پایگاه خبری جماران، سید مهدی حسینی دورود: موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار وابسته به مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام مرحوم آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد مقدس، یکی از مهمترین مراکز حوزوی و موسساتی است که این روزها ۲۵ ساله شده و تحت زعامت و مدیریت حضرت آیتالله محمد جواد فاضل لنکرانی، تمام هم خود را معطوف تربیت مجتهدین در تراز حوزههای علمیه شیعی با رویکرد متناسب با زمان ساخته است.
حیرت آور است که با چه دقتی همه جوانب و جزء جزء نظریات حضرت امام خمینی (ره) در گونههای مختلف، اصولی، فقهی، کلامی و غیره را پیگیری میکند و دنبال کوچکترین روزنه برای شناخت و معرفی مبانی فقهی- اصولی و اندیشههای امام در استان خراسان از جمله برگزاری نشستهای مکتب اجتهادی امام است.
این موسسه علاوه بر گردآوری یا تألیف ۱۸۰ عنوان کتاب مرتبط با موضوعات مزبور و برپایی نمایشگاهی در همان مکان، دست به انتشار سلسله کتابهایی با موضوع مکتب اجتهادی امام خمینی در قالبهای مختلف نظیر سبکشناسی اجتهادی امام زده و به تبیین اقداماتی که تاکنون در رابطه با امام داشته است میپردازد. حضور مدیریت جوان و خوش ذوق حجتالاسلام والمسلمین محسن افضل آبادی با آن همه دغدعهای که نسبت به امام دارد از امتیازات مرکز فقهی است.
آنچه در پی می آید، گفت و گوی جماران با افضلآبادی است:
ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید چند سال است که متصدی مرکز فقهی مشهد هستید؟
بسم الله الرحمن الرحیم، خوش آمد عرض میکنم حضور حضرتعالی را در مجموعه مرکز فقهی مشهد مقس،
این جانب محسن افضلآبادی هستم. ارتباط بنده با مجموعهی مرکز فقهی قم به سالهای 1379 ـ 1378 برمیگردد. مرحوم آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در کوچه عشقعلی قم، موسسه کلامی داشتند و حضرت استاد طبسی حفظه الله که واقعا زحمت زیادی کشیدند در آن دوره، تدریس میکردند. درس سطح من تمام شده بود و مباحث کلامی را در این موسسه با استاد دنبال میکردم، لذا با این مجموعه و مرکز فقهی آشنا شدم و بعدها نیز در همین موسسه در خدمت بزرگوران بودم.
حضرت آیتالله فاضل لنکرانی در سال 94، موسسهای را در مشهد با نام « مرکز تخصصی مطالعات تطبیق مذاهب اسلامی» در سطح سه و چهار راهاندازی کرد. که در سطح سه رشته کلام اسلامی با گرایش سلفی پژوهی و در سطح چهار رشته کلام تطبیقی بین المذاهب ارائه شده است که تمام فعالیت ها با مجوز حوزه علمیه خراسان انجام شده است. تقریباً ده سال است که در این مجموعه در خدمت حاج آقا هستیم مجموعهی مرکز فقهی مشهد از سال 70 و از زمان خود مرحوم آیتالله فاضل لنکرانی تأسیس شده. این مرکز اساتید زیادی به حوزه علمیه تقدیم کرده است و بسیاری از اساتید فقه و اصول مشهد، فارغالتحصیل همین مرکز فقهی هستند که حدودا یک سال است که حضرت آیت الله مسئولیت این مجموعه را نیز فقهی به بنده واگذار کرده اند که قبلا مدیریت با حجت الاسلام والمسلمین رجایی خراسانی بود که زحمت زیادی کشیده بودند.
تاریخچهای از تأسیس مرکز فقهی آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد بگویید و اینکه با چه اهدافی شکل گرفته است؟
بارگاه ملکوتى ثامن الحجج حضرت على ابن موسى الرضا علیه السلام در مشهد مقدس جاذبه اى فوق العاده دارد که توجّه مشتاقان ولایت را از هر سو به خود جلب مىکند واز دیر باز گروهى از طالبان علم، آن دیار را مناسبترین مکان براى کسب علم دانسته وبا توسّل به ذیل عنایت عالم آل محمد صلی الله علیه وآله وسلم به مراتب والایی از تفقّه در دین رسیده اند و این حوزه، همواره مورد توجّه بزرگان ما بوده است. از بزرگانى که توجّه ویژه اى نسبت به حوزه علمیه خراسان داشت، مرحوم آیة الله العظمى فاضل لنکرانى بودند که مى فرمودند: حوزه علمیه مشهد مقدس باید مناسب با شأن والای حضرت رضا علیه السلام باشد. از این رو طى دیدارى که علماء مشهد مقدّس در سال 1377 با ایشان داشتند، از معظّم له تقاضا کردند تا جهت تقویت این حوزه گامى برداشته و مرکزفقهى را در این شهرتأسیس فرمایند. با دستور معظّم له در همان سال این مرکزبا مدیریت توانمند استاد معظّم حضرت آیت لله حاج شیخ محمّد جواد فاضل لنکرانى دامت برکاته تأسیس و شروع به فعّالیت نمود.
با توجه به اینکه در این دوره نیز حضرت آیت الله هدف غایی و سیاست کلی را تربیت مجتهد دانستند به الطبع چون هدف بسیار والا و بزرگی است بنابراین روش رسیدن به این مقصود و خط مشی ها نیز طبعا متفاوت و سنگین خواهد بود که انشاءالله خود حضرت رضا علیه السلام عنایت نمایند تا بتوانیم به این اهداف عالیه دست پیدا کنیم.
درباره تعداد طلاب و برنامههای آموزشی مرکز فقهی مشهد بگویید.
