاری بیان شده است، با این تفاوت که دکتر یزدی در ملاقات حضوری در سال 1378، وقتی از ملاقات خودشان با جورج کیو توضیح داد، هیچ نامی از مهندس بازرگان در میان بود. امروز هم که از ایشان نام برده است، برای ارزیابی صحت این خبر و چگونگی آن، دسترسی به مرحوم بازرگان وجود ندارد و نهضت آزادی هم اسناد آن را منتشر نمی کند. غیر از دو مورد یاد شده، خبر دیگری نیافتم که جدید باشد. اگر در این مورد اشتباه می کنم، بسیار سپاس گزار خواهم بود که این برداشت اصلاح و سایر مواردی که ادعا می شود، حاوی اسناد و اطلاعات جدید، برای گره گشائی از معماهای تاریخ جنگ است، یاداوری شود.
حقیقتاً "گفتگوی حضوری" یا "مناظره قلمی" با جناب آقای یزدی، به دلیل سوابق مبارزاتی و مسئولیتی ایشان، در اختیار داشتن اطلاعات، قدرت ذهنی در تحلیل مسائل، هوشمندی و توانایی برای مواجهه سیاسی- استدلالی با موضوعات و بسیاری از مسائل دیگر، مغتنم و برای اینجانب موجب افزودن دانش تاریخی- سیاسی، پویایی ذهنی، همچنین آموختن روش مواجهه ذهنی - تاریخی، با معماهای تاریخی شده است. بنابراین از یادداشت اخیر ایشان، بسیار مشعوف و خرسند شدم، و برای روشن شدن مواضع نهضت آزادی در باره جنگ ایران و عراق، همچنان امید به ادامه آن دارم. ضمن اینکه اولین مواجهه اینجانب با دکتر یزدی در اسفند سال 1357 و تشکیل سپاه پاسداران انقلاب توسط ایشان، شهید دکتر چمران و برخی دیگر، با عضو گیری و برگزاری دوره آموزشی در پادگان سعد آباد تهران بود که، هنوز هم از بهترین خاطرات روزهای زندگی شخصی ام، پس از پیروزی انقلاب است.
آنچه هم اکنون در این «مناظره مکتوب» جریان دارد، نقد و بررسی وقایع و مسائل اساسی جنگ از منظر نهضت آزادی است. بنابراین آراء و نظریات نهضت در گفتگو با جناب یزدی و سپس نگارش یادداشت توسط ایشان، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. مهمتر از آن، شیوه مواجهه نهضت آزادی و دکتر یزدی با جنگ، و واکنش به هرگونه انتقاد از نهضت آزادی است. انتظار این است که همان گونه که نهضت آزادی به عنوان یک حزب سیاسی، خود را برای نقد بسیاری از موضوعات، از جمله وقایع و مسائل انقلاب و جنگ، همچنین مواضع و تفکر امام در مدیریت کشور، صاحب حق می داند و در زمان جنگ و پس از آن، بر این روش انتقادی پافشاری کرده است، انتقاد از مواضع نهضت آزادی نسبت به جنگ را نیز، بپذیرد و به اتهام «حمله به نهضت آزادی»، از برخورد سیاسی با اینجانب که بیش از 30 سال است، دغدغه پژوهشی در حوزه مسائل جنگ ایران و عراق را دارم، و گواه آن نگارش بیش از 16 جلد کتاب، همچنین نگارش مقاله های مختلف، و هم اکنون نیز تحقیق و یاد داشت نویسی در وبلاگ شخصی، در باره جنگ ایران و عراق است، خودداری کند.
در تمام سالهایی که درباره جنگ تحقیق کرده و نوشته ام، با وجود آنکه نهضت آزادی بعنوان یک حزب سیاسی، در دوران جنگ و پس از آن، مواضع انتقادی نسبت به برخی تصمیمات و رخدادهای سیاسی- نظامی جنگ داشته است، علیه نهضت آزادی از بکار بردن لفظ لیبرال، وابسته به آمریکا و یا ستون پنجم دشمن، یا خائن و عامل لو رفتن عملیاتها در زمان جنگ، که بسیار مرسوم بوده و هست، خودداری کرده ام، زیرا مسئله من پرونده سیاسی - امنیتی دکتر یزدی و یا نهضت آزادی نیست، بلکه بدنبال پژوهش در باره موضع گیری نهضت آزادی در باره جنگ و امام بوده و هستم. با وجود برداشت آقای یزدی از تلاشهای تحقیقاتی اینجانب، بعنوان «حمله به نهضت آزادی»، اینجانب هیچگاه با چنین قصد و غرضی، آثار و مواضع نهضت آزادی و دکتر یزدی را نقد نکرده ام، چنانکه با وجود اطلاع از موضوع بسیار مهم و تاریخی آمادگی عراق برای حمله به ایران، قبل از تصرف سفارت امریکا، از طریق ملاقات رئیس ایستگاه سیا در ایران با دکتر یزدی، این موضوع را در مصاحبه با روزنامه کیهان، در سال 1379، که اوج برخورد با نهضت ازادی و دستگیری اعضای آن بود، به این شرط طرح کردم که، از این خبر بعنوان تیتر سیاسی استفاده نشود، که نشد.
