اولین پیشنشست علمی همایش بینالمللی «تحول در نقش و جایگاه زنان در پرتو اندیشههای امام خمینی(س)» با موضوع «زن در اندیشه دینی و فلسفی امام خمینی(س)» در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام برگزار شد و نیره قوی، سوده نجفی و محمد منصورنژاد در این نشست به ارائه مطلب پرداختند
اولین پیشنشست علمی همایش بینالمللی «تحول در نقش و جایگاه زنان در پرتو اندیشههای امام خمینی(س)» با موضوع «زن در اندیشه دینی و فلسفی امام خمینی(س)» در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، نیلوفر چینیچیان، دبیر علمی همایش «تحول در نقش و جایگاه زنان در پرتو اندیشههای امام خمینی(س)»، در ابتدای این نشست گفت: پیشنشست اول بر پایه چهارچوبهای نظری است. نقص و کاستی هر فعالیت علمی از اینجا سرچشمه میگیرد که چهارچوبهای نظری و پایههای بنیادین را رد میکنند و بعد به مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی پرداخته میشود؛ در حالی که این مبانی معرفتشناسی، هستیشناسی و انسانشناسی آن فیلسوف را توضیح میدهد.
وی تأکید کرد: نگاه انسانشناسی، هستیشناسی، معرفتشناسی و روششناسی امام بر مبنای دین اسلام است. از این روی آغازگر نشستها و در واقع ریشههای این درخت را بر پایه واکاوی و بازخوانی بُعد دینی و فلسفی امام استوار داشته باشیم و بعد به شاخهها و میوهها بپردازیم که وجوه سیاسی و اجتماعی امام است.
چینیچیان افزود: همچنین باید تأکید کنم که رسالت ما صرفا برگزاری چنین نشستهایی نیست، بلکه انتقال عمیق مؤلفههای اندیشههای امام به نسل جدید است. حتی اگر نشست اول یک نشست فلسفی است، آن را هم میخواهیم با بحث و گفتوگویی که داریم، به زبان ساده بتوانیم در مراکز علمی و فرهنگی، این بنیادها را تعریف کنیم.
به گزارش خبرنگار جماران، نیره قوی، رئیس پژوهشکده فرهنگ و دین نیز در سخنانی با موضوع «زن و دینداری در اندیشه امام خمینی(س) از وظیفه فردی تا نقش اجتماعی» در این نشست گفت: کنشگری اجتماعی، واقعگرا بودن در مسائل اجتماعی، استاد اخلاق، تدریس فلسفه و بعد ورود در سیاست از امام مردی توانمند، شجاع، مدبّر، مدیر، فقیه، متکلم، فیلسوف و در نهایت رهبری شایسته برای ایجاد تحول بر مبنای دین اسلام ساخته بود.
وی تأکید کرد: این عصر را میتوانیم «عصر خمینی» نامگذاری کنیم و همه بزرگان و اندیشمندان داخلی و خارجی در این عصر پذیرفتهاند که این عصر بی نام امام خمینی(س) شناخته شده نیست؛ و ما باید اول این را بدانیم که در مورد چه شخصیتی صحبت میکنیم.
