پایگاه خبری جماران: پس از آنکه در 22 آپریل و قریب به شش سال، یک حمله تروریستی به اتوبوس گردشگران هندی در دره بایساران در جامو و کشمیر (بخش تحت کنترل هند) صورت گرفت که جان 26 گردشگر که اکثر آنها هندی نیز بودند را گرفت، آتش تخاصم میان هند و پاکستان به شکلی عجیبی در حال شعله ور شدن است.
آخرین بار در سال 2019 بود که یک بمب کنار جاده‌ای اتوبوس حامل سربازارن شبه نظامی تحت حمایت هند را هدف و جان بیش از 40 نفر از آنها را در منطقه پولواما (از مناطق کشمیر)، گرفت. با این حال، حمله اخیر، بزرگترین حمله به غیر نظامیان در منطقه کشمیر طی دو دهه گذشته است که لشکر طیبه (یک سازمان تروریستی مستقر در پاکستان) مسئولیت آن را بر عهده گرفته است و با اینکه دولت پاکستان این اتفاق را به شدت محکوم کرده و هرگونه دخالت در آن را رد کرده است، اما در این شرایط دولت‌ها یکدیگر را مسئول اختلافات می‌داند و هند، سیاست‌ها و علمکرد دولت پاکستان را عاملی در این اتفاق می‌داند.
شهباز شریف؛ نخست‌وزیر پاکستان، اتهام‌زنی هند مبنی بر ارتباط اسلام‌آباد با حمله کشمیر را کاملا رد کرده و در حالی که حمله احتمالی هند را ظرف یک الی دو روز آینده قریب الوقوع می‌داند، خواستار تحقیقات بی‌طرفانه در این رابطه شده است.
در طرف مقابل اما، به نظر می‌رسد که هند بیش از هر زمان دیگری عصبانی است. نارندرا مودی؛ نخست وزیر هند به نیروهای مسلح کشور خود فرمان آزادی عملیات علیه تروریسم را صادر کرده و اخیرا گفت: نیروهای مسلح هند آزادی عملیات کاملی برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه، اهداف و زمان واکنش هند دارند.
به گفته برخی از ناظران بین‌المللی واکنش دیپلماتیک هند نسبت به وقایع مشابه حادثه اخیر به مراتب تندتر و رادیکال‌تر شده و برخی تمرکز آمریکا بر روی کشورهای دیگر در شرایط فعلی را دلیلی بر فضای باز هند برای برخورد با پاکستان قلمداد کرده‌اند.
در این رابطه، عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک، در گفت‌وگو با خبرنگار جماران، با اشاره به فضای ایجاد شده میان هند و پاکستان و احتمال چراغ سبز آمریکا به هند در برخورد با پاکستان در شرایط فعلی گفت: اگر بخواهیم تصور کنیم که ترامپ در تلاش است تا میان هند و پاکستان، درگیری رخ دهد، شاید به دور از واقعیت باشد؛ چرا که ترامپ در دور جدید ریاست جمهوری خود در تلاش است تا به عنوان یک رهبر صلح طلب آمریکایی به درگیری‌ها پایان دهد و تمایل دارد تا خود را به عنوان یک صلح طلب معرفی کند و جایزه صلح نوبل را دریافت کند.
وی افزود: با این حال، ترامپ یا دولت آمریکا از اینکه پاکستان در واقع به متحد استراتژیک چین بدل شده، ناراحت است و در طرف مقابل هند به نحوی در حال تبدیل شدن به متحد آمریکا است؛ به عبارتی در دروازه متحد شدن قرار گرفته و در حال حاضر همکاری بسیار نزدیکی میان هند و آمریکا وجود دارد و حتی زمانی که ترامپ برای بار دوم به کاخ سفید وارد شد، نخست وزیر هند؛ نارندرا مودی، طی سفری چند روزه به آمریکا با ترامپ ملاقات کرد.
این استاد ژئوپلیتیک خاطرنشان کرد: این دو کشور (هند و آمریکا) همکاری بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند به طوری که هند نزدیک به 200 میلیارد دلار نرم افزار به آمریکا صادر می‌کند و آمریکا آخرین تکنولوژی‌های هسته‌ای را در اختیار هند قرار می‌دهد. از سوی دیگر دالان اقتصادی بزرگی را که آمریکا طراحی کرده از هند شروع می‌شود به خلیج فارس می‌رسد و بعد از آن با گذر از اسرائیل به منطقه مدیترانه ختم می‌شود که در طرف مقابل طرح معروف کمربند-جاده چین قرار دارد و رقیب آن است.
