حضرت امام(س) از نظر علمی درحوزه های علمیه مظلوم است و باید برای این مهم فکری کرد و حیف است این ابتکارات و نظریات و این عمقی که در مباحث اجتهادی امام است در حوزه های ما مطرح نیست.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبری جماران،آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم صبح روز پنجم خرداد ماه در همایش روش شناسی اجتهادی امام خمینی با بیان این مطلب تصریح کرد: صحبت از امام به ویژه در بعد اجتهادی و فقاهتی بسیار مشکل است.ایشان در مسئله اجتهاد روش های مختلفی دارد که باید بازشناسی شود و هم ابتکارات فراوانی دارد که دو عنوان جدا از هم و در عین حال مرتبط با یکدیگر است.
وی ادامه داد: در حوزه های ما در عین اینکه بحث از روش اجتهادی فقهای گذشته کم و بیش مطرح بوده اما متاسفانه آن گونه که شایسته است به روش های اجتهادی بزرگانی مانند امام و حتی صاحب جواهر که محور فقاهت زمان هنوز کاوش جدی در مورد آن صورت نگرفته است.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با اشاره به ویژگیهای روش اجتهادی امام عنوان کرد: امام در پرداختن به مسایل مقید به سبک دیگر بزرگان نیست و ضمن توجه به آنها مشی خود را دنبال می کند.
با اشاره به شیوه ها و روشهای اجتهادی بنیانگذار جمهوری انقلاب اسلامی گفت: یکی از ممیزات روش امام در اجتهاد این است که در ورود به مباحث به سبک دیگران مقید نیست که وارد نشود. بزرگان دیگر در مباحث اصولی همان عنوان محل نزاع و همان روشی که در کلمات اساتیدشان بوده با همان ترتیب بحث را آغاز می کنند و به پایان می رسانند و نظری را اختیار می کنند. امام هم در مباحث فقهی و هم اصولی از اول تا بحث را دیده است و بحث را تمام کرده و خودشان ورود جدیدی به مباحث دارند.
این استاد حوزه تصریح کرد: امام هم در اصول و هم در فقه این توجه را داشتند و نزاع را به صورت عمیق و دقیق مطرح می کردند و با استدلالات صحیح پیش می آمدند و بحث را تمام می کردند. روش مباحثی که امام ارائه می دهند بسیار دقیق است و ما باید به این روش توجه و دقت داشته باشیم.
وی با بیان اینکه روش اجتهادی امام یک روش نقادانه محض نیست، تاکید کرد: نوع روش اجتهادی علما نقدی است، اما آنچه در روش اجتهادی امام ملاحظه می کنیم این گونه نیست. ایشان در بحث به دنبال یافتن حقیقت هستند و مقدماتی که طی می کنند برای رسیدن به آن نتیجه نیاز دارند، هر چند در این بین، نظرات نیز نقد شود اما بنای ایشان نقد محض نیست. کسانی که در حوزه دنبال اجتهاد میروند نباید تنها روش نقدی را در پیش گیرند بلکه باید به این روش امام توجه کنند.
وی با بیان اینکه روش اجتهادی بسیاری از بزرگان غالباً نقد است افزود: روش اجتهاد امام، اجتهاد نقدی محض نیست و این طور نبود که به دنبال نقد آراء سایر مراجع باشد بلکه همواره دنبال حق بود.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم عدم اکتفا به مبانی استادان را وجه تمایز دیگر روش اجتهادی امام خمینی(س) دانست و افزود: در کتبی که از بزرگان نجف به ما رسیده است با وجود آنکه سرمایه های بزرگی هستند اما دیده می شود بر مبانی اساتید خودشان اکتفا می کنند و تحقیق را در همان زمینه ارائه می دهند. امام هم فقه و اصول تمام نظریات مرحوم نائینی را دیده اند، اما به آن اکتفا نمیکردند.
وی ابراز داشت: باید تاسف خورد که تبلیغ سویی نسبت به کلمات مرحوم اصفهانی در حوزه می شود که فقه اش اصول است اصولش فلسفه است. در حالی که مرحوم محقق اصفهانی از کسانی است که می شود گفت هر لحظه در مسائل فقهی و اصولی فکر می کرده و به این شدت اعتنای امام به کلمات مرحوم اصفهانی باید توجه شود بی جهت نیست که ایشان اینقدر وقت صرف می کنند در حالی که شاگردان مرحوم اصفهانی هم در فقه به ایشان توجه نمی کردند اما امام اینقدر بها داده است. اجتهاد قوی این است که انسان تنها به مبانی استاد خود اکتفا نکند، بلکه باید به نظرات سایر بزرگان هم توجه کند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم استفاده صحیح از مبانی عقلی در فقه و اصول را از دیگر وجوه تمایز روش اجتهادی امام راحل دانست و گفت: مطالب امام با دقت و ظرافت بسیار در مباحث مختلف مشحون از استدلالهای عقلی است و در عین تعبد به نقل، از تمسک به عقل غفلت نمی کنند. ایشان به نصوص و ادله عقلی بسیار تعبد دارد.
رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با پاسخگو خواندن روش اجتهاد امام تاکید کرد: با روش اجتهادی امام میتوان بسیاری از مسائل مستحدثه را پاسخ گفت. فقیه باید توجه کند که شارع در چه محدوده ای وارد می شود و در چه محدوده ای وارد نمی شود.
وی با اشاره به ابتکارات اجتهادی و فقهی امام تصریح کرد: ایشان در دوره حاضر بیشترین ابتکارات را در فقه و اصول دارند، در تمامی ابتکارات ایشان نظریه خطابات قانونیه مهم ترین ابتکار است. این نظریه مانند نظریه حرکت جوهری در فلسفه است که در حکمت ملاصدرا مطرح شده و چرا که نظریه ای است که از ابتدای فقه واصول تا آخر می تواند کاربرد و اثر داشته باشد و می توان با بهره گیری از این شیوه بسیاری از سؤالات که در عصر ما نیز زیاد شده است را پاسخ داد.
استاد حوزه علمیه بیان داشت: امام با این نظریه در باب ملاکات تحولی ایجاد کرده است و اگر در همین مورد توجه شود اثرات زیادی است. در خطابات قانونیه عناوین عامه موضوع قرار می گیرد نه اشخاص، ملاک باید به حسب نوع باشد. با همین یک تحول چقدر از سوالات که در شرایط امروز ما مطرح است پاسخ داده می شود. خطابات قانونیه با یک کتاب و مقاله و مصاحبه حل نمی شود و موسسه تنظیم و نشر نیز کتابی را در این مورد منتشر کرده است من کتاب را خواندم اما در این کتاب نیز به عمق مطالب و بیانات امام توجه نشده است.
وی خواستار برگزاری سمینارهای علمی برای تبیین نظریه خطابات قانونیه امام راحل شد و گفت: باید برای تبیین نظریه خطابات قانونیه کنگره ای علمی برگزار شود.
فرزند آیت الله العظمی فاضل لنکرانی بیان داشت: والد راحل ما مصر بر نظریه امام بودند و کتاب حج ده ها مورد مشکلات فقهی را با این نظریه خطابات قانونیه امام حل کردند. گروهایی باید بنشینند، عبارات امام و مقررین امام را بررسی کنند تا جوانب مختلف کار مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: بعد از رحلت امام، مرحوم والد ما به حاج احمدآقا می فرمود امام از نظر علمی درحوزه مظلوم است و باید برای این مهم فکری کرد و حیف است این ابتکارات و نظریات و این عمقی که در مباحث اجتهادی امام است در حوزه های ما مطرح نیست.
