پس از گذشته بیش از یک دهه از کشمکش‌های رهبران ناتو درباره میزان سرمایه گذاری اعضا در حوزه دفاعی، اجلاس اخیر سران ناتو با تصمیم تاریخی این اعضا مبنی بر تخصیص 5 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو به حوزه دفاعی به پایان رسید که بیش از 2 برابر میزان قبلی (اختصاص 2 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو) است.
به گزارش جماران، تقریبا یک هفته پیش بود که اجلاس سران ناتو با تصمیماتی حیاتی برای ائتلاف غرب در حوزه گشترش سرمایه گذاری دفاعی به پایان رسید.
در اجلاس سران ناتو که هفته پیش در لاهه برگزار شد، رهبران ناتو به این نتیجه رسیدند که 5 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را در امور دفاعی سرمایه‌گذاری کنند تا به گفته خود پایه‌های یک ناتوی قوی و متحد را در سال‌های آینده بنا نهاده و حمایت مداوم خود از اوکراین را مجددا تایید کنند.
این اجلاس که با حضور دونالد ترامپ؛ رییس جمهوری ایالات متحده بگزار شد، مهر تاییدی بر عزم ناتو برای افزایش سرمایه گذاری در حوزه دفاعی میان کشورهای عضو این ائتلاف بود و در حالی رهبران و سران ناتو بر سرمایه گذاری 5 درصدی از تولید ناخالص داخلی خود را در امور دفاعی، پرده برداشته و به توافق رسیدند که رییس جمهوری آمریکا در دوره پیشین دولت خود، با رفتارهایی قهر آمیز تلاش می‌کرد تا کشورهای عضو این سازمان را برای سرمایه گذاری 2 درصدی از تولید ناخالص داخلی این اعضا در حوزه دفاعی مجاب کند.
او در دوره قبلی خود در اجلاس سران ناتو درباره عدم سرمایه گذاری کشورهای عضو و عدم اختصاص 2 درصد از تولید ناخالص داخلی آنها به حوزه دفاع مشترک در سازمان ناتو با صراحت گفت: من به ناتو متعهد هستم اما به شرایط و وضع موجود، نه!
در این جلسه رسمی سران کشورها و دولت‌های ناتو (رهبران متفقین) بیانیه اجلاسی را تصویب کردند که معیار جدیدی برای سرمایه‌گذاری دفاعی تعیین و بر اهمیت افزایش تولید صنعتی دفاعی تاکید می‌کرد و حمایت مداوم از اوکراین را تاکید قرار داد.
در این اجلاس اعضای ناتو با طرح سرمایه‌گذاری دفاعی لاهه که در این بیانیه تشریح شد، متعهد می‌شوند تا 5 درصد از تولید ناخالص داخلی را در حوزه دفاعی سرمایه‌گذاری کنند که شامل 3.5 درصد از تولید ناخالص داخلی برای الزامات اصلی دفاعی و 1.5 درصد برای سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با دفاع و امنیت مانند زیرساخت‌ها و صنعت می‌شود که بیانگر افزایش عمده (3 درصدی) نسبت به معیار قبلی (2 درصد) از تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو است.
تاکید مجدد ناتو بر ائتلاف قوی و کشنده!
دبیرکل در کنفرانس مطبوعاتی اختتامیه این اجلاس اظهار داشت: «متحدین با هم پایه‌های یک ناتوی قوی‌تر، عادلانه‌تر و کشنده‌تر را بنا نهاده‌اند. این تصمیمات اثر عمیقی بر توانایی ما در انجام کاری که ناتو برای آن تأسیس شده است یعنی بازدارندگی و دفاع - خواهد داشت.»
دبیرکل ناتو با برجسته کردن چالش‌های امنیتی متحدان، تاکید کرد: «چه از جانب روسیه یا تروریسم، حملات سایبری، خرابکاری یا رقابت استراتژیک، این اتحاد آماده، مایل و قادر به دفاع از هر وجب از خاک متحدان است و تضمین می‌کند که یک میلیارد نفر جمعیت زیرمجموعه کشورهای عضو ناتو بتوانند در امنیت زندگی کنند.»
تنش‌های روسیه و ناتو در اواخر سال 2021 و اوایل سال 2022 زمانی که پوتین دستور افزایش نیروی نظامی فوق‌العاده در مرز با اوکراین را صادر کرد به شدت بالا گرفت. پوتین تهدید کرد اگر ائتلاف متعهد به توقف دائمی گسترش عضویت خود به شرق و جلب رضایت روسیه نشود، جنگ اجتناب ناپذیر است. وی همچنین هشدار داد ایالات متحده باید تسلیحات هسته‌ای خود در اروپا را برچیند. این درخواست‌ها رد شد و روسیه تهاجم خود را در فوریه 2020 آغاز کرد که شروعی بر یک ترازدی تازه در اوکراین بود.
