مجموعه‌ای از تحقیقات که در شماره ماه مه مجله Brain Medicine منتشر شده است، شواهد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد که ذرات میکروپلاستیک موجود در غذاهای فرآوری شده ممکن است در مغز انسان تجمع یابند و احتمالاً در افزایش نرخ جهانی افسردگی، زوال عقل و سایر اختلالات سلامت روان نقش داشته باشند.
به گزارش جماران به نقل از مجله علمی: این مطالعات جامع‌ترین تحلیل تا به امروز را در مورد روش‌های متعدد و به هم پیوسته‌ای که این میکروپلاستیک‌ها ممکن است از طریق مسیرهای بیولوژیکی متعدد و به هم پیوسته بر سلامت مغز تأثیر بگذارند، ارائه می‌دهند.
جلد ماه مه ۲۰۲۵ این مجله، مغز انسانی را نشان می‌داد که با ذرات ریزپلاستیکی رنگارنگ پوشیده شده بود، در کنار یک قاشق پلاستیکی، نمایشی بصری تکان‌دهنده از کشف بزرگی مبنی بر اینکه مغز انسان حاوی معادل یک قاشق پر از ریزپلاستیک است.
پلاستیک در بدن انسان
سه مقاله تحقیقاتی جدید، به همراه یک تفسیر علمی که قبلاً در مورد حذف میکروپلاستیک‌ها از بدن انسان منتشر شده است، این موضوع را به تفصیل بررسی می‌کنند.
محققان فرضیه جدیدی را مطرح کرده‌اند که مصرف غذاهای فرآوری شده، قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها و پیامدهای سلامت روان را به هم مرتبط می‌کند. پلاستیک چگونه وارد مغز ما شد؟
میکروپلاستیک‌ها در اطراف ما، در هوا، آب و غذا وجود دارند. تخمین زده می‌شود که انسان‌ها سالانه بین ۱۰ تا ۴۰ میلیون تن از این ذرات را مصرف می‌کنند و انتظار می‌رود این مقدار تا سال ۲۰۴۰ دو برابر شود.
تاثیر ذرات پلاستیکی
اگرچه تحقیقات در مورد اثرات میکروپلاستیک‌ها بر روی انسان هنوز در مراحل اولیه است، مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض میکروپلاستیک‌ها می‌تواند منجر به طیف وسیعی از اثرات جدی بر سلامتی شود. استرس اکسیداتیو، ناشی از عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها، منجر به آسیب سلولی و ایجاد التهاب مزمن در بافت‌ها و اندام‌ها می‌شود.
به موازات آن، این ذرات عملکرد سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند و حساسیت بدن را به عفونت و بیماری افزایش می‌دهند. با ادامه‌ی مواجهه، آسیب به اندام‌هایی مانند کبد و کلیه‌ها و همچنین اختلالات متابولیکی که بر پردازش انرژی و مواد مغذی تأثیر می‌گذارند، رخ می‌دهد.
نگران‌کننده‌ترین اثر، نشت این ذرات به مغز است، جایی که با ایجاد التهاب عصبی و تجمع پروتئین‌های سمی که به مرور زمان سلول‌های عصبی را از بین می‌برند، در افزایش خطر بیماری‌های عصبی مانند زوال عقل نقش دارند.
برای مثال، یک مطالعه قبلی نشان داد افرادی که پلاک‌های شریانی آنها حاوی ذرات پلاستیکی است، بیشتر در معرض حملات قلبی و سکته مغزی قرار دارند.
مطالعه دیگری نشان داد که مدفوع بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده حاوی مقدار بیشتری ذرات پلاستیکی نسبت به افراد سالم است.
برخی مطالعات، غلظت بالای ذرات پلاستیکی در مغز، به ویژه ذرات کوچکتر از ۲۰۰ نانومتر و ساخته شده از پلی اتیلن را تأیید کرده‌اند.
در آزمایش‌های انجام شده روی ماهی‌ها، نانوذرات پلاستیکی باعث کاهش فعالیت حرکتی و توانایی شکار شدند، در حالی که در موش‌ها، قرار گرفتن در معرض پلاستیک به مدت ۸ هفته منجر به اختلال در حافظه و التهاب عصبی شد.
کاهش خطرات ذرات پلاستیکی
با توجه به حضور گسترده ذرات پلاستیکی در محیط زیست، حذف کامل مواجهه با آنها غیرممکن است، اما اقدامات عملی وجود دارد که می‌توان برای کاهش خطرات سلامتی ناشی از آنها انجام داد.