همچنین انتظار داشتم جناب آقای یزدی نیز در نقد و بررسی آنچه نوشته ام، از جمله کتاب نقد و بررسی پرسشهای اساسی جنگ (1380) که پیش از این برای هر گونه نقد و نظری برای ایشان ارسال کردم، ولی مشخص نیست به چه دلیلی پاسخ ندادند، مبتنی بر موازین علمی- اخلاقی، و به دور از هرگونه بحث حاشیه ای و مغالطه آمیزی، پاسخ به پرسشهای طرح شده را ارائه کند. نام بردن از اینجانب بعنوان شخصیت برجسته سپاه که هرگز افتخار آن را نداشته ام، در حالیکه در مصاحبه مهر ماه با سایت تاریخ ایران می گوید"آقای درودیان از مرکز تحقیقات جنگ سپاه ..." با چه هدفی، جز طفره رفتن از پاسخ به پرسشهای طرح شده، انجام گرفته است؟ علاوه بر این طرح موضوع بازجویی 52 جلسه ای توسط سپاه که مربوط به پرونده سیاسی- امنیتی ایشان است، بدون اینکه اینجانب از اصل و فرع آن اطلاع داشته و یا ارتباطی به مطالعات و تحقیقات جنگ، همچنین پاسخ به پرسشهای طرح شده داشته باشد، همچنین اتهام ادامه جنگ به سپاه که از نظر سیاسی و تاریخی، ایشان می داند اصل تصمیم گیری آن چگونه بوده است، و سایر موارد که هر کدام نیاز به بررسی و پاسخ جداگانه دارد، آیا جز با هدف گمراه کردن خوانندگان، از ابهامات موجود در مواضع دکتر یزدی و نهضت آزادی در باره جنگ ایران و عراق، صورت گرفته است ؟ آیا پیوند دادن این موضوعات با یکدیگر می تواند راه مناسبی برای فرار از پاسخ به پرسشهای اساسی، برای گشودن معماهای تاریخ باشد؟ با فرض اینکه خوانندگان هوشمند و فرهیخته، از طریق مواجهه سیاسی دکتر یزدی با مسائل تاریخی، ذهنشان متوجه موضوعات و مسائل دیگری شد، آیا این روش کمکی به روشن شدن معماهای تاریخ جنگ خواهد کرد؟
توضیح یاد شده را به عنوان گلایه شخصی بیان نکردم، بلکه معتقدم این گونه حاشیه سازی، اتهام زنی و مغالطه تاریخی در موضوعات و مسائل اساسی تاریخی که، نیاز به شفاف سازی و گره گشایی دارد، نتیجه ای نداشته و سرمایه‌های تاریخی ملت ایران را، دستمایه مناقشات سیاسی قرار خواهد داد، و امتداد تجربه گذشته به آینده را مخدوش، و مانع از عبرت آموزی خواهد شد. حداقل از دکتر یزدی انتظار نمی رود، با دانش تاریخی، سوابق مبارزاتی و مسئولیتهائی که داشته ، همچنین شرایط سنی و سیاسی که با آن درگیر است، با فراموشی وظایف ملی- تاریخی خود، این چنین به حاشیه رفته و مسائل تاریخی را، با مجادلات کلامی و مناقشات سیاسی درهم آمیخته، و در گرداب ابهام و فراموشی قرار دهد.