تعداد طلبهها در سطح و خارج، صد نفر است. در بخش سطح حدود هفتاد و نه نفر طلبه داریم که در دو شیفت صبح و بعد از ظهر حضور دارند و در بخش خارج، سی و پنج طلبه داریم که فقط بعد از ظهر میآیند. بحث فقه و اصول خارج آیت الله فاضل لنکرانی را مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان به رسمیت شناخته است، و درس فقه و اصول ایشان الحمدلله با استقبال خوبی در بین طلاب مشهد مواجه شده است و خود حاج آقای هم اهتمام خاصی به طلاب مشهد می دهند و در هفته یک جلسه رفع اشکال خصوص ایشان دارند
چهار سیاست کلی را در حوزه فقه با توجه به ترسیم چشم انداز تعیین کرده ایم
الف: پرورش فقیهان شایسته و مجتهدین متعهد و آگاه به مقتضیات زمان
ب: تامین نیازهای فقهی جامعه و نظام مقدس جمهوری اسلامی
ج: حفظ دستاوردهای علمی (فقهی ، اصولی) اندیشمندان بزرگ تشیع با محوریت تراث غنی و پربار حوزه های علمیه
د: اجرای روش های کارآمد آموزشی پژوهشی در ضمن تاکید بر رویکرد فقه جواهری
محورهای آموزشی ما در این مرکز عبارتند از: استفاده از اساتید نخبه ، مبرز و مهذب حوزه های علمی در کلاس ها و کارگاه های آموزشی و پژوهشی مرکز ؛ برگزاری کلاس های اصلی در مقطع سطح به مدت حداکثر 5 سال ؛
برگزاری کلاس های مشاوره علمی با محوریت متون و حواشی کتب مکاسب، رسائل و کفایه، با هدف تعمیق مطالب، تقویت قدرت تقریردرس، نقد و بررسی و نظریه پردازی؛ اجرای طرح نظارت و ارزیابی علمی در جهت سنجش مستمر مهارتهای علمی طلاب؛ برگزاری کارگاه های آموزشی مرتبط با فقه و اصول مانند کارگاه رجال، کارگاه حدیث خوانی، اصول کاربردی و...؛ نظارت بر مباحثات علمی طلاب با حضور نخبگان مقطع خارج مرکز
در حوزه خارج نیز مباحث فقه و اصول با نگاه پژوهشمحور و حل مسئله انجام می شود، آسیبی که در حوزهها وجود دارد این است که طلبه کفایه را تا محدودهی امتحان میخواند و بقیه را رها میکند اما حاج آقا تأکید زیادی بر کل بحثها دارد؛ اولاً در تدریس باید تمرکز بر کتب شیخ باشد و ثانیاً کل بحث خوانده شود همراه با حواشی. لذا بقیه بحث را در تابستانها تدارک دیدیم چون امکان دارد طلبه در طی سال وقت نکند.
آیا مراکز مشابه و رقیبی در مشهد دارید یا نه؟
بله در مشهد مراکز مشابه هستند اما رویکردها متفاوت است. هر جا رویکرد خاصی دارد، یکی به دنبال تربیت پژوهشگر و دیگری به دنبال تربیت استاد است اما ما که تربیت مجتهد را محور فعالیت آموزشی خود قرار دادیم، کار را سختتر میکند. جایی وجود ندارد که حاشیه در کنار رسائل و کفایه خوانده شود اما ما کلاس مجزای حاشیهخوانی داریم و بر تقریرات تأکید میکنیم.
شیوۀ برگزاری کلاسهای ما متفاوت است. فرض کنید کلاسی با عنوان رسائل داریم که علاوه بر استاد، 15 طلبه دارد. این کلاس طبیعتاً چهار گروه مباحثه دارد و هر گروه مباحثه، دارای استاد ناظر است. یعنی ما یک استاد رسائل، و چهار استاد ناظر داریم که پنج نفر میشوند. اگر این طلاب درس مکاسب نیز داشته باشند، 5 استاد دیگر اضافه میشود و ده استاد میشوند. به عبارت دیگر، 15 طلبه ده استاد دارند. از طرف دیگر، یک استاد پایه هم بالای سر آنان گذاشتیم. استاد پایه، بالای سر استاد درس و استاد ناظر است و روند تحصیلی طلبه را با اساتید، به صورت ماهانه و هفتگی چک میکند. این گونه نیست که مشکلات طلبه را فقط در مرکز بتوانیم حل کنم، ما اگر مشکل طلبه را در بیرون طلبه حل کنم، داخل مرکز او هم حل میشود. آن کسی که متکفل این کار میشود، استاد پایه است. بالاخره، طلبه مشکلات خانوادگی و اقتصادی دارد و باید به آنها رسیدگی شود، ما اگر آن مشکلات را حل کنیم، طلبه صبح و شب میتواند با خیال راحت درس بخواند. در شیوۀ اجرا، شاید هیچ موسسه و نهادی برای یک پایه، دوازده استاد نچیند اما ما در عین رعایت حریت و آزادگی طلبه، برای پیشرفت کار او، فضای درسی و خانوادگیاش را مورد رصد قرار میدهیم.
در عرصه رسیدگی به مشکلات طلاب، چه خدمات و تسهیلاتی برای طلاب ارائه میکنید؟
در بخش خدمات، تسهیلات و حمایت از طلاب، نقش عمده را آیتالله فاضل لنکرانی ایفا میکند. مستحضرید که اکثر طلبهها مستأجرند امروزه طلاب با مشکلات اقتصادی دست به گریبان هستند
ما به صورت میدانی به خانههای طلاب میرویم از نزدیک وضعیت آنها را میبینیم. ما طلبهای از گلبهار داشتیم که به درس و بحث میآمد و وسیله نداشت. گلبهار مثل پردیسان قم، از مشهد فاصله دارد. وی دیر به درس میرسید، غیبت میکرد و به مرحله اخراج رسیده بود. یک روز برای سرکشی و تفقد به خانهاش رفتیم. تا با ماشین به خانهاش برسیم، یک ساعت و بیست دقیقه طول کشید. به خانه وی که رسیدیم، مسئول آموزش ما از خجالت آب میشد که چرا این طلبه را به خاطر تأخیر و دیر آمدن، اذیت میکردم، اما الان وی را درک میکنم. لذا اگر منِ مسئول به خانه طلبه بروم، متوجه وضعیت او میشوم.
جلسهای برای همسران طلبه داریم که دو هفته یک بار برگزار میشود. یکی از خانمهای سخنران برای آنها مباحث اخلاقی مطرح میکند و در این جلسات، خانمها مشکلات خودشان را حل میکنند. به عبارت دیگر، خانمها مشکلات خودشان را بهتر از ما مدیریت و حل میکنند. هفته پیش که آیتالله فاضل لنکرانی به مشهد تشریف آورده بود، ایشان برای همسران طلبه سخنرانی کردند که بازخورد خیلی خوبی داشت.
بنابراین باید تمرکز خود را بر خانوادههای طلاب قرار دهیم. چون بحث معیشت در اولویت قرار دارد و مشکلاتی که طلاب دارند باید حل شود.