یکی از مهمترین این اقدامات، تغییر آب بطری به آب لوله کشی است. این تغییر ساده می‌تواند میزان ذرات پلاستیکی مصرفی را از ۹۰ هزار ذره به ۴ هزار ذره در سال کاهش دهد.
همچنین باید از ظروف پلاستیکی برای گرم کردن غذا، به ویژه در اجاق‌های مایکروویو، اجتناب کرد، زیرا حرارت بالا باعث آزاد شدن میلیاردها ذره میکروسکوپی از این مواد می‌شود.
کارشناسان همچنین توصیه کردند مصرف غذاهای فرآوری‌شده مصنوعی مانند ناگت مرغ از قبل پخته‌شده که حاوی غلظت بسیار بالاتری از ذرات پلاستیک نسبت به غذاهای تازه هستند، کاهش یابد.
اقدامات پیشگیرانه مهم شامل جایگزینی ظروف پلاستیکی با ظروف شیشه‌ای یا فلزی برای نگهداری مواد غذایی، علاوه بر استفاده از فیلترهای ذرات هوای با راندمان بالا (HEPA) است که تا ۹۹.۹۷٪ ذرات موجود در هوا، از جمله ذرات پلاستیکی را حذف می‌کنند.
نیکلاس فابیانو، نویسنده اصلی یکی از این مطالعات و محقق دانشگاه اتاوا، گفت: غذاهای فرآوری‌شده بیش از ۵۰ درصد کالری مصرفی در برخی کشورها را تشکیل می‌دهند و نسبت به غذاهای طبیعی حاوی غلظت بسیار بالاتری از ذرات پلاستیک هستند و این ذرات می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کرده و به میزان نگران‌کننده‌ای تجمع یابند.
غذاهای فرآوری شده و مشکلات روانی
داده‌ها ارتباط نگران‌کننده‌ای را بین مصرف غذاهای فرآوری‌شده و مشکلات سلامت روان نشان داد، به طوری که مصرف‌کنندگان این غذاها خطر ابتلا به افسردگی را ۲۲ درصد، اضطراب را ۴۸ درصد و اختلالات خواب را ۴۱ درصد افزایش می‌دهند.
خطر در این واقعیت نهفته است که غذاهای فرآوری شده، مانند ناگت مرغ آماده مصرف، 30 برابر بیشتر از گوشت مرغ تازه حاوی ذرات پلاستیک هستند.
مطالعات اخیر در مجله نیچر مدیسین نیز نشان داده است که غلظت ذرات پلاستیک در مغز افراد مبتلا به زوال عقل سه تا پنج برابر بیشتر است.
محققان خاطرنشان کردند که مکانیسم‌های آسیب ناشی از غذاهای فرآوری شده و ذرات پلاستیکی مشابه هستند، زیرا هر دو بر التهاب، استرس اکسیداتیو، عملکرد میتوکندری و سیستم‌های انتقال‌دهنده عصبی تأثیر می‌گذارند.
دانشمندان خواستار تدوین یک شاخص غذایی برای اندازه‌گیری میزان مواجهه با ذرات پلاستیک از طریق غذا شده‌اند.
در یک مطالعه موازی، مطالعه دیگری امکان استفاده از «آفرزیس درمانی» (جداسازی اجزای خاص خون برای درمان بیماری‌های خاص) را برای حذف ذرات پلاستیک از جریان خون بررسی کرد، اگرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
محققان بر لزوم کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و توسعه روش‌های بهتر برای تشخیص و حذف ذرات پلاستیکی از بدن انسان تأکید کردند.
در مورد امکان از بین بردن ذرات پلاستیکی انباشته شده در بدن، شواهد علمی فعلی هنوز برای تأیید وجود روش‌های مؤثر برای انجام این کار کافی نیست.
برخی مطالعات اولیه نشان داده‌اند که تعریق ممکن است راهی برای حذف برخی ترکیبات پلاستیکی مانند بیسفنول A باشد، اما برای درک کامل مکانیسم‌های حذف این مواد، تحقیقات بیشتری لازم است.
در این مطالعه آمده است که تحقیقات علمی باید بر چندین حوزه کلیدی از جمله تعیین سطوح ایمن قرار گرفتن در معرض ذرات پلاستیکی و مطالعه رابطه بین قرار گرفتن مزمن در معرض این مواد و ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند زوال عقل و اختلالات هورمونی متمرکز شود.
توسعه روش‌های دقیق‌تر برای نظارت و ردیابی ذرات پلاستیکی در بافت‌های بدن انسان نیز یک اولویت تحقیقاتی فوری برای درک بهتر اثرات این مواد بر سلامتی است.
.