مناظره مکتوب درباره وقایع و مسائل جنگ ایران و عراق، همانند تاریخ نگاری آن، صورتی از گفتمان سازی برای اقناع و باورپذیر کردن در باره وقایع و مسائل، همچنین مواضع و نظرات است. مناسب است این مهم بر پایه اسناد و با استدلال صورت پذیرد، تا در فرآیند آن، برخی حقایق تاریخی روشن شود. منظور اینجانب از «وارونه کردن حقایق» توضیحات جدید و دگرگونه آقای یزدی، درباره جلسه مشترک در سال 1378 است که، در گفتگو با سایت تاریخ ایرانی، در مهرماه سالجاری صورت گرفته است. اما حقیقتاً منظور ایشان از «قلب واقعیت‌های تاریخی» توسط اینجانب روشن نیست، زیرا مسئله مورد پرسش من در گفتگوی حضوری با ایشان، مواضع و نظرات نهضت آزادی، نسبت به وقایع و مسائل جنگ ایران و عراق است و هر چه از جلسه مشترک نقل کردم، بر صحت آن تأکید دارم. حال چه چیزی گفته یا نوشته‌ام که قلب واقعیت‌های تاریخی است؟
در عین حال اگر دکتر یزدی، به اعتبار دبیر کلی نهضت آزادی، خود را متعهد به مجادله برای دفاع از مواضع و نظریات سیاسی خود و نهضت آزادی بداند، و بر این منوال سخن گفته و بنگارد، اینجانب با اهتمام به وقایع و حقایق تاریخی، خود را به دور از هرگونه ملاحظه ای، متعهد به شفاف سازی و تبیین وقایع و مسائل جنگ ایران و عراق دانسته، و بر اساس همین موازین، از پرداختن به حواشی موجود در یادداشت ایشان، خودداری خواهم کرد، تا مسائل اساسی، در گرد و غبار برخواسته از مجادلات، یا غرض‌مندی سیاسی، به فراموشی سپرده نشود.
درباره اطلاع اینجانب از سفر جورج کیو به ایران و گفتگو درباره این سفر، آقای یزدی نوشته است: « ایشان (درودیان) در دیدار با من، هرگز این مسئله را مطرح نکردند. و این ادعا که از سفر آقای کیو به ایران اطلاع داشتند نیز بی اساس است.» هر چند اینجانب بر آنچه در متن قبلی نوشته ام و صحت آن، اصرار داشته و بر آن سوگند یاد می کنم، اما به اعتبار این عبارت آقای یزدی که پذیرفته اند: «اگر چه ممکن است در بیان حقایق تاریخی اشتباه بکنم»، فرض را بر فراموشی ایشان گذاشته و در باره آن سکوت می کنم. زیرا ادامه این بحث به شکل تکذیب و تأیید، موجب پیدایش این تصور خواهد شد که، یکی از طرفین و یا هر دو، دروغ می گویند! این برداشت از سوی خوانندگان محترم، موضوع بحث و ضرورت گشودن معماهای تاریخی را مخدوش خواهد کرد، لذا باید از پافشاری برآن خود داری کرد.

در عین حال این ادعای آقای یزدی که اطلاع اینجانب از سفر جورج کیو به تهران بی اساس است، مشخص نیست به چه اعتباری مطرح شده است؟ آقای یزدی با استدلال عجیبی برای اثبات عدم اطلاع اینجانب از سفر کیو، معتقد است، چون در جلسات بازجویی از ایشان درباره سفر کیو پرسش نشده است، پس من بی اطلاع بودم!! ایشان در واقع اطلاع اینجانب از سفر جورج کیو را، بمعنای اطلاع بازجو فرض گرفته است. بنا بر این وقتی باز جو در این مورد از ایشان سئوال نکرده، بنا بر این درودیان هم اطلاع نداشته است! فارغ از این استدلال که تا چه اندازه معیوب و بر پیش فرضهای غلط بنا شده، و از هوشمندی و قدرت ذهنی دکتر یزدی، چنین برخوردی به دور از انتظار است، موضوع ملاقات دکتر یزدی با رئیس ایستگاه سیا در ایران، مربوط به سالهای گذشته بوده و ایشان مسئولیت رسمی داشته و لذا از نظر امنیتی موضوعیت نداشته تا مورد بازجوئی قرار بگیرد، لذا طرح این موضوع از سوی ایشان، مشخص نیست با چه هدفی انجام شده است. ضمن اینکه توضیح درباره عدم اطلاع اینجانب از سفر جورج کیو و ملاقات وی با دکتر یزدی، نیازی به چنین استدلال مغلطه آمیزی ندارد، بلکه موضوع بسیار ساده است. در سال 1377 مارک گازیروفسکی برای تحقیق درباره پروژه کودتای نقاب، با اینجانب در تهران گفتگو کرد و برای اولین بار خبر ملاقات جورج کیو، مسئول ایستگاه سازمان سیا در ایران را به من داد، و گفت موضوع امادگی حمله عراق به ایران را، شخصاً از جورج کیو شنیده است. اینجانب در سال 1378 با اطلاع از این خبر مهم، و بدون آنکه آن را در اختیار هیچ مرجع سیاسی و امنیتی قرار بدهم، یا از طریق مصاحبه رسانه ای اعلام کنم، در فرایند تحقیقاتی که داشتم در ملاقات با دکتر یزدی، با ایشان در میان گذاشتم که توضیحات کاملتر آقای ایشان، از ملاقات خودشان با جورج کیو، برای من بسیار سودمند بود. برای روشن شدن این موضوع، نظر به اینکه مارک گازیروفسکی هم اکنون زنده و در دسترس است، در صورت اهمیت این موضوع و اصرار دکتر یزدی برای روشن شدن آن، می توان اصل ماجرا و چگونگی اطلاع اینجانب را، از وی سوال کرد!