کتابهایی که به عنوان حواشی از آنها نام بردید، کتب خاصی است؟
شروح رسائل کتابهایی همچون دُرَرُ الفوائد از آخوند خراسانی، بحر الفوائد فی شرح الفرائد، نوشته محمدحسن آشتیانی، اَوثقُ الوسائل فی شرح الرّسائل، الفوائدُ الرَّضویّه علی الفرائد المرتضویّه، اثر آقا مرحوم حاج آقا رضا همدانی هستند و حواشی کفایه کتبی همچون حاشیه محقق میرزا ابو الحسن مشکینى اردبیلى؛ حاشیه محقق شیخ على قوچانى، از برجستهترین شاگردان مرحوم آخوند خراسانى؛ حاشیه محقق شیخ محمدحسین اصفهانى؛ حاشیه محقق میرزا على ایروانی؛ و حاشیه مرحوم سید محسن حکیم هستند.
برنامه آموزشی را از مرکز قم میگیرید؟
با توجه به اینکه مجوز رشته را از حوزه علمیه خراسان دریافت کرده ایم اینجا برنامه مستقلی دارد که هماهنگی کاملی با برنامه مجتمع قم دارد چون حضرت آیت الله فاضل لنکرانی چنانکه عرض کردم با توجه به نوع و روشی که در قم اجرا کرده اند و الحمدلله خروجی خوبی گرفته اند چند سیاست و خط مشی کلی برای ما ترسیم کرده اند که طبق همان خط مشی ها روش های آموزشی ترسیم کرده ایم، برای نمونه خواندن حاشیه را یک اصل قرار دادند، خوانده شدن تمام کتاب در طول سال تحصیلی نه اینکه بخشی خوانده شود و بخشی رها، تمرکز در بحث فقه و اصول بر کتب رسائل، کفایه و مکاسب، نگاه باید تربیت مجتهد باشد و ... ، ایشان یکسری اهداف کلی معین کرده است که به آن سمت و سو باید برویم.
چقدر از فضلا پس از تربیت در مرکز شما تحویل جامعه علمی شدهاند؟
اکثر اساتید سطح حوزه علمیه خراسان، فارغالتحصیل مرکز فقهی در دورهای قبلی هستند، حتی اساتیدی که به قم رفتهاند. با لطف خدا و عنایت امام رضا(ع) و اخلاصی که مرحوم آیتالله فاضل داشتند و همت والایی که خود آیت الله فاضل لنکرانی دارند و تلاش میکنند، طلبههایی که از مرکز فقهی ما فارغالتحصیل میشوند، اغلب باسواد و خوب هستند.
ارتباط شما با سایر مراکز علمی و حوزوی استان خراسان چگونه است؟
یکی از تفاوتهای حوزه علمیه قم با خراسان این است که شما در قم میتوانید موسسه بزنید و شروع به کار کنید، در این صورت کسی به کار شما کاری ندارد، مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتد اما در مشهد شما نمیتوانید در جایی به عنوان موسسه تابلو بزنید و شروع به فعالیت کنید. بلکه باید طبق ساختاری که حوزه تعریف کرده قرار بگیرید، مجوز رشته بگیرید، رشته باید مصوب شود تا شروع به کار کنید که البته مزیت های خاص خودش را دارد. آیتالله فاضل لنکرانی از همان ابتدا امر تأکید زیادی دارند که همه کارها با هماهنگی و زیر نظر حوزه علمیه خراسان باشد و خود ایشان هم ارتباط خوبی با مجموعه مدیریت و شورای عالی حوزه دارند، لذا مدرک سطح سه و چهار طلبههای ما در بخش کلام را حوزه علمیه خراسان صادر میکند. مدرک مرکز فقهی را هم حوزه علمیه خراسان میدهد. بنابراین حوزه علمیه خراسان بر فعالیتهای ما نظارت دارد.
یکی از مشکلات بزرگ ما در حوزههای شیعی و نهادهای درون کشور در نظام اسلامی این است که جزیرهای عمل میکنیم و از حال هم بیخبر هستیم ولی ما نشستهای علمی را معمولاً با نهادهای همسو و همافق به صورت مشترک برگزار میکنیم. از جمله در برگزاری «مکتب اجتهادی امام»، شاید با بیش از بیست نهاد هماهنگی انجام دادیم. پایۀ اصلی این کار، خودمان با حوزه بودیم ولی نهادهای دیگر هم در برگزاری آن مشارکت کردند. اینکه شما نهاد دیگر را مشارکت میدهید، نشانهی رشد شما است. متأسفانه برخی میگویند که لوگوی خودمان باشد و بس، اما مشارکت نشانه رشد یک مجموعه است.
در مجموعۀ شما چه کارهایی در عرصه ترویج اندیشههای امام انجام میگیرد یا در حال انجام است؟
از زمانی که در قم بودم، حاج آقا میگفت که مرحوم امام نه تنها در کشور بلکه در حوزهها هم غریب است و مظلوم واقع شده است. به همین دلیل آنچنان که باید و شاید به امام پرداخته نشده است. مرحوم آیتالله فاضل یکی از شاگردان مبرز مکتب امام بودند که اثر ارزشمند «تفصل الشریعه فی شرح التحریر الوسیله» را نوشتند و متن فقهشان را شرح تحریر قرار دادند. این نشان از اهتمام پدر و پسر به مکتب حضرت امام است. همچنین آیتالله فاضل تأکید کردند که تحریر الوسیله متن فقهی ما باشد نه کتاب دیگر.
البته ناآشنایی با دیدگاههای امام دلیل دارد. از زمانی که حضرت امام وارد انقلاب و کارهای اجرایی شدند، چهرهی فقهی و اصولی ایشان مغفول واقع شد و کارهای اجرایی و .. بیشتر غلبه پیدا کرد.
شاگردان مبرز امام به دلیل ضرورتی که دیدند و به خاطر خالی بودن صحنه، درس و بحث را رها کردند و وارد کارهای اجرایی شدند.
یک استاد را چند مؤلفه استاد میکند: اول وزن علمی خود استاد است، و دوم شاگردان هستند که استاد را استاد میکنند، تقریر مینویسند، شرح چاپ میکنند و نظریاتش را در حوزه میگویند. اما هیچ کدام از اینها برای مرحوم امام آنچنان که شایسته بود اتفاق نیفتاد. چون شاگردان مبرز حضرت امام درگیر کارهای اجرایی شدند، به همین دلیل دیدگاه ها و نظریات اجتهادی امام در حوزه ها مغفول واقع در ایام 22 بهمن و رحلت امام، به همه جنبههای امام پرداختیم جز جنبههای علمی ایشان. بالاخره حوزه تشیع، حوزه فقاهتی است؛ همان فقه جواهری که امام تأکید میکردند.
فقه یک میراث 1400 سالهای است که از علمای ما باقی مانده و میراث فقاهتی که در داخل حوزهها خواهد ماند، همین فقه جواهری است که امام بر آن تأکید میکرد. یعنی فقه سنتی همراه و تلفیق با معاصریت و نظریۀ زمان و مکانی که امام مطرح کردند. متأسفانه این بخش برای امام مفقود شده است و بیشتر جنبههای اجرایی و سیاسی ایشان را پررنگ کردیم.