قوی با اشاره به اینکه این نشست با رویکرد دینی و فلسفی است، افزود: امروز میخواهیم بگوییم امام خمینی(س) تحول آفرید؛ ابزار این تحول «اجتهاد» است؛ چرا که دین ما ایجاد تحول در احکام فقهی را مبتنی بر اصول و منابع، با ابزار اجتهاد برای فقیه مهیا کرده است. به همین دلیل است که ما امروز هم امام را زنده میبینیم و فردا هم زنده خواهیم دید؛ چون اسلام زنده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه امام توانست تحول در جایگاه فردی و اجتماعی زن به وجود بیاورد، اظهار داشت: با همه تلاشهایی که قریب به پنج دهه جمهوری اسلامی کرده، میتوانم بگویم هنوز بسیاری از اندیشههای حضرت امام تبلور پیدا نکرده؛ اصلا شناخته شده نیست و خیلی جا دارد که لایههای مختلف اندیشه امام را باز کنیم.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و دین با اشاره به اینکه در طول تاریخ زندگی زن فراز و نشیب زیادی از الهه بودن تا محروم شدن از حق حیات داشته است، یادآور شد: در نگاه هستیشناسی حضرت امام، جهان را واقعبینانه میبینند؛ دارای خالقی که رازق است و ولایت دارد. بُعد دیگر هستیشناسی حضرت امام این است که این عالم باطل و بدون هدف نیست. همان طور که در این عصر وقتی میخواهیم از تحول، دین، انقلاب و هرچیزی بگوییم تبادر ذهنی ما امام خمینی(س) است، در عالم هستی تبادر ذهنی برای حضرت امام «هدفمند بودن هستی» است.
وی گفت: امام میفرمایند انسان آزاد و مختار است، ولی این آزادی و مختار بودن در حدود قانون است؛ یعنی برای امام، قانون در رأس امور است. امام میگویند زن و مرد در فرصتها، خلقت، مقابل قانون و حاکم بودن بر سرنوشت خویش برابر هستند و زن و مرد دارای حقوق هستند. حضرت امام میفرمایند اگر خانمها در شکلدهی انقلاب بیشتر از آقایان سهم نداشته باشند، کمتر هم ندارند.
قوی با اشاره به اینکه حضرت امام فرمودهاند «ما میخواهیم زن به مقام والای انسانیت برسد»، تصریح کرد: حضرت امام وقتی میخواستند برای یک ابرقدرت سفیر بفرستند، تعمدا یک زن انتخاب کردند. اینجا نگاه فلسفی امام، زن را تبدیل به کنشگر میکند. یعنی هنر امام این است که تحول را نه تنها در حرف میگوید بلکه این تحول را در عمل ایجاد میکند. منظومه اندیشه امام میفرماید زن در همه ابعاد اجتماعی وارد میشود؛ شرط حضرت امام «عفاف» است.
وی افزود: در نگاه حضرت امام یک تبعیض مثبت داریم، چرا که در طول تاریخ نسبت به زن ظلم مضاعف شده است. به همین دلیل حضرت امام با لطف مضاعفی که اسلام در نگاه اجتهادی این مجوز را برای فقیه دارد، میفرمایند «اسلام نظر خاصی بر شما بانوان دارد؛ اسلام آنان را با مرد مساوی کرد». «انسانسازی» برای زن امتیازی است که حضرت امام به نسبت مرد قائل هستند.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و دین تأکید کرد: نگاه حضرت امام این است که اگر زن به طور صحیح در جامعه نباشد و زن را در فعالیتهای اجتماعی محدود کنیم و زن را از جامعه بگیریم با کارکردهای مثبتی که دارد، جامعه به انحطاط میرود. یعنی حضرت امام حضور اجتماعی زن را شرط رشد جامعه قرار میدهند؛ اول میگویند حق دارد و بعد میگویند تکلیف است.
به گزارش خبرنگار جماران، محمد منصورنژاد، مدیر دینپژوهی انجمن علمی مطالعات صلح ایران، نیز در مطلبی با موضوع «تطبیق جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(س) با مفاهیم قرآنی» گفت: امام در اصل خط شکن هستند؛ نه اینکه امام همه حرف را زدهاند. امام خطوطی را شکستهاند که علیالقاعده مؤسسه و سایر پژوهشگران باید آن را ادامه بدهند. مثلا زن امروز با زن 50 سال پیش، 180 درجه فرق دارد. اصلی که هیچ مسلمانی نمیتواند منکر شود «عفاف» است؛ اما حجاب به این معنایی که ما در آوردهایم، آیا واقعا دیدگاه همه علما است؟! هفت دیدگاه در این خصوص داریم و دیدگاه امام یکی از آنها است که فرمود شرع رعایت شود.