فرجی‌راد تصریح کرد: پاکستان و چین نیز، در راستای طرح یک کمربند-یک راه چین یک قرارداد 60 میلیارد دلاری با یکدیگر منقعد کرده که به C-PAC معروف است و تا امروز چین نزدیک به 10 میلیارد دلار در این قرارداد در پاکستان سرمایه گذاری کرده است که یکی از اهداف آن این است که بندر گوادر پاکستان را در شمال اقیانوس توسعه دهد و علاوه بر آن به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها تصور می‌کنند که چینی‌ها در آینده قصد دارند تا ناوها، کشتی‌ها و حتی زیردریایی‌های خود را در این بندر مستقر کنند. به طوری که با واکنش هند روبرو شد و وزیر خارجه هند چندی پیش گفت که هند اجازه نمی‌دهد تا کشور دیگری اقیانوس هند را زیر سلطه خود قرار دهد. این در حالی است که آمریکا با این موضع گیری هند همگرایی دارد.
وی ادامه داد: در این شرایط زمانی که شخصی مثل ترامپ به روی کار می‌آید، طبیعی است که کشوری مثل هند تمایل داشته باشد تا به پاکستان فشار وارد کند و متعاقب آن آمریکا در این رابطه از هند حمایت کند؛ چراکه پاکستان در درجه دوم اهمیت برای آمریکا قرار دارد و در طرف مقابل متحد استراتژیک چین است؛ بنابراین این آمریکا نیست که بخواهد میان هند و پاکستان نزاع رخ دهد به عبارتی، این هند است که احساس می‌کند که با اتفاقی که در کمشیر رخ داده، زمان مناسبی است تا در مقابل پاکستان واکنش قاطع نشان دهد و به نظر می‌رسد که اگر ترامپ روی کار نبود، فشاری که امروز هند بر پاکستان وارد کرده به شکل فعلی نباشد.
این استاد ژئوپلیتیک افزود: چند سال پیش یک حمله تروریستی بزرگ در هتلی در بمبئی رخ داد که تلفات آن بیشتر از تلفات حادثه اخیر در کشمیر بود، اما هند واکنش تندی نشان داد و به دنبال آن نرفت تا چالش به وجود آمده به مرز درگیری کشیده شود. در آن زمان دولت پاکستان با هند همکاری کرد و قول داد که نقش گروه‌های پاکستانی در این حادثه را بررسی کند و حتی مدتی بعد، چند نفر را به اتهام مشارکت در آن حادثه تروریستی به هند تحویل داد. اما امروز هند در شرایطی است که دست برتر نسبت به پاکستان دارد و در طرف دیگر مشخص نیست که پاکستان با اقتصادی ضعیف، چگونه می‌خواهد بر ادعای سرزمینی خود در کشمیر اصرار داشته باشد و این در حالی است که هند امروز در آستانه تبدیل شدن به قدرت اقتصادی جهانی است و در همه مولفه‌ها نسبت به پاکستان دست برتری دارد.
فرجی‌راد در ادامه اظهار کرد: بهتر است که پاکستان به سمت هند و حل مشکلات با هند حرکت کند و تلاش کند همکاری اقتصادی با هند در منطقه کشمیر آغاز کند تا بتواند از طریق آن، یک سطح رفاه و فضای مرزی آزاد میان دو کشمیر ایجاد شود. هند و پاکستان با وجود اختلافات دیرینه اما فضای اشتراک بسیاری با یکدیگر دارند و هند نیز می‌تواند به اقتصاد پاکستان کمک زیادی کند.
وی گفت: بعد از استقلال پاکستان از هند، قرار بود که مناطق مسلمان نشین به پاکستان تعلق بگیرد و حتی بنگلادش نیز در قلمرو پاکستان قرار گرفت اما جدا و از پاکستان مستقل شد. در کشمیر نیز اگر یک سرشماری رخ دهد، اکثریت جمعیتی به دنبال استقلال بوده و به دنبال الحاق به پاکستان نیستند. متاسفانه در سال‌های اخیر نیز، کشمیر شاهد فعالیت گروه‌های بنیادگرا است و همین موضوع باعث شده که غربی‌ها در رابطه با موضوع کشمیر به سمت هند تمایل پیدا کنند.
امکان مداخله چین بعید است!
