سیدمحمد موسوی بجنوردی

سید محمد موسوی بجنوردی فقیه، حقوق‌دان و استاد دانشگاه بود که به‌واسطه تألیف آثار مهم در فقه و حقوق اسلامی و نیز عضویت در شورای عالی قضایی در دهه شصت و فعالیت مستمر در حوزه و دانشگاه، به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته فقه و حقوق شناخته میشد. او از شاگردان برجسته امام خمینی (س) بود و نقش مهمی در شکل‌دهی ساختار قضایی پس از انقلاب ایفا کرد.

تولد و خانواده سید محمد موسوی بجنوردی در سال ۱۳۲۲ هجری شمسی در نجف اشرف متولد شد؛ اگرچه در شناسنامه رسمی سال ۱۳۲۴ ثبت شده است. پدر ایشان سید میرزا حسن موسوی بجنوردی، مرجع عالی‌قدر و نویسنده کتاب «القواعد فقهیه»، و مادرشان دختر سید ابوالحسن اصفهانی بود. پیشینه خانوادگی ایشان فضایی بسیار علمی و حوزوی بود که مسیر تحصیل و طلبگی را برای او هموار ساخت. --- تحصیلات موسوی بجنوردی تحصیلات علوم حوزوی و دینی خود را هم در نجف اشرف و هم در ایران دنبال کرد. وی حدود سی سال از محضر استادان برجسته فقه و اصول و فلسفه بهره برد؛ از جمله امام خمینی (س)، همچنین اساتیدی مانند حضرات آیات محمدرضا حکیم و سید ابوالقاسم خویی. در سن ۱۸ سالگی «کفایتین» را به پایان رساند و از سال ۱۳۴۰ شمسی به شرکت در درس خارج نزد پدر و دیگر بزرگان پرداخت. --- مسیر شغلی و فعالیت‌ها پس از انقلاب، موسوی بجنوردی به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه تربیت معلم (که بعدها به دانشگاه خوارزمی بدل شد) مشغول به کار شد. او مدیر گروه حقوق و علوم سیاسی (تربیت معلم)، مدیر گروه دین و فلسفه دانشگاه خوارزمی، و مدیر گروه فقه و حقوق در پژوهشکده امام خمینی بود. همچنین در کنار تدریس، در عرصه پژوهش نیز فعال بود و آثار متعدد در فقه، حقوق اسلامی، حقوق مدرن و حقوق شهروندی منتشر ساخت. --- ارتباط با امام خمینی (س) موسوی بجنوردی از شاگردان دیرین امام خمینی (س) بود؛ دوره تدریس و شاگردی او تقریباً ۳۰ سال طول کشید. پس از تبعید امام خمینی (س) به نجف، وی جزو شاگردان همیشگی بود و در آن ۱۴ سال اقامت در نجف، دروس رسائل، مکاسب و کفایتین را به زبان عربی برای شیعیان کشورهای عربی مانند عراق، لبنان و مصر تدریس می‌کرد. اعتماد امام خمینی (س) به وی تا آنجا بود که پس از انقلاب، مسئولیت‌هایی مهم — از جمله در ساختار قضایی — به او واگذار شد. --- رویدادهای مهم و نظریات موسوی بجنوردی یکی از چهره‌های مؤثر در طراحی ساختار قضایی پس از انقلاب بود؛ از جمله مشارکت در راه‌اندازی دادگاه عالی قضات و عضویت در شورای عالی قضایی در نخستین سال‌های پس از انقلاب. در دانشگاه و حوزه تلاش کرد فقه و حقوق اسلامی را با نیازهای روزگار و مسائل معاصر تطبیق دهد — ترکیب بین فهم سنتی فقه و حقوق معاصر از ویژگی‌های برجسته فکری او بود. آثار و پژوهش‌های او در حوزه حقوق، فقه، حقوق شهروندی، حقوق بین‌الملل اسلامی و موضوعات نوظهور حقوقی، بازتاب تلاشش برای بازنگری و نوآوری فقهی بود. --- دوران پس از انقلاب اسلامی ایران از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ عضو شورای عالی قضایی بود و نقش مهمی در ساختار قضایی کشور ایفا کرد. هم‌زمان با فعالیت در امر قضا، به تدریس و پژوهش در دانشگاه نیز ادامه داد و مسئولیت گروه‌های علمی مختلف را بر عهده داشت. در سال ۱۳۸۴ در همایش «چهره‌های ماندگار» به عنوان چهره برجسته در رشته فقه و حقوق انتخاب شد. او در سال ۱۳۹۴ برای شرکت در انتخابات مجلس خبرگان ثبت نام کرد، اما صلاحیت او از سوی شورای نگهبان احراز نشد. --- پایان زندگی سید محمد موسوی بجنوردی پس از یک دوره بیماری در صبح روز شنبه ۵ اسفند ۱۴۰۲ دار فانی را وداع گفت. مراسم تشییع و پیام‌های تسلیت گسترده نشان‌گر احترام و جایگاه بالای او در میان علما، دانشگاهیان و نهادهای دینی و قضایی بود.