وی تأکید کرد: امام کدهایی میدهد که یکی از آنها این است که اگر موضوع عوض شد، حکم عوض میشود. جمله کلیدی دیگری که به نظرم همه جا باید نوشت این است که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد هستند. مگر در نوشتهها و آثار دیگری این جملات را پیدا میکنید؟! یعنی بحث زنان در 10 قرن پیش داستانی داشت و الآن داستان دیگری دارد؛ پرسشها، مسائل و مطالبات فراوانی که زنها دارند. یک موقعی مسأله زنان این بود که چرا وقتی میخواهند از خانه بیرون بیایند باید اجازه بگیرند و الآن مسأله زنان این است که چرا رهبر، رئیس قوه قضائیه و مرجع تقلید نشوند؟
منصورنژاد افزود: امثال آقای صانعی و دیگر شاگران امام یک مقدار بحث را جلوتر بردند، اما هنوز وسط نیامدهاند. آقای صانعی که آمد، ایشان قبل از انقلاب مجتهد بوده و آخرش گفتند تو مجتهد نیستی. چون یک مقدار نوآوری، خصوصا در مسأله زنان، داشته است. یعنی کدهایی را از امام داریم که راه را باز میکند تا روی آنها کار کنیم؛ چون امام کتاب مستقلی که راجع به زنان ننوشتهاند.
وی با بیان اینکه در هویت انسانی زن و مرد با هم برابر هستند و در هویت جنسی با هم تفاوت دارند، تصریح کرد: من فکر میکنم باید به سمت این برویم که در ذهن جامعه و روشنفکران چه میگذرد و منتقدین چه میگویند. یک طوری حرف بزنیم که از نظر مبنا و بنا بتوانیم از حقوق زنان دفاع کنیم. خصوصا قرآن خیلی جای کار دارد؛ قرآن مهجور است. مطالبی که راجع به زنان میگوییم واقعا تحقیر، تصغیر و اهانت است. به جای نقل احادیث، قرآن را برجسته کنیم. مگر نمیگوییم عقل حجت است؟ اگر عقل را یک مقدار میدان بدهیم، میتوانیم حرفهای معقول برای خرد جمعی بزنیم.
مدیر دینپژوهی انجمن علمی مطالعات صلح ایران اظهار داشت: مؤسسه باید به شبهات مربوط به نظریههای امام جواب بدهد؛ واقعا میشود بسیاری از آنها را جواب داد. یعنی کجفهمی شده و ما کمکاری کردهایم. به نظر من مهمترین ویژگی اخلاقی امام «شجاعت» بود؛ مؤسسه اگر میخواهد پیامی از امام بدهد، نباید بترسد. اصلا یکی از چیزهایی که مؤسسه راه میاندازد، مناظره باشد. به ویژه در مسائل زنان بزرگانی هستند که حرف دارند.
به گزارش خبرنگار جماران، سوده نجفی، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران، نیز در مطلبی با موضوع «زن و کرامت انسانی در منظومه فکری امام خمینی(س)» گفت: در دوره جاهلیت اعراب، نهایت درجه مظلومیت زن مشاهده میشود؛ زیرا زنان گرفتار ننگآورترین بدبختیها و دچار سختترین مصیبتها گردیده بودند. کرامت و شخصیت زن به وحشتناکترین صورت لگدمال میشد تا آنجا که دختران نوزاد را زنده زنده در زیر خروارها خاک دفن میکردند. عرب جاهلی به دنیا آمدن دختران را شوم و مایه ننگ میدانستند و آن را از دوستان مخفی میکردند؛ به طوری که گویا خانواده دختر جرمی مرتکب شده است.
