در پی موجی از شدیدترین حملات روسیه از آغاز جنگ، اوکراین در نوامبر ۲۰۲۵ با شلیک صدها پهپاد و موشک به زیرساختهای حیاتیاش دچار اختلال گسترده در تولید برق شد، همزمان با آنکه نیروهای روسی در جبهه شرقی با پیشروی تازه در محور کوپیانسک و نبرد سنگین بر سر شهر استراتژیک پوکروفسک، فشار بیسابقهای بر خطوط تدارکاتی و مراکز صنعتی اوکراین وارد کردهاند؛ تحولاتی که میتواند معادلات نظامی و انسانی جنگ را در یکی از سرنوشتسازترین مراحل خود قرار دهد.
به گزارش جماران؛ ارتش روسیه در ماه نوامبر ۲۰۲۵ موجی از حملات بیسابقه علیه اوکراین به راه انداخت. بیش از چهارصد پهپاد و دهها موشک پیشرفته به اهداف حیاتی در سراسر اوکراین شلیک شد. از جمله شهرهای مهم هدف، دنیپرو، خارکییف و چوهویف بودند. در پی این حملات، نیروگاههای مهم اوکراین از کار افتادند و تولید برق کشور تقریباً متوقف شد. در همین حال، نیروهای روسی در جبهه شرقی فشار خود را افزایش داده و مدعی شدند که کنترل بخش شرقی شهر کوپیانسک را بهزودی به دست خواهند گرفت. این پیشرفت میتواند منجر به محاصره نزدیک به پنج هزار سرباز اوکراینی شود و بحران انسانی را شدت بخشد. حملات اخیر زیرساختهای انرژی، مناطق مسکونی و مراکز صنعتی اوکراین را بهشدت آسیبپذیر کرده و نشان از ورود جنگ به یکی از شدیدترین مراحل خود دارد.
ماهها تلاش برای تصرف یک شهر؛ پوکروفسک در قلب نبردها
یکی از تحولات مهم هفتههای اخیر، پیشروی چشمگیر نیروهای روسیه در تصرف شهر پوکروفسک در استان دونتسک است. پوکروفسک که شهری صنعتی با جمعیتی حدود ۶۰ هزار نفر پیش از جنگ است، در غرب استان دونتسک قرار دارد و یکی از نقاط کلیدی و استراتژیک جبهه شرقی جنگ محسوب میشود. این شهر بهعنوان هاب لجستیکی اصلی، راه نفوذ به بخش مهمی از مناطق مرکزیتر اوکراین را فراهم میکند.
این شهر با اهمیت لجستیکی و استراتژیک بالا، نقش کلیدی در کنترل مسیرهای تأمین تجهیزات و خطوط تأمین ارتش اوکراین دارد. تسلط روسیه بر این منطقه نهتنها خطوط تدارکاتی اوکراین را قطع میکند بلکه موقعیت مسکو برای پیشرویهای بیشتر و فشار بر جبهههای شرقی را مستحکم میسازد. این موفقیت تأثیر قابلتوجهی بر روحیه نیروهای طرفین و همچنین روند مذاکرات سیاسی خواهد گذاشت.
وضعیت در محور پوکروفسک برای نیروهای اوکراینی و متحدان ناتو بحرانی است. هرچند شهر هنوز کاملاً سقوط نکرده اما در آستانه تسخیر قرار دارد. همچنین این تحولات ضربات سنگینی به صنعت اوکراین وارد کرده است. معدن متینوست، تنها معدن تولید زغالسنگ کک برای صنایع فولاد اوکراین در نزدیکی پوکروفسک، بعد از نبردهای شدید تعطیل شده است. معدنچیان این محل پس از تخلیه، بخشهایی از آن را منفجر کردند تا اجازه استفاده نیروهای روسی برای پیشروی از زیرزمین داده نشود.
اهمیت ویژه پوکروفسک در اتصال آن به شهرهای بزرگتر و کلیدی مانند اسلوویانسک و کراماتورسک است. سقوط این شهر، دو مرکز مهم دفاعی اوکراین در منطقه را مستقیماً در معرض خطر قرار میدهد. همچنین، به دلیل وجود قطب مهم راهآهن و تدارکات، کنترل آن به معنای قطعی خطوط تأمین نیروهای اوکراین و ناتو در مناطق گسترده خواهد بود. در نتیجه، نبرد سنگین بر سر پوکروفسک نهتنها اهمیت حیاتی دارد بلکه میتواند سرنوشت جبهههای شرقی را در این جنگ تعیین کند.
آیا زمان تصمیمات دشوار فرا رسیده؟
در روزهای اخیر و با آغاز فصل زمستان، حملات گسترده روسیه علیه اوکراین بهشدت افزایش یافته است؛ اقدامی که بخشی از راهبرد فرسایشی مسکو برای تضعیف ظرفیتهای لجستیکی و روانی اوکراین تلقی میشود. اگرچه پدافند هوایی کییف موفق شده بخش قابلتوجهی از حملات را دفع کند، اما شهرهای مهمی مانند خارکیف، دنیپرو و اودسا دچار خسارات سنگین شدهاند. قطع برق، آب و گرمایش در مناطق وسیع، میلیونها نفر را با مشکلات معیشتی و رفاهی روبهرو کرده و امدادرسانی را دشوار ساخته است.
