محسن فخری زاده

محسن فخری‌زاده مهابادی، دانشمند برجستهٔ هسته‌ای، معاون وزیر دفاع و رئیس سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی (سپند) بود که جایگاه محوری در برنامهٔ هسته‌ای و پژوهش‌های دفاعی ایران داشت. وی خود را پرورش‌یافتهٔ مکتب امام خمینی (ره) می‌دانست.

تولد و خانواده محسن فخری‌زاده مهابادی در اول فروردین ۱۳۴۰ ش (برخی منابع ۱۳۳۶ یا ۱۳۴۰) در شهر قم به دنیا آمد؛ پدر ایشان «حسن فخری‌زاده» و مادرش «اختر خانم» بود. خانواده وی اصالتاً از بخش مهاباد شهرستان اردستان استان اصفهان بودند. وی با خانم «صدیقه قاسمی» ازدواج کرد و صاحب سه فرزند بود. --- تحصیلات در دوران کودکی و نوجوانی، فخری‌زاده در قم بزرگ شد و از سال‌های نوجوانی در فضای تحرکات ضد رژیم شاهنشاهی مشارکت داشت. در دورهٔ دانشگاهی، وی ابتدا در رشتهٔ فیزیک هسته‌ای تحصیل کرد، سپس در دانشگاه صنعتی اصفهان کارشناسی ارشد و در دانشگاه تهران و در دانشکده‌های دفاعی کشور دکترا دریافت کرده است. پس از آن، از حدود سال ۱۳۷۰ با عضویت در هیئت علمی در دانشگاه امام حسین فعالیت دانشگاهی خود را آغاز نمود. --- مسیر شغلی و فعالیت‌ها در پی پیروزی انقلاب اسلامی، فخری‌زاده به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد؛ سپس وارد عرصهٔ تحقیق و پژوهش دفاعی شد. وی در زمینهٔ تحقیقاتی دفاعی، یک مرکز تحقیقات ویژه هسته‌ای را از آغاز تشکیل آن، هدایت کرد. در دهه‌های بعد، ریاست پروژه‌های مهم هسته‌ای و دفاعی را برعهده گرفت و در سال ۱۳۸۹ «سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی» (سپند) را تأسیس و مدیریت کرد. او همچنین در میان رسانه‌های غربی به‌عنوان «پدر برنامه هسته‌ای ایران» شهرت یافت. از دیگر دستاوردهای وی، همکاری در تولید کیت تشخیص ویروس کرونا و نیز مشارکت در تولید واکسن کرونا بود. --- رویدادهای مهم و نظریات فخری‌زاده با توجه به سوابقش، در مراکز متعدد هسته‌ای و پژوهش‌های دفاعی کشور نقش کلیدی ایفا کرد. نمونه‌ای از آن تحریم وی توسط شورای امنیت سازمان ملل بود که در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۰۷ م نام او جزو افراد مورد تحریم قرار گرفت. او در حوزه تلفیق فیزیک با فلسفه و عرفان نیز فعالیت داشت؛ وی مطالعهٔ عمیقی در نهج‌البلاغه، قرآن، شعر حافظ و عرفان نظری داشت و این جنبهٔ معنوی را در کنار فعالیت‌های علمی دنبال می‌کرد. از منظر نظری، او معتقد بود که پژوهش‌های دفاعی و هسته‌ای باید در بستر فرهنگی و اسلامی شکل گیرد؛ ترکیب علم، اخلاق و ایمان از اصول مهم او بود. --- دوران پس از انقلاب اسلامی ایران پس از انقلاب، فخری‌زاده عضویت سپاه را پذیرفت و وارد عرصهٔ دفاعی کشور شد. وی در جریان جنگ تحمیلی حضور داشت و سپس مسیرش را به سمت پژوهش و آموزش برد. در دولت‌های پس از انقلاب، با سمت‌های مختلف – از جمله معاونت وزارت دفاع – به‌عنوان یکی از مسئولان ارشد پژوهش و نوآوری دفاعی کشور شناخته شد؛ ریاست سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی، معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از جمله این سمت‌هاست. در این دوره، وی نقشی کلیدی در راهبری و توسعهٔ ظرفیت‌های هسته‌ای، پژوهش‌های پیشرفته دفاعی، فناور‌ی‌های جدید و تولید داخلی کیت‌‌ها و تجهیزات تشخیصی در دوران همه‌گیری داشت. --- پایان زندگی و محل دفن محسن فخری‌زاده عصر ۷ آذر ۱۳۹۹ ش در منطقه آبسرد شهرستان دماوند بر اثر عملیات تروریستی به شهادت رسید. پیکر وی در حرم ‏امامزاده صالح در میدان تجریش در تهران به خاک سپرده شد.