وی افزود: با ظهور اسلام، زندگی زن وارد مرحله جدیدی شد و در اثر تعلیمات احکام اسلام، زن از کلیه حقوق فردی و اجتماعی خود برخوردار شد و برای هر یک از مرد و زن مطابق وظایف طبیعیشان در اجتماع، حقوقی تعیین گردید. مقام زن در اسلام، منحصر به فرد است. آنچه که اسلام برای زن در نظر گرفته ، چیزی است که با طبیعت او هماهنگی دارد، به او امنیت کامل میبخشد و از او در برابر شرایط نامساعد و دشواری های زندگی محافظت میکند و مهمتر از همه اینکه اسلام به زنان کرامت داد. کرامتی که اسلام برای زنان قائل شد با هیچ کدام از دورههای قبل از اسلام قابل مقایسه نیست.
نجفی اظهار داشت: حضرت زهرا(س) یک نمونه کامل از زنی است که در اسلام مورد کرامت قرار گرفته است. در نگاه به تاریخ میبینیم که حضرت خدیجه(س) و حضرت زهرا(س) حضور فعالی در عرصههای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داشتند که این نشان دهنده توجه دین مبین اسلام به زنان و کرامت آنها است. ضرورت دارد این بعد از شخصیت حضرت خدیجه(س) و حضرت زهرا(س) مورد توجه قرار بگیرد و بیان شود.
وی با بیان اینکه اسلام ناب محمدی(ص) به زنان هویت، عزت و کرامت بخشید، گفت: آیات و روایات متعددی در خصوص زنان وجود دارد که به عنوان مثال در آیه 1 سوره نساء آمده است که «ای مردم از مخالفت با پروردگارتان بپرهیزید که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را (نیز) از جنس او آفرید و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت».
عضو هیأت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به نگرش امام خمینی(س) به زنان، یادآور شد: نگاه حضرت امام خمینی(س) به عنوان یک فقیه دینی و رهبر سیاسی و بنیانگذار انقلاب اسلامی بر زنان مبتنی بر دیدگاه اسلام بود و با درک و شناختی که از اسلام و قرآن داشتند، کرامت زن در نزد اسلام را به خوبی درک کرده بود و بر تحقق آن در جمهوری اسلامی و جامعه تأکید داشتند. امام سخنرانیهای متعددی در خصوص زنان و جایگاه آنها در اسلام و جامعه داشتند.
وی تصریح کرد: ایشان در یکی از سخنان خود اشاره کردند که «زن همانند مرد انسان است. زن حق دخالت در سرنوشت خویش را دارد. زن باید در مقدرات اساسی خود دخالت کند». اردیبهشت 1358 نیز در جمع اقشار مختلف مردم و بانوان تأکید داشتند که «زن نقش بزرگی در اجتماع دارد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش دِه زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج میرود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است». اینها نشان دهنده اهمیت زنان و کرامت زنان است که ایشان بر آن همواره تأکید داشتند. کرامت انسانی زن در اندیشه امام همیشه در محور اصلی است و ایشان زن را صاحب تفکر و فعال دانستند.
نجفی گفت: امروز در قرن 21 زن مسلمان ایرانی در عرصههای فرهنگی، اجتماعی، ورزشی یک چهره متفاوت از خود به نمایش گذاشته است. امروزه حدود 60 درصد از ظرفیت دانشگاهها متعلق به زنان است که نشان دهنده پیشرفت در حضور زنان در عرصههای علمی است. قطعا موفقیتهایی که در حوزه زنان رقم خورده حاصل نگاه و درک امام از مسأله زنان است. مقام معظم رهبری نیز همواره به این نگاه و کرامت زنان تأکید داشته و عنوان کردند که زنان مسلمان باید در عرصههای اجتماعی و سیاسی حاضر شوند که نشان دهنده استمرار اندیشه حضرت امام در نگاه رهبر انقلاب است و در قالب سیاستهای کلان کشور ظهور و بروز پیدا کرده است. این نوع نگاه حضرت امام و رهبری یک شعار سیاسی نیست بلکه حقیقتی بنیادین است که این اندیشه زن را از حاشیه به متن میآورد.
