شطرنج ایران در وضعیت زوگ زوانگ!

گروه ورزشی جی پلاس؛ در شطرنج اصطلاحی به نام زوگ زوانگ (zugzwang) وجود دارد که معنای آن اکراه و عدم تمایل به انجام حرکت است. وضعیتی که یکی از بازیکنان آن قدر شرایط بدی دارد که هر حرکتی انجام بدهد، شرایط بدتر می شود، به همین دلیل تمایلی به انجام حرکت ندارد، اما از آنجا که در نوبت بازی اش باید حتما یک حرکت انجام بدهد، مجبور است بازی کند.

شطرنج ایران در حال حاضر در وضعیت زوگ زوانگ قرار دارد و تمایل به انجام هیچ حرکتی ندارد. اوضاع این رشته بدون رئیس و مدیر کاملا آشفته است. ترمز پیشرفت شطرنجبازان ایران کاملا کشیده شده و آن ها حتی در حال پسرفت هستند. نگاهی مختصر به وضعیت ستاره ها و ملی پوشان این رشته کاملا مشخص کننده وضعیت نابسامان این رشته است.

علیرضا فیروزجا: مدتی است که ایران را ترک کرده و دیگر با پرچم کشورمان مسابقه نمی دهد. خروج او از پرچم ایران مانع ادامه روند پیشرفتش نشد و او در حال حاضر جزو بیست بازیکن برتر جهان است.

پرهام مقصودلو: شماره یک شطرنج ایران مدت زیادی است که پیشرفتی نداشته است. او در المپیاد سال 2018 تا آستانه ریتینگ 2700 پیش رفت اما هرگز به آن نرسید و در این مدت روند کلی ریتینگش کاهشی بوده است. قهرمان جوانان جهان که مورد توجه جامعه جهانی شطرنج قرار گرفته بود، حالا پس از عبور از 20 سالگی ریتینگی کمتر از ۲۶۸۰ دارد. او بارها در مصاحبه هایش از نبود مربی شرایط خوب تمرین و ... شکایت کرده اما توجهی دریافت نکرده است. مقصودلو اخیرا در مسابقات آنلاین اسپید چس با نتیجه سنگین و دور از انتظار 24-5 به کارلسن قهرمان جهان باخت. مسابقات شطرنج مدتی بود که به دلیل کرونا فقط به شکل مجازی برگزار می شد، اما اخیرا رقابت های حقیقی هم برگزار می شود که مقصودلو در هیچ کدام شرکت نکرده است.

محمدامین طباطبایی: جوان دوم شطرنج ایران که با عبور از ریتینگ 2600 حرف هایی برای گفتن داشت هم مانند پرهام مدتی است که پیشرفتی نداشته است. البته بخشی از توقف، مسلما به دوران کرونا باز می گردد، اما حتی در مسابقات آنلاین هم توفیق خاصی برای طباطبایی به دست نیامده است. او نیز همانند پرهام برای پیشرفت نیازمند مربی سطح بالاست که حداقل به این زودی ها با این شرایط فدراسیون امکان تحقق آن وجود ندارد.

سارا خادم الشریعه: بانوی اول شطرنج ایران در آستانه افتخاری بزرگ قرار داشت؛ کسب عنوان ارزشمند استاد بزرگی که تاکنون هیچ شطرنجباز دختر ایرانی موفق به انجام آن نشده است. البته در ایران بانوانی داریم که به درجه استاد بزرگی بانوان (WGM) دست یافته اند، اما درجه GM که معمولا آقایان موفق به کسب آن می شوند تا کنون توسط هیچ دختر ایرانی به دست نیامده است. خادم الشریعه با ریتینگی نزدیک به 2500 در آستانه کسب این عنوان قرار دارد، اما علاوه بر چند واحد کمبود ریتینگ تا رسیدن به 2500، نیاز به کسب نورم یا حدنصاب استاد بزرگی دارد که مستلزم حضور در مسابقات سطح بالاست. اما او نیز مدت هاست در مسابقات دست به مهره نشده است. خادم الشریعه در مسابقات قهرمانی آسیا که به شکل آنلاین برگزار شد، نیز عملکرد ضعیفی از خود نشان داد. او البته پس از مسابقات سریع قهرمانی جهان، دچار مسائل و مشکلاتی نیز شد که مدتی از تیم ملی کناره گیری کرد، اما به نظر می رسد در حال حاضر مشکلاتش برطرف شده است.

احسان قائم مقامی: اولین استاد بزرگ شطرنج ایران روند همیشگی اش را دارد. او پس از درخشش نسل جدید شطرنج ایران عملا یارای رقابت با بازیکنانی نظیر فیروزجا، طباطبایی و مقصودلو را نداشت و نتایجش در مسابقات قهرمانی کشور هم گویای این مسئله بود که از سطح شطرنج اول فاصله گرفته است. اما خروج فیروزجا و افت بازیکنانی مانند مصدق پور و غلامی باعث شد که او بار دیگر در زمره مدعیان پیراهن تیم ملی قرار بگیرد. قائم مقامی مدت زیادی است که در رقابت های استاندارد (فکری) توفیق خاصی نداشته است و عمده فعالیتش را بر رقابت های بلیتس متمرکز کرده است، اما با متوقف شدن رقابت های هفتگی فدراسیون ریتینگ بلیتس 2751 او هم دیگر پیشرفتی نداشته است، هر چند که همین میزان ریتینگ نیز حاصل حضور در مسابقات بسیار سطح پایین هفتگی در فدراسیون و روبرو شدن با بازیکنان آماتور بوده است.

سایر بازیکنان مانند مصدق پور، غلامی، علی نسب، موسوی و ... هم پیشرفتی نداشته اند. وضعیت ستاره های شطرنج ایران به تنهایی گویای وضعیت بد این رشته است.

طولانی شدن دوران سرپرستی نیکوخصال و عدم برگزاری انتخابات، این رشته را همچنان بلاتکلیف گذاشته است. انتخابات نیز به یک دو قطبی به شدت ملتهب تبدیل شده و حواشی بسیار بسیار زیادی دارد. در کارزار انتخاباتی بی اخلاقی های زیادی مشاهده شده و معلوم نیست هر یک از دو کاندیدای اصلی که به جهت حفظ شان سایر نامزدها از آوردن نام شان خودداری می کنیم، در صورت پیروزی در انتخابات چگونه می خواهد با نیمه دیگر اهالی شطرنج که علنا با هم دشمنی دارند چگونه کار را پیش ببرند.

در میان تمام اختلاف ها و بی اخلاقی ها، این تیم ملی شطرنج است که ضربه خورده و می خورد. تیمی بدون سرمربی، بدون سرپرست و حتی بدون مشخص شدن اعضای اصلی که همچنان امیدوارند ورق برگردد و آن ها بتوانند به روزهای خوب بازگردند. ششم آبان قرار بود این نابسامانی به پایان برسد، اما با تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا، مجمع انتخاباتی لغو شد تا شطرنج ایران همچنان در زوگ زوانگ محض قرار داشته باشد.

با این حال حتی تعیین رئیس جدید هم شاید راهگشا نباشد و فرد منتخب با چالشی اساسی روبروست و باید خطر تعلیق را از شطرنج ایران‌دور‌ کند.