سال گذشته «مدرسه تابستانه مکتب اجتهادی امام» را آغاز کردیم. به حاج آقا گفتم که در مشهد دو کار میتوانیم انجام دهیم؛ گروه مکتب اجتهادی امام را راه بیندازیم، یک استاد درس خارج را پای کار بگذاریم تا مبانی اجتهادی امام را استخراج کند. از سوی دیگر، به چند طلبه خوشذوق و خوشاستعداد با موضوعاتی پروژه دهیم تا کار درباره آراء و اندیشههای حضرت امام کنند. حاج آقا چون دغدغهمند بودند، حمایت کامل و جامعی از این طرح داشتند.
تاکنون درباره اندیشههای امام با حضور اساتید و موضوعات ذیر نشستهایی برگزار کردیم:
آیتالله فاضل لنکرانی، با موضوع تبیین «الاسلام هو الحکومه» در اندیشه امام»؛
آیت الله اشرفی شاهرودی، با موضوع «تحقیق و بررسی تطبیق فتاوای امام بر پایه نظریه خطابات قانونیه»؛
آقای الهی خراسانی، با موضوع «ویژگیها و تمایزات نظریه خطابات قانونیه امام»؛
آقای ارسطا، با موضوع «نظریه خطابات قانونیه و نقش آن در فقه اجتماعی»؛
آقای زمانی، با موضوع «آثار و پیامدهای نظریه خطابات قانونیه در فقه و اصول»؛
آقای وحدتی شبیری از موسسه فقاهت عالم آل محمد(ع) از آستان قدس، با موضوع «جایگاه قاعده لاضرر در قانونگذاری از منظر امام»؛
آقای حسینی فقیه، با موضوع «قاعده تقیه در فقه سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)»؛
آقای ربانی بیرجندی، با موضوع «نوآوریهای رجالی مکتب فقهی امام»؛
آقای احمد مبلغی، با موضوع «زمینههای شکلگیری نظریه خطابات قانونیه در اندیشه امام خمینی(ره)»؛
و آقای یوسفزاده از اساتید خودمان با موضوع «نقدهای نظریه خطابات قانونیه در ترازوی سنجش».
هزینۀ اساتیدی که از قم و سایر نقاط کشور به مشهد میآیند، از طرف مرکز شماست؟
بله، همه را حاج آقا حمایت میکنند چون دغدغه ایشان اندیشه و مکتب اجتهادی امام است لذا هر چه در این حوزه به ایشان میگوییم قبول و حمایت میکنند.
درباره مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» که برگزار کردید، توضیح دهید.
پارسال مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» را برگزار کردیم که آیت الله اشرفی شاهرودی درباره «ضرورت تبیین و شناخت مکتب اجتهادی امام» بحثی را مطرح کرد، آیتالله فاضل لنکرانی درباره «واکاوی نظریه مقاصد الشریعه در اندیشه اجتهادی امام» دیدگاههای خود را ارائه کرد، بحث آیتالله علیدوست درباره «روششناسی اجتهاد امام خمینی(ره) در مسائل مستحدثه بود، آقای زمانی عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان که درس خارج دارد و مدیر گروه مکتب اجتهاد امام ما است، درباره «روش فهم احکام در سبک اجتهادی امام» دیدگاه خود را بیان کرد، آقای الهی خراسانی به موضوع «ارکان و مبانی فقه حکومتی در اندیشه اجتهادی امام» پرداخت، آقای اسکندری «مقدمهای بر روششناسی اجتهادی در دورههای فقهی» را تبیین کرد و آقای ارسطا «ضرورت تعریف و قلمرو فقه اجتماعی با تأکید بر اندیشه امام خمینی(ره)» را واکاوی کرد. محتواهای ارائه شده در این مدرسه، با عنوان «مکتب اجتهادی امام» پیاده و تدوین شد.
مستحضرید که در مشهد آقایان اشرفی شاهرودی و مرتضوی که خداوند ایشان را حفظ نماید و برای مکتب و مذهب نگه دارد دو تن از شاگردان مبرز امام حضور دارند.
اگر نکتهای باقی مانده در پایان بفرمایید.
اینها قدم اول است که برای ترویج مکتب اجتهادی برداشتیم. در این راستا، یک گروه مکتب اجتهادی راهاندازی کردیم که درباره مبانی امام کار میکند و آثار آن را خواهیم دید. کارهای زیادی درباره ترویج اندیشههای امام انجام شده است اما آن کار باید و شاید انجام نشده و امروزه حوزه علمیه خراسان پای کار مکتب اجتهادی امام آمده است.
از نوآوریهای امام نظریه «خطابات قانونیه» است که به قول آیتالله فاضل لنکرانی، این نظریه تحولی در حوزه فقه و مبانی فقه حکومتی ایجاد خواهد کرد.
درباره نظریه خطابات قانونیه در سال آینده همایش ملی «نظریه خطابات قانونیه» را برگزار خواهیم کرد. این همایش سایت دارد و هیئت علمی، شورای سیاستگذاری، گروههای علمی و کمیسیونهای آن مشخص شده است. اخیراً آیتالله فاضل لنکرانی در مشهد حضور داشت و همهی اساتید خارج حوزه علمیه خراسان را در مرکز فقهی جمع کردیم و درباره این همایش هماندیشی شد. در این نشست حرکت خوبی انجام گرفت تا اساتید خارج در این فضا حرکت کنند. این هماندیشی مقدمهای برای همایش 1404 بود و پوستر آن را رونمایی کردیم.
ما در راستای ترویج اندیشههای حضرت امام، با نامهنگاری با موسسات مختلف از جمله موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، تمام آثار فقه و اصول ایشان را جمع کردیم -که تقریباً 180 عنوان میشود- و آنها را به نمایش گذاشتیم. با حوزه علمیه خراسان هماهنگی کردیم و طلاب و اساتید مدارس برای بازدید میآیند. بازدیدکنندگان باور نمیکردند که امام این همه آثار فقهی و اصولی داشته باشد.
این کاری است که در چهل سال گذشته انجام نشده و با این قدم برای شناخت چهرۀ علمی امام حرکتی انجام دادیم. برخی از اساتید درس خارج بعد از مشاهدۀ آثار امام تعجب میکردند و از آنها عکس میگرفتند. این نمایشگاه تا پایانه بهمن فعال است و طلاب و نهادهای علمی میآیند و از آثار امام راحل بازدید میکنند. البته در کنار این نمایشگاه، در حوزه اندیشههای فقهی و اصولی امام، نشست علمی هم برگزار میکنیم.