در یادداشت قبلی از آقای یزدی سوال کرده بودم؛ اگر شما مدعی هستید از آمادگی عراق برای حمله به ایران، قبل از تصرف سفارت آمریکا اطلاع داشتید و گزارش مسئول ایستگاه سازمان سیا در ایران هم، بیانگر همین موضوع بوده است، با توجه به اینکه در تمام سال های گذشته گفته شده؛ تصرف سفارت آمریکا موجب حمله عراق به ایران شد، چرا برای روشن شدن افکار عمومی، موضوع آمادگی عراق برای حمله به ایران را بیان نکردید؟ آقای یزدی در پاسخ نوشته اند: «اطلاع داشتن از برنامه های عراق برای حمله احتمالی به ایران، دلیلی بر این نمی شود که اینگونه اطلاعات بلافاصله، به سطح افکار عمومی کشیده شود.» پرسش اینجانب در یاداشتی که نوشته ام، ناظر بر دوره زمانی پس از جنگ بوده است. در حالیکه دکتر یزدی بجای پاسخ به پرسش طرح شده، موضوع را در چارچوب ملاحظات دیپلماتیک و امنیتی در زمان جنگ طرح کرده است. بدیهی است قبل از حمله عراق به ایران، هرگونه اطلاع از تهدیدات و آمادگی عراق برای حمله به ایران، باید به امام و مسئولین وقت اطلاع داده می شد، برابر ادعای مارک گازیروفسکی که در سایت خبری بی. بی. سی منشر شده است، گزارش اطلاعات ملاقات با جورج کیو، به جانشینان دولت موقت داده نشده است. آقای یزدی در یاد داشت خود مدعی شده اند که در باره این موضوع، به امام نامه نوشته اند که صحت آنرا، باید موسسه نشر آثار آمام که اسناد را در اختیار دارد، تائید کند، و یا دکتر یزدی و نهضت آزادی برای انتشار این سند اقدام نمایند که تا کنون، ایشان و نهضت آزادی، از انجام آن خود داری و حتی خبر آن را پس از جنگ، با وجود ابهاماتی که در این زمینه وجود داشته است، برای روشن شده برخی واقعیتهای تاریخی، به افکار عمومی اطلاع نداده اند. اگر اینجانب در این زمینه اشتباه می کنم، لطفا دکتر یزدی و نهضت آزادی اعلام کنند، چگونه، در چه تاریخی، و درکجا، خبر ملاقات با جورج کیو رئیس ایستگاه سیا در ایران، مبنی بر امادگی عراق برای حمله به این کشور،، به امام و مسئولین سیاسی- نظامی کشور، همچنین افکار عمومی، اطلاع رسانی شده است؟

در واقع آنچه که مورد پرسش اینجانب از دکتر یزدی و نهضت آزادی بوده و هست، این موضوع است که، هم اکنون بیش از سه دهه از حمله عراق به ایران گذشته است و برای افکار عمومی این ذهنیت ایجاد شده که، تصرف سفارت آمریکا موجب حمله عراق به ایران شد. با این ملاحظه و با توجه به اینکه عراق برابر گزارشاتی که موجود است، قبل از تصرف سفارت امریکا بدنبال حمله به ایران بود، آیا توضیح دکتر یزدی و نهضت آزادی در باره این موضوع، برای روشن شدن برخی معماهای تاریخ جنگ، لازم و ضروری نیست؟ وقتی دکتر یزدی در گفتگوی خود مدعی است، از آمادگی عراق در سال 58 برای حمله به ایران اطلاع داشته است، آیا در دهه 70، 80، 90، امروز و آینده، نباید این موضوع را به صورت شفاف، صریح و صادقانه، با هدف نشان دادن خوی تجاوزگری صدام و مدافع بودن ملت ایران، با افکار عمومی و نسل جوان کشور در میان گذاشت؟ برای آنچه که وظیفه ملی- میهنی دکتر یزدی و نهضت آزادی بوده، و به هر دلیلی تاکنون از انجام آن امتناع کرده و طفره رفته اند، چرا از توجیهات نظامی- امنیتی، و ضرورت رعایت آداب دیپلماتیک در زمان جنگ، استفاده می‌شود؟