معرفی ناتو
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال 1949 به عنوان سنگر غرب در برابر گسترش سرزمینی و ایدئولوژیک شوروی تاسیس شد و ستون همکاری نظامی ایالات متحده و اروپا است. یک بلوک در حال گسترش از متحدان ناتو طیف وسیعی از ماموریت‌ها را از زمان پایان جنگ سرد به عهده گرفته، که بسیاری از آنها فراتر از منطقه یورو-آتلانتیک، در کشورهایی مانند افغانستان و لیبی بود.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، رهبران غربی به شدت درباره جهت گیری اتحاد فراآتلانتیک بحث کردند. برخی در دولت بیل کلینتون در ابتدا با گسترش ناتو مخالفت کردند و نگران بودند که این امر باعث برهم خوردن روابط با دولت شکننده رئیس جمهور بوریس یلتسین در روسیه و پیچیده شدن دیگر اهداف سیاست خارجی ایالات متحده از جمله کنترل تسلیحات هسته ای می شود. دیگران از گسترش به عنوان راهی برای گسترش چتر امنیتی ناتو به شرق و تحکیم دستاوردهای دموکراتیک در بلوک شوروی سابق حمایت کردند.
اعضای اروپایی نیز بر سر این موضوع اختلاف نظر داشتند. بریتانیا می‌ترسید که گسترش ناتو باعث کمرنگ شدن کیفی این اتحاد شود، در حالی که فرانسه معتقد بود که این امر باعث نفوذ بیش از حد ناتو (و ایالات متحده) خواهد شد. پاریس امیدوار بود که کشورهای شوروی سابق را از طریق نهادهای اروپایی ادغام کند.
اعضای ناتو از زمان تاسیس تا امروز
در سال 1949 همزمان با تاسیس این سازمان، ایالات متحده آمریکا، بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال و انگلستان به پیمان آتلانتیک شمالی پیوستند. در طول جنگ سرد کشورهای یونان و ترکیه (سال 1952)، آلمان غربی (1955) و اسپانیا (1982) به این سازمان پیوستند.
طی سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1990کشورهای آلمان (1990)، جمهوری چک، مجارستان و لهستان (1999)، بلغارستان، استونی، لاتویا، لیتوانی، رومانی، اسلواکی و اسلونی (2004)، آلبانی و کروواسی (2009)، مونتنگرو (2017) و مقدونیه شمالی (2020) به این سازمان پیوستند.
اما تحولات جدید ناتو با آغاز جنگ حمله نظامی روسیه به اوکراین آغاز شد. فنلاند در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۲۳ طی یک نشست برنامه‌ریزی‌شده رسما به عضویت ناتو درآمد که سریع‌ترین روند الحاق در تاریخ این معاهده بوده‌است. فنلاند دارای 1340 کیلومتر مرز با روسیه است، که بیش از معادل دو برابر مرز ناتو با روسیه تا قبل از پیوستن این کشور به ناتو بود.
در ژوئیه ۲۰۲۲ نیز، ناتو پروتکل الحاق سوئد را برای پیوستن به این سازمان امضا کرد. تا پایان سپتامبر ۲۰۲۲، همه اعضای ناتو به جز ترکیه و مجارستان، الحاق سوئد را تصویب کرده بودند. ترکیه الحاق سوئد را در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۴ و پس از آن مجارستان در ۷ مارس ۲۰۲۴ تصویب کردند و سوئد در ۷ مارس ۲۰۲۴ رسما به عضویت ناتو درآمد.
در نهایت، آنچه از شواهد اجلاس اخیر سران ناتو می‌توان نتیجه گرفت این است که اعضای ناتو در تلاش برای تقویت حوزه اصلی و قلمرو دفاعی خود هستند که بی شک بیش از هر چیز ناشی از نگرانی از روسیه است و جنگ فرسایشی اوکراین است که اعضای این پیمان را بر آن داشته تا بیش از گذشته و به میزانی به مراتب بیشتر از دوره‌های قبل، توان دفاعی-امنیتی خود را تقویت کنند.
گفتنی است؛ جلسه بعدی سران ناتو در سال 2026 با میزبانی ترکیه برگزار می‌شود.