ان شاءالله بتوانیم در راه معرفی مکتب و دغدغههای امام و مقام معظم رهبری و نظام اسلامی قدم برداریم.
ممنون از اینکه وقت ارزشمند خود را در اختیار ما گذاشتید.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار وابسته به مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام مرحوم آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد مقدس، یکی از مهمترین مراکز حوزوی و موسساتی است که این روزها ۲۵ ساله شده و تحت زعامت و مدیریت حضرت آیتالله محمد جواد فاضل لنکرانی، تمام هم خود را معطوف تربیت مجتهدین در تراز حوزههای علمیه شیعی با رویکرد متناسب با زمان ساخته است.
حیرت آور است که با چه دقتی همه جوانب و جزء جزء نظریات حضرت امام خمینی (ره) در گونههای مختلف، اصولی، فقهی، کلامی و غیره را پیگیری میکند و دنبال کوچکترین روزنه برای شناخت و معرفی مبانی فقهی- اصولی و اندیشههای امام در استان خراسان از جمله برگزاری نشستهای مکتب اجتهادی امام است.
این موسسه علاوه بر گردآوری یا تألیف ۱۸۰ عنوان کتاب مرتبط با موضوعات مزبور و برپایی نمایشگاهی در همان مکان، دست به انتشار سلسله کتابهایی با موضوع مکتب اجتهادی امام خمینی در قالبهای مختلف نظیر سبکشناسی اجتهادی امام زده و به تبیین اقداماتی که تاکنون در رابطه با امام داشته است میپردازد. حضور مدیریت جوان و خوش ذوق حجتالاسلام والمسلمین محسن افضل آبادی با آن همه دغدعهای که نسبت به امام دارد از امتیازات مرکز فقهی است.
آنچه در پی می آید، گفت و گوی جماران با افضلآبادی است:
ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید چند سال است که متصدی مرکز فقهی مشهد هستید؟
من محسن افضلآبادی هستم. ارتباط من با مجموعهی مرکز فقهی قم به سالهای 1379 ـ 1378 برمیگردد. مرحوم آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در کوچه عشقعلی قم، موسسه کلامی داشتند که استاد طبسی و بزرگان دیگر در آنجا تدریس میکردند. درس سطح من تمام شده بود و مباحث کلامی را دنبال میکردم، لذا با این مجموعه و مرکز فقهی آشنا شدم.
آیتالله فاضل لنکرانی در سال 96، موسسهای را در مشهد با نام «مطالعات تطبیق مذاهب» در سطح سه و چهار راهاندازی کرد. این موسسه پشت ساختمان مرکز فقهی قرار دارد که رشتههای مذاهب، فرق و کلام تدریس میشود و مجوز آن از حوزه علمیه خراسان اخذ شده است. تقریباً ده سال است که در آن مجموعه در خدمت حاج آقا هستیم اما مجموعهی فقهی از سال 70 و از زمان مرحوم آیتالله فاضل لنکرانی تأسیس شد. این مرکز اساتید زیادی به حوزه علمیه تقدیم کرده است و بسیاری از اساتید فقه و اصول مشهد، فارغالتحصیل همین مرکز فقهی هستند. یک سالی است که حاج آقا به بنده در مرکز فقهی مسئولیت داده است و قبلاً دست آقای رجائی خراسانی بود.
تاریخچهای از تأسیس مرکز فقهی آیتالله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد بگویید و اینکه با چه اهدافی شکل گرفته است؟
از زمان خود مرحوم آیتالله العظمی فاضل این مرکز شکل گرفته است. قدمای اینجا میگویند که مرحوم آقای فاضل گفته بود که دوست دارم در کنار حرم امام رضا(ع) یک مدرسه فقهی تأسیس شود و طلبهها در آن درس بخوانند. فکر میکنم در سال هفتاد یا هفتاد و خوردهای بود که این مرکز شکل گرفت. مرکز فقهی در حوزهی فقه و اصول فعالیت میکرد اما یک سال است که نگاه تخصصی به فقه و اصول داریم. به آقای فاضل گفتم که نگاه شما در حوزه فقه و اصول چیست؟ حاج آقا نوک قله را گفتند که میخواهم در آن مجتهد تربیت شود. در این صورت طبیعتاً کار سخت میشود. قطعاً تربیت مجتهد، لوازم و برنامههای دیگری میطلبد و غیر از تربیت استاد، مبلّغ و پژوهشگر است. تمرکز حاج آقا بر بحث فقه و اصول است و مرکز فقهی قم مدل خوبی در فقه و اصول ارائه داده است و ما همان سیستم آموزشی را در مشهد پیاده میکنیم.
درباره تعداد طلاب و برنامههای آموزشی مرکز فقهی مشهد بگویید.
تعداد طلبهها در سطح و خارج، صد نفر است. در بخش سطح حدود هفتاد و نه نفر طلبه داریم که در دو شیفت صبح و بعد از ظهر حضور دارند و در بخش خارج، سی و پنج طلبه داریم که فقط بعد از ظهر میآیند. یکی از درسهای خارج که مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان به رسمیت شناخته است، درس خارج فقه و اصول آیتالله فاضل است. البته اینجا مباحث فقه و اصول با نگاه پژوهشمحور ارائه میشود و اینکه طلبه فقط سر کلاس بیاید و برود، نیست. طلبه در درس خارج باید تقریر بنویسد و مباحثات را جدی بگیرد. طلاب، استاد ناظر دارند و مباحثات آنها با استاد ناظر صورت میگیرد. در بخش سطح آیتالله فاضل چون به دنبال تربیت مجتهد هستند، تأکید دارند که حتماً حاشیه خوانده شود. در موسسه و مرکز دیگر، وقتی که کفایه و رسائل خوانده میشود، حاشیههای آنها خوانده نمیشود اما حاج آقا میگوید که تمرکز بر حاشیه داشته باشید، چون من از این مدل نتیجه گرفتهام. به همین دلیل ما به اندازه کلاس، درس حاشیه داریم و در هیچ مرکزی این کار صورت نمیگیرد و عملاً وقت نمیکنند.
آسیبی که در حوزهها وجود دارد این است که طلبه کفایه را تا محدودهی امتحان میخواند و بقیه را رها میکند اما حاج آقا تأکید زیادی بر کل بحثها دارد؛ اولاً در تدریس باید تمرکز بر کتب شیخ باشد و ثانیاً کل بحث خوانده شود. لذا بقیه بحث را در تابستانها تدارک دیدیم چون امکان دارد طلبه در طی سال وقت نکند.