چنانکه پیش از این نوشته ام، از آقای یزدی درباره اسناد پرداخت غرامت به ایران برای خاتمه دادن به جنگ پس از فتح خرمشهر، درخواستی نداشتم. زیرا اسناد طبقه بندی شده، به معنای اظهارات مقامات رسمی، گزارش جلسات و یا مکتوبات رسمی و دولتی، درباره پرداخت غرامت به ایران، همچنین تصمیم گیری برای ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، در نیمه اول سال 1361، در اختیار آقای یزدی نبود، زیرا ایشان و سایر اعضاء نهضت آزادی، از سال 58 و پس از تصرف سفارت آمریکا، هیچگونه مسئولیتی در دولت نداشتند. در غیر این صورت مناسب است آقای یزدی و نهضت آزادی توضیح دهند، چگونه در سالهائی که هیچگونه مسئولیت رسمی و دولتی نداشته اند، و تنها بعنوان یک حزب سیاسی فعالیت می کردند، اسناد دولتی و بکلی سری را در اختیار داشته اند؟

آقای یزدی در یادداشت اخیر خود نوشته اند: « مستندات در همان زمان از طریق شماره تلفنی که داده بودند، به ایشان (درودیان) داده شد.» سپس دکتر یزدی برای اثبات این ادعا که با پرداخت غرامت به ایران، امکان اتمام جنگ پس از فتح خرمشهر وجود داشت، می نویسند: «به هر حال، مستندات مربوط به پیشنهاد پرداخت غرامت جنگ به ایران پس از فتح خرمشهر، به شرح زیر بودند:

خاطرات آقای هاشمی در کتاب عبور از بحران، ص۳۹۶- چاپ نهم ۱۳۸۶،
کتاب درودیان (نقد و بررسی پرسشهای اساسی)، به نقل از مرحوم عزت‌الله سحابی- ص۱۴۶-1380
کتاب خاطرات مرحوم آیت‌الله منتظری - ص۳۲۲ - دی ماه 1379
کتاب آقای دکتر پارسادوست درباره ارقام غرامت - ص۶۰۹- 1385
اظهارات آقای دکتر ولایتی، وزیر امورخارجه وقت در مصاحبه با سایت بازتاب - ۱۲ فروردین ۱۳۸۴
کتاب درودیان ( نقد و بررسی پرسشهای اساسی جنگ)- ص۲۱۰ -۱۳۸۰
واقعیت این است؛ تمامی مواردی که آقای دکتر ابراهیم یزدی به عنوان اسناد پیشنهاد غرامت اعراب به آن اشاره می کند؛ گفته ها و شنیدهایی از واسطه هایی است که در مطبوعات آن دوران نقل شده است و هیچ یک از منظر علمی نمی تواند مصداق یک سند معتبر تاریخی محسوب شود.
تنها مطلب قابل اعتنا در این میان اظهارات نقل شده از سوی آقای دکتر ولایتی است که ایشان به دو پیشنهاد از سوی «حبیب شطی دبیر کنفرانس اسلامی» و «معاون وزیر خارجه هند» اشاره می کنند. در ادامه اظهارات آقای دکتر ولایتی که در متن پاسخ آقای دکتر یزدی به عنوان سند به آن اشاره شده، آمده است که با هر دو فرد ذکر شده، مذاکره صورت می گیرد؛ اما صریح گفته آقای دکتر ولایتی که آقای دکتر ابراهیم یزدی هم در متن پاسخ خود به آن اشاره می کنند این است که «قرار شد ایشان جواب بیاورند و دیگر خبری نشد».
موضوع شماره تلفن اینجانب نیز به این شکل بود که در ادامه مباحثی که با آقای دکتر یزدی، درباره مواضع نهضت آزادی نسبت به جنگ داشتیم، ایشان پس از چهار جلسه گفتگو اظهار داشت، این مباحث تاریخی است و باید برای ادامه آن مطالعه کنم. اینجانب شماره تلفن همراهم را به ایشان دادم تا هر زمان آمادگی پیدا کردند، اعلام کنند و به بحث ادامه دهیم. مدتی بعد، با شماره تلفن اینجانب فردی تماس گرفت و خودش را دکتر منوچهر پارسادوست معرفی و ضمن اشاره به اینکه شماره تلفن را دکتر یزدی در اختیار ایشان قرار داده است، اظهار تمایل کرد که در باره مسائل جنگ گفتگو کنیم. من به دلیل اینکه قرار بود بحث را با دکتر یزدی ادامه بدهم، دعوت ایشان را برای گفتگو نپذیرفتم. از نظر اینجانب، هرگونه توضیح دیگری غیر از آنچه رخ داده و اکنون نوشته ام، کذب محض است.