در چنین شرایطی ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، بار دیگر خواستار تشدید فشارهای دیپلماتیک و تحریمهای جدیتر علیه روسیه شده تا توان مالی و نظامی آن کاهش یابد و مسیر پایان جنگ هموار شود؛ درخواستی که نگرانی عمیق اوکراین از ابعاد انسانی و منطقهای بحران را برجسته میکند. همزمان، دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در نشست خبری با نخستوزیر مجارستان تأکید کرده این جنگ به پایان خواهد رسید و خود را مصمم به خاتمه درگیری دانسته است.
تحلیلگران مراکز استراتژیک، حملات اخیر را بخشی از طرح روسیه برای تغییر موازنه قدرت منطقهای میدانند؛ طرحی که با هدف قرار دادن زیرساختهای حیاتی و کاهش روحیه افکار عمومی، حمایت جهانی از اوکراین را تحت تاثیر قرار میدهد. همزمان این هشدار مطرح میشود که تداوم و شدت چنین حملاتی میتواند واکنش قدرتهای جهانی را یا در مسیر تشدید تحریمها و کمکها به اوکراین، یا بالعکس، با رویکردی محتاطانه و تردیدآمیز همراه کند. شورای روابط خارجی آمریکا نیز نسبت به پیامدهای فرامنطقهای این جنگ، از جمله تهدید نظم ژئوپلیتیکی اروپا و اوراسیا، هشدار داده و بر ادامه ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی تأکید کرده؛ در عین حال، نسبت به هرگونه دخالت نظامی گستردهتر ابراز نگرانی نموده است.
در امتداد این تحولات، کشورهای غربی روند ارسال تسلیحات به اوکراین را شتاب دادهاند؛ از جمله انگلیس که موشکهای «استورم شدو» بیشتری را در واکنش به امتناع آمریکا از ارسال موشکهای تاماهاوک، تحویل داده است. کارشناسان در این شرایط هشدار دادهاند که افزایش فشارها ممکن است روسیه را به نزدیکی بیشتر با قدرتهایی چون چین و ایران سوق دهد و تعادل ژئوپلیتیکی منطقه را دچار پیچیدگی بیشتر کند. در سطح اقتصادی، جنگ و تحریمها فشار چشمگیری بر بازار جهانی انرژی و اقتصاد اروپا وارد ساختهاند که انتظار میرود در سیاستهای امنیتی و اقتصادی آینده نقش کلیدی ایفا کند.
مجموع این رخدادها نشان میدهد که بحران اوکراین در نوامبر ۲۰۲۵ به مرحلهای حساس و تعیینکننده رسیده است. اکنون این پرسش اساسی در میان ناظران و تصمیمگیرندگان مطرح است که آیا زمان تصمیمهای دشوار و سرنوشتساز فرا رسیده است؟ شدت بحران و چندلایه بودن پیامدها ایجاب میکند رهبران جهانی هرچه سریعتر به دنبال راهکارهای استراتژیک برای مهار تنشها و یافتن مسیر صلح باشند.
وضعیتی دشوار ولی سرنوشتساز
حملات گسترده روسیه در نوامبر ۲۰۲۵ نمایانگر مرحلهای حساس و پیچیده از جنگ اوکراین است که ابعاد نظامی، انسانی و ژئوپلیتیکی آن بهوضوح آشکار شده است. آسیبهای زیرساختی گسترده، زندگی میلیونها اوکراینی را مختل و فشار زیادی به این کشور وارد کرده است. با ادامه تحولات میدانی و پیشروی روسیه، واکنشهای سیاسی و دیپلماتیک جهانی شدت یافته است و دو مسیر محتمل برای پایان این جنگ وجود دارد؛ مذاکرات صلح یا تشدید درگیریها.
تحلیلگران راهبردی بیان میکنند که یکی از مهمترین روندهای پیش رو احتمالاً ادامه جنگ فرسایشی است که در آن هیچ طرفی برتری کامل نمییابد و منابع مادی و انسانی تحلیل میرود. روسیه با تثبیت مناطق استراتژیکی مانند پوکروفسک در دونباس تلاش به تثبیت موقعیت خود دارد، اما مقاومت اوکراین و حمایتهای جهانی مانع پیشروی کامل این کشور میشود. این شرایط، بحران انسانی و بیثباتی منطقهای را شدت میبخشد. از سوی دیگر، احتمال تشدید تحریمها و افزایش ارسال تسلیحات پیشرفتهتر از سوی غرب وجود دارد؛ این موضوع میتواند باعث شدت گرفتن جنگ شود. هرچند احتمال تقابل نظامی مستقیم میان روسیه و ناتو کم است اما مذاکرات حداقلی برای کاهش تنش و برقراری آتشبس موقت ممکن است، پیش برده شود. دستیابی به یک توافق صلح پایدار در آینده نزدیک به دلیل اهداف متفاوت طرفین دشوار به نظر میرسد.
از نظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی، تحریمها و جنگ فشار شدیدی بر بازار انرژی و اقتصاد اروپا وارد کردهاند که تأثیرات آن بر سیاستگذاریهای آتی بهویژه در منطقه بسیار مهم است. در نهایت، جنگ اوکراین پس از حملات نوامبر ۲۰۲۵، وارد مرحلهای بحرانی و تعیینکننده شده است که در آن ترکیبی از درگیریهای نظامی، چالشهای دیپلماتیک و مشکلات اقتصادی، فضای راهبردی منطقه و جهان را شکل میدهد.