آیا مراکز مشابه و رقیبی در مشهد دارید یا نه؟
بله در مشهد مراکز مشابه هستند اما رویکردها متفاوت است. هر جا رویکرد خاصی دارد، یکی به دنبال تربیت پژوهشگر و دیگری به دنبال تربیت استاد است اما ما که تربیت مجتهد را محور فعالیت آموزشی خود قرار دادیم، کار را سختتر میکند. جایی وجود ندارد که حاشیه در کنار رسائل و کفایه خوانده شود اما ما کلاس مجزای حاشیهخوانی داریم و بر تقریرات تأکید میکنیم.
شیوۀ برگزاری کلاسهای ما متفاوت است. فرض کنید کلاسی با عنوان رسائل داریم که علاوه بر استاد، 15 طلبه دارد. این کلاس طبیعتاً چهار گروه مباحثه دارد و هر گروه مباحثه، دارای استاد ناظر است. یعنی ما یک استاد رسائل، و چهار استاد ناظر داریم که پنج نفر میشوند. اگر این طلاب درس مکاسب نیز داشته باشند، 5 استاد دیگر اضافه میشود و ده استاد میشوند. به عبارت دیگر، 15 طلبه ده استاد دارند. از طرف دیگر، یک استاد پایه هم بالای سر آنان گذاشتیم. استاد پایه، بالای سر استاد درس و استاد ناظر است و روند تحصیلی طلبه را با اساتید، به صورت ماهانه و هفتگی چک میکند. این گونه نیست که مشکلات طلبه را فقط در مرکز بتوانیم حل کنم، من اگر مشکل طلبه را در بیرون طلبه حل کنم، داخل مرکز او هم حل میشود. آن کسی که متکفل این کار میشود، استاد پایه است. بالاخره، طلبه مشکلات خانوادگی و اقتصادی دارد و باید به آنها رسیدگی شود، ما اگر آن مشکلات را حل کنیم، طلبه صبح و شب میتواند با خیال راحت درس بخواند. در شیوۀ اجرا، شاید هیچ موسسه و نهادی برای یک پایه، دوازده استاد نچیند اما ما در عین رعایت حریت و آزادگی طلبه، برای پیشرفت کار او، فضای درسی و خانوادگیاش را مورد رصد قرار میدهیم.
در عرصه رسیدگی به مشکلات طلاب، چه خدمات و تسهیلاتی برای طلاب ارائه میکنید؟
در بخش خدمات، تسهیلات و حمایت از طلاب، نقش عمده را آیتالله فاضل ایفا میکند. مستحضرید که اکثر طلبهها مستأجرند و به طلاب در پرداخت اجارهخانه کمک میشود. امروزه طلاب با مشکلات اقتصادی دست به گریبان هستند لذا با نهادهای مختلف رایزنی میکنیم تا در فعالیتهای اجتماعی حضور داشته باشند. در بخش کلام این کار را کردیم و در بخش فقه این کار را میکنیم، از این رو، طلبهای که دوست دارد در فضاهای علمی ـ اجتماعی وارد شود، زمینه آن را فراهم میکنیم.
خیرین همچنان پای کار حوزه هستند، ما آنان را به حوزه میآوریم، فعالیتهای علمی طلاب را میبینند و حمایتهای خوبی میکنند. چند مورد داشتیم که خیرین به طلاب خانه دادند یا در مواردی، خیرین خانههایی را در اختیار طلاب قرار دادند. یکی از خیرین به این مجموعه آمد و گفت که به یک طلبۀ سید میخواهم خانه بدهم. ما طلبۀ سیدی را معرفی کردیم و خانهای را به نامش زد. همچنین بخشی از خیرین، اجارهخانۀ طلاب را میدهند.
ما به صورت میدانی به خانههای طلاب میرویم از نزدیک وضعیت آنها را میبینیم. یکی از اساتید گفت که یکی از شاگردان بچهدار شده است، گفتیم که هماهنگ کنید تا روز مبعث به خانهاش برویم. ما به طلاب نمیگوییم بیایند و بستههای معیشتی را ببرند بلکه ما بستهها را به خانهشان میبریم. منِ مسئول به خانۀ طلبه میروم، بیست دقیقه مینشینم، تفقدی میکنم و پاکتی به همسرش میدهم. با این کار، دل این طلبه گرم میشود. ما طلبهای از گلبهار داشتیم که به درس و بحث میآمد و وسیله نداشت. گلبهار مثل پردیسان قم، از مشهد فاصله دارد. وی دیر به درس میرسید، غیبت میکرد و به مرحله اخراج رسیده بود. یک روز برای تحویل بستۀ معیشتی به خانهاش رفتیم. تا با ماشین به خانهاش برسیم، یک ساعت و بیست دقیقه طول کشید. به خانه وی که رسیدیم، مسئول آموزش ما از خجالت آب میشد که چرا این طلبه را به خاطر تأخیر و دیر آمدن، اذیت میکردم، اما الان وی را درک میکنم. لذا اگر منِ مسئول به خانه طلبه بروم، متوجه وضعیت او میشوم.
جلسهای برای همسران طلبه داریم که دو هفته یک بار برگزار میشود. یکی از خانمهای سخنران برای آنها مباحث اخلاقی مطرح میکند و در این جلسات، خانمها مشکلات خودشان را حل میکنند. به عبارت دیگر، خانمها مشکلات خودشان را بهتر از ما مدیریت و حل میکنند. هفته پیش که آیتالله فاضل به مشهد تشریف آورده بود، همسران طلبه در حیاط ساختمان کلام جمع شدند و ایشان برای خانمها سخنرانی کرد.
بنابراین باید تمرکز خود را بر خانوادههای طلاب قرار دهیم. چون بحث معیشت در اولویت قرار دارد و مشکلاتی که طلاب دارند باید حل شود.
کتابهایی که به عنوان حواشی از آنها نام بردید، کتب خاصی است؟
منظور من، کتابهای متداول حوزوی و تقریرات و حاشیههای قدمای ما بر کفایه و رسائل است. بخشی از حواشی رسائل را مرکز فقهی جمعآوری کرده که کار فاخری است. برای کفایه این کار نشده و قرار است در مشهد انجام شود.
برنامه آموزشی را از مرکز قم میگیرید؟
اینجا برنامه مستقلی دارد اما حاج آقا یکسری خط قرمزهایی را بیان میفرماید که باید رعایت کنیم. برای نمونه اصل بودن حاشیه، خوانده شدن تمام درس، نگاه باید تربیت مجتهد باشد و ... ، ایشان یکسری اهداف کلی معین کرده است که به آن سمت و سو باید برویم اما برنامۀ آموزشی قم در اینجا جاری نیست.