فارغ از این ملاحظه، این پرسش وجود دارد که، چگونه تحویل اسنادی که آقای یزدی در یادداشت خود اشاره کرده اند، از طریق تلفن همراه به اینجانب امکان پذیر است؟! اگر مدعی شده بودند که در ملاقات حضوری تحویل شده است و یا ایمیل کرده اند، معقول تر بود و بیشتر مورد پذیرش مخاطبان قرار می گرفت. در عین حال اگر آنچه در یاد داشت دکتر یزدی، بعنوان اسناد تحویل شده به اینجانب مورد اشاره قرار گرفته، این موارد است، سوال این است که؛ آنچه از آقایان هاشمی و ولایتی نقل شده، چه نیازی بود که اینجانب در حالیکه بیش از دکتر یزدی به انها دسترسی داشته و دارم، چنین مطالبی را از ایشان درخواست کنم؟ همچنین آنچه من در کتابهایم نوشته ام و در سال 1380 منتشر شده است، چه وجهی دارد که در سال 1378 از سوی ایشان، به عنوان اسناد به من تحویل دهد؟! مهمتر آنکه؛ آقای یزدی به تاریخ برخی از این اسناد که مدعی شده اند به اینجانب تحویل داده اند، توجه نکرده اند. تاریخ انتشار این اسناد نوعا مربوط به پس از گفتگوی انجام شده میان من و ایشان در سال 1378 است. به عنوان مثال؛ ما در سال 78 گفتگو کردیم و خاطرات آقای منتظری در سال 1379 چاپ شده است. حال چگونه این اسناد را قبل از انتشار آن که یکسال بعد بوده است، به صورت تلفنی(!!) به اینجانب تحویل داده اند؟! یا آقای ولایتی در سال 84 با سایت بازتاب گفتگو کرده است. با توجه به اینکه سایت بازتاب در سال 1381 تاسیس شده و تا سال 86 با همین نام فعالیت کرده و از آن تاریخ تا کنون بنام تابناک فعالیت می کند، چگونه در سال 78 که هنوز سایت بازتاب تاسیس نشده تا با دکتر ولایتی مصاحبه کند، چگونه این اسناد به اینجانب تحویل شده است؟! مطالعه آنچه به عنوان اسناد از آن نام برده شده و مدعی هستند به اینجانب تلفنی تحویل شده و همچنین تأمل در تاریخ آن، موجب این پرسش است که؛ هدف از این مغلطه سیاسی - تاریخی چیست؟ چرا با توجه به مفهوم سند و اهمیت تاریخ انتشار آن، در یک مناقشه مهم تاریخی، تا این اندازه بی دقتی و سهل انگاری صورت گرفته است؟ آقای یزدی و نهضت ازادی چه درکی از افکار عمومی و مخاطبین فرهیخته و هوشمند دارند که، چنین بی مهابا تاریخ را تحریف و مخدوش می کنند؟

تصور عمومی بر این باور است که یک حزب سیاسی، همانند نهضت ازادی، در برابر یک تصمیم گیری مهم تاریخ و سرنوشت ساز، باید در زمان واقعه، مواضع سیاسی خود را نسبت به آن اعلام کند. چنانکه دکتر باوند بر اساس همین تصور، طی یک سخنرانی مدعی شده اند:: « بعد از پیروزی نظامی ایران در فتح خرمشهر، بعضی از احزاب و گروهها مانند نهضت آزادی، خواستار پایان جنگ شدند.» (روزنامه ایران- 25/6/80- ص 6) طرح چنین ادعایی، این پرسش را ایجاد می کند که؛ مواضع نهضت آزادی درباره ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، در چه زمانی و چه بوده است؟ آیا چنانکه دکتر باوند اعلام کرده است، نهضت آزادی پس از فتح خرمشهر، خواستار اتمام جنگ بود؟ اینجانب در ملاقات با آقای ابراهیم یزدی، این پرسش را طرح کردم که، اگر شما همزمان با تصمیم گیری برای ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، مواضع نهضت آزادی را بعنوان یک حزب سیاسی، به افکار عمومی اعلام کرده اید، سند آن را برای تحقیقات، در اختیار اینجانب قرار دهید.

دکتر یزدی در مصاحبه با سایت تاریخ ایرانی می گوید"بعد از فتح خرمشهر معتقد بودیم که جنگ باید تمام شود" پرسش این است که، نهضت آزادی به عنوان یک حزب سیاسی، از چه زمانی و چگونه مخالفت خود را با ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، اعلام کرده است؟ برابر اسناد موجود، نهضت آزادی در سوم خرداد سال 1361 در بیانیه ای اظهار امیدواری کرد، این پیروزی غرورآفرین زمینه های رشد و تعالی بیشتر و وحدت و اتّحاد عمیق تر را در کشور فراهم کند. سپس در اول تیر همان سال، طی بیانیه ای، به تلاش های دولت موقت برای جلوگیری از جنگ تحمیلی اشاره شد. غیر از دو مورد یاد شده، در خرداد و تیر سال 1361، در اسفند همان سال، یعنی 9 ماه پس از فتح خرمشهر، نهضت آزادی در قطعنامه پنجمین گنگره نهضت آزادی، نخستین مخالفت خود را با ادامه جنگ، به صورت آشکار اعلام کرد. همچنین نامه محرمانه مرحوم مهندس بازرگان به امام، برای اتمام جنگ، در تاریخ اسفند سال 1362، یعنی 21 ماه پس از فتح خرمشهر نوشته شده است.