این استاد ژئوپلیتیک در رابطه با امکان مداخله چین در موضوع کشمیر در رقابت میان هند و پاکستان، خاطرنشان کرد: احتمال اینکه چین در این موضوع مداخله کند، بعید است. اگرچه هر چندسال یک بار برخی درگیری‌های مرزی بسیار کوچک میان هند و چین رخ می‌دهد، اما در رابطه با موضوع کشمیر چند نکته وجود دارد. برای مثال هند اخیرا گفته است که هیچ میانجیگری را نمی‌پذیرد. مورد دیگر اینکه حتی اگر قرار باشد کشوری میانجیگری کند، هند میانجیگری چین را نمی‌پذیرد؛ چراکه چین را دوست و متحد پاکستان می‌داند و کسی می‌تواند میانجیگری کند که رقیب یکی از طرفین نباشد و در رابطه میان آنها یک تعادل دوجانبه با هر دو کشور درگیر چالش وجود داشته باشد.
فرجی‌راد گفت: در این موضوع، به نظر می‌رسد تنها کاری که از دست چین بر می‌آید این است که پاکستان را آرام کند و تلاش کند جدال لفظی میان مقامات پاکستان و هند کم شود تا احتمال درگیری کاهش پیدا کند؛ ولی چین نمی‌تواند بر روی هندی‌ها اعمال نفوذ کند.
وی ادامه داد: هند و پاکستان یکدیگر را به اقدامات تروریستی متهم می‌کنند. هند در رابطه با حادثه اخیر مدعی شده که دولت پاکستان در آن نقش دارد و به گفته آنها دو نفر از کسانی که در این حادثه تروریستی نقش داشتند، شهروند پاکستان هستند. در طرف مقابل پاکستان معتقد است که در حوادث تروریستی رخ داده در پاکستان، هند به طور همزمان در حال کمک به بلوچستانِ پاکستان و طالبان است و معتقد است که طالبان در افغانستان در حال کمک به طالبانِ پاکستان است؛ و در یک سال گذشته تعداد زیادی از سربازان پاکستانی هم در مناطق پشتون نشین و هم در منطقه بلوچستانِ پاکستان مورد حمله‌های تروریستی واقع و کشته شده‌اند و حتی برخی از مهندسان چینی که در حال فعالیت ریزساختی در پاکستان هستند در این حوادث کشته شده؛ به طوری که فعالیت خود در پاکستان را نیز کم کرده‌اند و پاکستان نیز در این رابطه نگرانی‌های بسیاری دارد.
فرجی راد خاطرنشان کرد: با این حال، چند هفته پیش، وزیر خارجه هندوستان برای اولین بار در یک مصاحبه از کلمه تروریسم برای طالبان افغانستان استفاده کرد که باعث تعجب بود چراکه روابط هند و افغانستان خوب است و به نظر میرسید که در حال ارسال پیام مثبت برای پاکستان باشند تا احساس نکنند که در عملیات‌های تروریستی طالبانِ پاکستان که با کمک طالبانِ افغانستان صورت می‌گیرد، هند نقشی دارد. با این حال در روزهای اخیر نیروهای هوایی دو کشور در حال انجام مانور روبروی یکدیگر هستند و احتمال درگیری وجود دارد اما به نظر می‌رسد که هندوستان قصد ندارد تا یک عملیات جنگی وسیع علیه پاکستان انجام دهد چراکه اولویت هند امروز اقتصاد است.
وی افزود: اما در طرف دیگر، اقدامات هند به خصوص در رابطه با شش رودخانه مورد مناقشه هند و پاکستان که سرشاخه‌های آن در هندوستان است، باعث نگرانی‌های زیادی در پاکستان شده است؛ چراکه این کشور (پاکستان) به شدت به منابع آبی این رودخانه‌ها وابسته است و این مسئله یک موضوع حیاتی برای پاکستان به حساب می‌آید؛ به طوری که حدود 40 درصد از منابع آبی پاکستان از طریق شش رودخانه مورد مناقشه تامین می‌شود و در طرف دیگر اکثریت اقتصاد در پاکستان وابسته به کشاورزی است.
این استاد ژئوپلیتیک در پایان گفت: با این حال، این احتمال وجود دارد که هند در این رابطه نرمش کند و میانجیگری یک طرف خارجی را بپذیرد و حتی ممکن است ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا به این موضوع وارد شود و دو طرف برخی توافقات را بپذیرند.