چقدر از فضلا پس از تربیت در مرکز شما تحویل جامعه علمی شدهاند؟
اکثر اساتید سطح حوزه علمیه خراسان، فارغالتحصیل مرکز فقهی اینجا هستند، حتی اساتیدی که به قم رفتهاند. برای نمونه جناب آقای فاتح مسئول بخش خارج مدرسه امام کاظم(ع) قم، تحت اشراف آیتالله العظمی مکارم شیرازی از فارغالتحصیلان اینجا است. با لطف خدا و عنایت امام رضا(ع) و اخلاصی که مرحوم آیتالله فاضل داشتند و آقازاده ایشان دارند و تلاش میکنند، طلبههایی که از مرکز فقهی ما فارغالتحصیل میشوند، اغلب باسواد و خوب هستند.
ارتباط شما با سایر مراکز علمی و حوزوی استان خراسان چگونه است؟
یکی از تفاوتهای حوزه علمیه قم با خراسان این است که شما در قم میتوانید موسسه بزنید و شروع به کار کنید، در این صورت کسی به کار شما کاری ندارد، مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتد اما در مشهد شما نمیتوانید در جایی به عنوان موسسه تابلو بزنید و شروع به فعالیت کنید. بلکه باید طبق ساختاری که حوزه تعریف کرده قرار بگیرید، مجوز رشته بگیرید، رشته باید مصوب شود تا شروع به کار کنید. آیتالله فاضل تأکید زیادی دارند که همه کارها با هماهنگی و زیر نظر حوزه علمیه خراسان باشد. لذا مدرک سطح سه و چهار طلبههای ما در بخش کلام را حوزه علمیه خراسان صادر میکند. مدرک مرکز فقهی را هم حوزه علمیه خراسان میدهد. بنابراین حوزه علمیه خراسان بر فعالیتهای ما نظارت دارد.
یکی از مشکلات بزرگ ما در حوزههای شیعی و نهادهای درون کشور در نظام اسلامی این است که جزیرهای عمل میکنیم و از حال هم بیخبر هستیم ولی ما نشستهای علمی را معمولاً با نهادهای همسو و همافق به صورت مشترک برگزار میکنیم. از جمله در برگزاری «مکتب اجتهادی امام»، شاید با بیش از بیست نهاد هماهنگی انجام دادیم. پایۀ اصلی این کار، خودمان با حوزه بودیم ولی نهادهای دیگر هم در برگزاری آن مشارکت کردند. اینکه شما نهاد دیگر را مشارکت میدهید، نشانهی رشد شما است. متأسفانه برخی میگویند که لوگوی خودمان باشد و بس، اما مشارکت نشانه رشد یک مجموعه است.
در مجموعۀ شما چه کارهایی در عرصه ترویج اندیشههای امام انجام میگیرد یا در حال انجام است؟
از زمانی که در قم بودم، حاج آقا میگفت که مرحوم امام نه تنها در کشور بلکه در حوزهها هم غریب است و مظلوم واقع شده است. به همین دلیل آنچنان که باید و شاید به امام پرداخته نشده است. مرحوم آیتالله فاضل یکی از شاگردان مبرز مکتب امام بودند که اثر ارزشمند «تفسیرالشریعه فی شرح التحریر» را نوشتند و متن فقهشان را شرح تحریر قرار دادند. این نشان از اهتمام پدر و پسر به مکتب حضرت امام است. همچنین آیتالله فاضل تأکید کردند که تحریر الوسیله متن فقهی ما باشد نه کتاب دیگر.
من در حوزۀ کلام دنبال این بودم که بستری برای اجرایی کردن فعالیت در جهت دغدغه آیتالله فاضل پیدا کنم. از زمانی که مسئولیت مرکز فقهی را به ما دادند، گفتیم که الان وقتش است تا برای دغدغه حاج آقا بستر اجرایی محقق کنیم. این یک جنبه است. جنبه دوم این است که مستحضرید متأسفانه درسهای خارج قم و مشهد از نظریات امام خالی است. به استادی که بحث خارج را ارائه میکند، میگوییم که امام فلان نظر را گفته، آن قدر به مبانی فکری امام ناآشنا است که با تعجب میپرسد: مگر این نظر متعلق به امام است؟! البته ناآشنایی با دیدگاههای امام دلیل دارد. از زمانی که حضرت امام وارد انقلاب و کارهای اجرایی شدند، چهرهی فقهی و اصولی ایشان مغفول واقع شد و کارهای اجرایی و .. بیشتر غلبه پیدا کرد. شاگردان مبرز امام به دلیل ضرورتی که دیدند و به خاطر خالی بودن صحنه، درس و بحث را رها کردند و وارد کارهای اجرایی شدند.
یک استاد را چند مؤلفه استاد میکند: اول وزن علمی خود استاد است، و دوم شاگردان هستند که استاد را استاد میکنند، تقریر مینویسند، شرح چاپ میکنند و نظریاتش را در حوزه میگویند. اما هیچ کدام از اینها برای مرحوم امام اتفاق نیفتاد. چون شاگردان مبرز حضرت امام درگیر کارهای اجرایی شدند، به همین دلیل امام از حوزهها خالی شد. ما در سی ـ چهل سال به چه جنبههای امام پرداختیم؟ در ایام 22 بهمن و رحلت امام، به همه جنبههای امام پرداختیم جز جنبههای علمی ایشان. بالاخره حوزه تشیع، حوزه فقاهتی است؛ همان فقه جواهری که امام تأکید میکردند.
فقه یک میراث 1400 سالهای است که از علمای ما باقی مانده و میراث فقاهتی که در داخل حوزهها خواهد ماند، همین فقه جواهری است که امام بر آن تأکید میکرد. یعنی فقه سنتی همراه و تلفیق با معاصریت و نظریۀ زمان و مکانی که امام مطرح کردند. متأسفانه این بخش برای امام مفقود شده است و بیشتر جنبههای اجرایی و سیاسی ایشان را پررنگ کردیم. از این رو طبیعی است، استاد درس خارج که امروز درس خارج را شروع میکند، از نظریات امام چیزی نمیداند. لذا وظیفه ما این بود که این کار را انجام دهیم.
ما پارسال «مدرسه تابستانه مکتب اجتهادی امام» را آغاز کردیم. به حاج آقا گفتم که در مشهد دو کار میتوانیم انجام دهیم؛ گروه مکتب اجتهادی امام را راه بیندازیم، یک استاد درس خارج را پای کار بگذاریم تا مبانی اجتهادی امام را دربیارورد. از سوی دیگر، به چند طلبه خوشذوق و خوشاستعداد با موضوعاتی پروژه دهیم تا کار درباره آراء و اندیشههای حضرت امام کنند. حاج آقا چون دغدغهمند بودند، حمایت کامل و جامعی از این طرح داشتند.