با طرح مجدد پرسش یاد شده در یاد داشت قبلی، آقای یزدی در پاسخ نوشته است: «نهضت آزادی ابراز مخالفت علنی با ادامه جنگ را به مصلحت نمی دانست.» سپس نوشته است: نامه محرمانه به امام نوشته شد و پس از جلب موافقت شورای مرکزی نهضت، در همان تاریخ، این نامه به اینجانب تحویل شده است. در ادامه درباره اینکه چرا این اسناد را منتشر نمی کنید؟، نوشته است: « انتشار این نامه بوسیله نهضت آزادی، میسر نیست. زیرا به علت فشارهای وارده، شورای مرکزی نمی تواند تشکیل جلسه دهد، اما آقای درودیان می توانند آنها را منتشر کنند.»

چنانکه روشن است؛ دو موضوع متفاوت مورد بحث و پرسش است، اما مشخص نیست به چه دلیل اینگونه مغالطه می شود؟ موضع نهضت آزادی در زمان جنگ و نگارش نامه به امام، یک موضوع مهمی است که باید موضوع، محتوای و علت نگارش آن، جداگانه بررسی شود. آنچه مورد پرسش است این است که؛ آیا نهضت آزادی به عنوان یک حزب سیاسی، در زمان تصمیم گیری برای ادامه جنگ، مواضع خود را به افکار عمومی اعلام کرده یا نه؟ پاسخ آقای یزدی به این پرسش، با ابهام و ایهام همراه است، به گونه ای که نوشته اند: «نهضت ابراز مخالفت علنی با ادامه جنگ را به مصلحت نمی دانست.» این توضیح به این معنا است که نهضت آزادی با وجود مخالفت با ادامه جنگ، مواضع خود را بنا به مصالحی که وجود داشت، به صورت اشکار اعلام نکرده است. ضمن اینکه توضیح نداده اند منظور از مصالح چیست؟ اگر نهضت ازادی مخالف ادامه جنگ بود و این موضوع را به زیان ملت ایران و منافع کشور ارزیابی می کرد، کدام مصالح بالاتر از این بود که بعنوان یک حزب سیاسی، موضع تاریخی خود را به مردم اعلام کند؟ چنانکه حزب توده اینگونه عمل کرد. همچنین چرا فقط گفته می شود نهضت آزادی مخالفت خود را بنا به مصالحی در نامه محرمانه به امام اعلام کرد، ولی تاریخ نامه به امام را با صراحت اعلام نمی کند؟ (چنانکه در سطور قبلی اشاره شد، نامه مرحوم مهندس بازرگان به امام 21 ماه پس از فتح خرمشهر، در اسفند سال 1362 نوشته شده است.) پرسش مهمتر آن است که، این چه مصالحی بود که در زمان فتح خرمشهر، در خرداد سال 1361 رعایت شد، ولی در سال 1363، همین پرسش، بهمراه مواضع دیگری از جمله ضرورت اتمام جنگ، با استناد به صلح امام حسن علیه السلام، و با ارائه تفاسیری از آیات قرآن، از سوی نهضت ازادی طرح شد که در پاسخ امام می گویند:« قرآن مى‏فرماید: قاتِلُوهُمْ حَتّى‏ لا تَکُونَ فِتْنَة، همه بشر را دعوت مى‏کند به مقاتله براى رفع فتنه؛ یعنى «جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم»، این غیر از آنى است که ما مى‏گوییم، ما یک جزء کوچکش را گرفته‏ ایم، براى این که خوب! ما یک دایره خیلى کوچکى از این دایره عظیم واقع هستیم و مى‏ گوییم که: «جنگ تا پیروزى». مقصودمان هم پیروزى بر کفر صدامى است یا پیروزى بر، فرض کنید بالاتر از آن ها. آنچه قرآن مى‏گوید این نیست... ـ (صحیفه امام، ج‏19ص113)
بنظرم موضوع بسیار ساده است، ولی دکتر یزدی و نهضت ازادی با برخورد سیاسی و مغالطه آمیز، از طرح آن طفره می روند. مسئله این است که؛ نهضت آزادی همزمان با تصمیم گیری برای ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، همانند حزب توده که موضع رسمی خود را در مخالفت با ادامه جنگ اعلام کرد و هزینه سیاسی آن را پذیرفت، هیچگونه موضعی دال بر مخالفت با ادامه جنگ را به صورت رسمی و آشکار، خطاب به افکار عمومی اعلام نکرده است. ولی با صراحت و صادقانه به این موضوع اعتراف نمی کند.