تاکنون درباره اندیشههای امام با حضور اساتید و موضوعات ذیر نشستهایی برگزار کردیم:
آیتالله فاضل، با موضوع تبیین «الاسلام هو الحکومه» در اندیشه امام»؛
آقای اشرفی شاهرودی، با موضوع «تحقیق و بررسی تطبیق فتاوای امام بر پایه نظریه خطابات قانونیه»؛
آقای الهی خراسانی، با موضوع «ویژگیها و تمایزات نظریه خطابات قانونیه امام»؛
آقای ارسطا، با موضوع «نظریه خطابات قانونیه و نقش آن در فقه اجتماعی»؛
آقای زمانی، با موضوع «آثار و پیامدهای نظریه خطابات قانونیه در فقه و اصول»؛
آقای وحدتی شبیری از موسسه فقاهت عالم آل محمد(ع) از آستان قدس، با موضوع «جایگاه قاعده لاضرر در قانونگذاری از منظر امام»؛
آقای حسینی فقیه، با موضوع «قاعده تقیه در فقه سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)»؛
آقای ربانی بیرجندی، با موضوع «نوآوریهای رجالی مکتب فقهی امام»؛
آقای احمد مبلغی، با موضوع «زمینههای شکلگیری نظریه خطابات قانونیه در اندیشه امام خمینی(ره)»؛
و آقای یوسفزاده از اساتید خودمان با موضوع «نقدهای نظریه خطابات قانونیه در ترازوی سنجش».
هزینۀ اساتیدی که از قم و سایر نقاط کشور به مشهد میآیند، از طرف مرکز شماست؟
بله، همه را حاج آقا حمایت میکنند چون دغدغه ایشان اندیشه و مکتب اجتهادی امام است لذا هر چه در این حوزه به ایشان میگوییم قبول و حمایت میکنند.
درباره مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» که برگزار کردید، توضیح دهید.
پارسال مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» را برگزار کردیم که آقای اشرفی درباره «ضرورت تبیین و شناخت مکتب اجتهادی امام» بحثی را مطرح کرد، آیتالله فاضل لنکرانی درباره «واکاوی نظریه مقاصد الشریعه در اندیشه اجتهادی امام» دیدگاههای خود را ارائه کرد، بحث آیتالله علیدوست درباره «روششناسی اجتهاد امام خمینی(ره) در مسائل مستحدثه بود، آقای زمانی عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان که درس خارج دارد و مدیر گروه مکتب اجتهاد امام ما است، درباره «روش فهم احکام در سبک اجتهادی امام» دیدگاه خود را بیان کرد، آقای الهی خراسانی به موضوع «ارکان و مبانی فقه حکومتی در اندیشه اجتهادی امام» پرداخت، آقای اسکندری «مقدمهای بر روششناسی اجتهادی در دورههای فقهی» را تبیین کرد و آقای ارسطا «ضرورت تعریف و قلمرو فقه اجتماعی با تأکید بر اندیشه امام خمینی(ره)» را واکاوی کرد. محتواهای ارائه شده در این مدرسه، با عنوان «مکتب اجتهادی امام» پیاده و تدوین شد.
مستحضرید که در مشهد آقایان اشرفی شاهرودی و مرتضوی دو تن از شاگردان مبرز امام حضور دارند. آقای مرتضوی ابتدای درسهای خارج خود را با «قال سیدنا الاستاذ» شروع و در ادامه سایر اقوال را مطرح میکند. این دو بزرگوار مطالب ارزشمندی از امام در سینه دارند که در هیچ جای دیگر پیدا نمیشود.
اگر نکتهای باقی مانده به عنوان حسن ختام بفرمایید.
اینها قدم اول است که برای ترویج مکتب اجتهادی برداشتیم. در این راستا، یک گروه مکتب اجتهادی راهاندازی کردیم که درباره مبانی امام کار میکند و آثار آن را خواهیم دید. کارهای زیادی درباره ترویج اندیشههای امام انجام شده است اما آن کار باید و شاید انجام نشده و امروزه حوزه علمیه خراسان پای کار مکتب اجتهادی امام آمده است.
از نوآوریهای امام نظریه «خطابات قانونیه» است که به قول آیتالله فاضل، این نظریه تحولی در حوزه فقه و مبانی فقه حکومتی ایجاد خواهد کرد.
درباره نظریه خطابات قانونیه در سال آینده همایش ملی «نظریه خطابات قانونیه» را برگزار خواهیم کرد. این همایش سایت دارد و هیئت علمی، شورای سیاستگذاری، گروههای علمی و کمیسیونهای آن مشخص شده است. اخیراً آیتالله فاضل در مشهد حضور داشت و همهی اساتید خارج حوزه علمیه خراسان را در مرکز فقهی جمع کردیم و درباره این همایش هماندیشی شد. در این نشست حرکت خوبی انجام گرفت تا اساتید خارج در این فضا حرکت کنند. این هماندیشی مقدمهای برای همایش 1404 بود و پوستر آن را رونمایی کردیم.
ما در راستای ترویج اندیشههای حضرت امام، با نامهنگاری با موسسات مختلف از جمله موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، تمام آثار فقه و اصول ایشان را جمع کردیم -که تقریباً 180 عنوان میشود- و آنها را به نمایش گذاشتیم. با حوزه علمیه خراسان هماهنگی کردیم و طلاب و اساتید مدارس برای بازدید میآیند. بازدیدکنندگان باور نمیکردند که امام این همه آثار فقهی و اصولی داشته باشد.
این کاری است که در چهل سال گذشته انجام نشده و با این قدم برای شناخت چهرۀ علمی امام حرکتی انجام دادیم. برخی از اساتید درس خارج بعد از مشاهدۀ آثار امام تعجب میکردند و از آنها عکس میگرفتند. این نمایشگاه تا پایانه بهمن فعال است و طلاب و نهادهای علمی میآیند و از آثار امام راحل بازدید میکنند. البته در کنار این نمایشگاه، در حوزه اندیشههای فقهی و اصولی امام، نشست علمی هم برگزار میکنیم.
ان شاءالله بتوانیم در راه معرفی مکتب و دغدغههای امام و مقام معظم رهبری و نظام اسلامی قدم برداریم.
ممنون از اینکه وقت ارزشمند خود را در اختیار ما گذاشتید.
کپی شد