درباره انتشار اسناد، دکتر یزدی نوشته است: «نهضت به علت فشارهای وارده به شورای مرکزی، برای تصمیم گیری نمی تواند جلسه تشکیل بدهد.» در واقع عدم تشکیل جلسه شورای مرکزی، بهانه ای برای عدم انتشار اسناد ذکر شده است. آیا دکتر یزدی همان گونه که با سایت تاریخ ایرانی بدون هیچ مشکلی گفتگو کرده و یاد داشت گذاشته است، همچنین دسترسی که به رسانه های خارجی و داخلی دارد، نمی تواند این موضوع مهم و تاریخی را، به سادگی توضیح دهد؟ آیا برای این کار به تشکیل جلسه شورای مرکزی نیاز است؟ آیا برای انتشار سند ملاقات دکتر یزدی با صدام در هاوانا که در سالجاری در سایت تاریخ ایرانی منتشر شد، نهضت آزادی مشکلی برای تشکیل جلسه نداشت، ولی برای توضیح در باره این موضوع و انتشار اسناد، نمی تواند جلسه تشکیل بدهد؟ مهمتر آنکه دکتر یزدی در مصاحبه خود با سایت تاریخ ایرانی، به بخشی از نامه محرمانه مرحوم مهندس بازرگان به امام اشاره کرده است، با این توضیح چرا تمام نامه را منتشر نمی کنید؟ وقتی در این مصاحبه بخشی از نامه منتشر شده چرا موضوع را امنیتی کرده و گفته می شود برای انتشار سند، شورای نهضت باید تشکیل جلسه بدهد و امکان برگزاری آن نیست؟
نوشته شده که: «آقای درودیان می توانند اسناد را منتشر کنند.» فارغ از مسئولیت سیاسی ـ اخلاقی، نهضت آزادی، برای تهیه سند و انتشار اسناد، اینجانب در سال 1380، در کتاب نقد و بررسی پرسش ها در ص 136، با اشاره به نامه مهندس بازرگان به امام، در تاریخ اسفندماه 1362، یک پاراگراف از نامه را، به تناسب موضوع مورد بحث، در کتاب منتشر کرده ام!. اما پرسش این است که، با توجه به اینکه آقای یزدی در موضوع انتشار اسناد غرامت، به انتشار کتاب اینجانب در سال 1380، استناد کرده است، چرا در موضوع انتشار سند محرمانه مهندس بازرگان، اقدام این جانب را نادیده گرفته و می گوید درودیان اسناد را منتشر کند؟ اگر فرض بر این باشد که کتاب مورد نظر مطالعه نشده است، پرسش این است چرا بدون دقت کافی، مجددا انتشار سند از اینجانب مطالبه شده است؟ یا اگر کتاب مورد مطالعه قرار گرفته و از انتشار سند اطلاع دارند، چرا انتشار آن از اینجانب درخواست شده است؟ آیا این نوع طرح مسئله، بمعنای برخورد سیاسی و مغالطه آمیز با مسائل تاریخی و حیاتی ملت شریف ایران نیست؟

در پایان بر این باور هستم که متاسفانه، تعلقات سیاسی- حزبی دکتر ابراهیم یزدی، و برخی ملاحظات دیگر، مانع از توضیح شفاف و صادقانه، برای روشن شدن برخی مسائل اساسی جنگ ایران و عراق شده است. با وجود اینکه تعلقات فکری- عملی، اجتناب ناپذیر ، همگانی و پایدار است، معتقدم باید به پاس اهمیت زحمات و جانفشانی‌های ملت شریف ایران در دوران جنگ، تاریخ رخدادهای سیاسی- نظامی این واقعه بزرگ و تاریخی را، تا اندازه ای که امکان پذیر است، به دور از مناقشات سیاسی و در سطح ملی، صادقانه به بحث و گفتگو گذاشت. اینجانب به سهم خود با آنچه در آثار پیشین و هم اکنون در وبلاگ شخصی نوشته و می نویسم، هدفی جز این نداشته و ندارم. اگر هم در این زمینه کوتاهی کرده و یا بضاعت آن را ندارم، از خداوند طلب مغفرت و استعانت دارم. از دکتر یزدی با سوابق سیاسی و دبیرکلی نهضت آزادی نیز انتظار می رود؛ تا فرصت دارند، به پرسش های یاد شده با صراحت و صداقت بیشتر، و بدون مغالطه سیاسی و کلامی پاسخ دهند، تا شاید از این طریق، گره بخشی از معماهای تاریخی جنگ ایران و عراق، در زمان حیات سیاسی ایشان گشوده شود.