مسیح(ع) چنین روزه می گرفت

دکتر «توماس مک‌اِلوِین» (Thomas McElwain)، استاد آمریکایی ادیان در دانشگاه‌های اروپا و آمریکا، در کتاب خود «اسلام در کتاب مقدس» (Islam in the Bible) رویکرد تازه‌ای به این گفت‌وگو دارد. او می‌کوشد با تأکید بر مشترکات این سه دین، ثابت کند که اسلام و تشیع، همان ادامه منطقی ادیان یهود و مسیحیت است. این کشیش سابق فرقه تعمیدی (باپتیست) که به زبانهای کتاب مقدس نیز تسلط دارد، در سال 1988 مسلمان و شیعه شده و نام «علی حیدر» را برای خود برگزیده است.

در قسمت پیشین روشن شد که تثلیث، یکی از کلیدی‌ترین عقاید مسیحیت، در موعظه مسیح(ع) بر فراز کوه، از مشهورترین بخشهای انجیل، هیچ جایگاهی ندارد. همچنین دیدیم که حضرت عیسی(ع) در این موعظه نه‌تنها بر اجزای احکام شریعت پای می‌فشارد، بلکه بر پیراستن عبادات از ریا نیز تأکید می‌کند. امروز به جست‌وجوی رد پای دو عبادت اصلی اسلام یعنی نماز و روزه در این موعظه می‌پردازیم.
عیسی(ع) پس از تثبیت صلاحیت خود درباره شریعت و احکام انبیای پیشین و قبل از هشدار درباره روز قیامت، خلاصه‌ای زیبا از آموزه‌های خود را به دست می‌دهد. باب ششم انجیل متی بیش از هر چیز، تعالیم شخص عیسی مسیح(ع) به بیان متون مقدس مسیحی است. هرکس واقعاً می‌خواهد از دین عیسی مسیح(ع) پیروی کند، می‌تواند در همین باب به ارکان ساده و انگشت‌شمار ایمان عملی دست یابد.
بیشتر عقاید مسیحیت را می‌توان در چند رکن ساده خلاصه کرد که عبارت‌اند از: اعتقاد به تثلیث، ایمان به مرگ مسیح(ع) به کفاره گناهان بشر، پذیرفتن کلیسا (نظام روحانی مسیحیت) به عنوان مجرای فیض الهی و جزای ابدی. دین یهود را می‌توان در اعتقاد به خدای یگانه، تورات و عهد خدا با بنی‌اسرائیل خلاصه کرد. اسلام هم در یک کلام، اعتراف به یگانگی خدا و به جا آوردن نماز، زکات و صدقات، روزه و حج است.
بنابراین عیسی(ع) به روایت متون مقدس مسیحی چگونه دین خود را به‌طور خلاصه معرفی می‌کند؟
نخستین موضوع باب ششم متی در آیات اول تا چهارم مطرح شده و شاید تعجب‌آور باشد که اولین رکن عملیِ دین را صدقه دادن معرفی می‌کند. عیسی(ع)، در نهایت دقت، به ما هشدار می‌دهد که از ریاکاری در صدقه دادن بپرهیزیم.(1)
جلوترکه می‌رویم، رکن بعدی دین، یعنی دعا و نماز را در آیات پنجم تا پانزدهم می‌بینیم. عیسی(ع) در اینجا از چگونگی نماز خواندن با ما سخن نمی‌گوید، چون همه حاضران نماز را از شریعت و صحف انبیا یاد گرفته بودند. آنها می‌دانستند که دانیال(ع) هر روز صبح، ظهر و مغرب رو به خانه خدا زانو می‌زده است (دانیال 10:6).(2)
در مزامیر داوود(ع)، موسوم به دعاهای عبری، دیده بودند که نماز را باید در اوقات مشخصی از روز به پا داشت و پیش از آن باید وضو گرفت (مزامیر 17:55؛ مزامیر 6:26).(3)
باز هم در مزامیر خوانده بودند که نماز را باید در حال قیام، رکوع و سجده به جای آورد.(4) می‌دانستند که به گفته مزامیر، در نماز باید دستها را بالا برد و چندین بار گفت «ییگدال آدونای» - خداوند بزرگ است - یا همان «ا... اکبر» در زبان عربی.(5)
عیسی(ع) در این فراز بر پرهیز از ریا در نماز و کوتاه و ساده خواندن آن تأکید می‌کند. او پس از آن فهرستی از موضوعات مناسب برای طلب از درگاه خدا را ارایه کرد که همان به‌اصطلاح «دعای ربانی» است. البته تکیه بر عین عبارات این دعا ضرورتی ندارد، وگرنه صورت دیگر این دعا در انجیل لوقا هم باید با همین عبارات نقل می‌شد. بنابراین پایه دوم دین که در باب ششم متی ذکر شده، خواندن نماز با اختصار و سادگی و به‌دور از ریاست.(6)
سومین رکن عملی دین عیسی(ع) در آیات شانزدهم تا هجدهم از ششمین باب انجیل متی نقل شده است. عیسی(ع) در اینجا، باز هم با همان تأکید بر پرهیز از ریا، از روزه سخن می‌گوید.(7) البته او از چگونگی روزه گرفتن چیزی نمی‌گوید، ولی ما خود روزه گرفتن را بلدیم، درست همان‌گونه که مستمعان عیسی(ع) هم می‌دانستند. آیا این روزه همان روزه کنونی مسیحیان یعنی پرهیز از خوردن غذاهای خاصی است؟ نه. این روزه، پرهیز کامل از خوردن و آشامیدن است، درست همان‌گونه که موسی(ع) بر فراز کوه روزه گرفت (خروج 28:34). این نوع روزه‌داری تا زمان عیسی(ع) همچنان دست‌نخورده باقی مانده بود و به گفته متی 4: 1 و 2 عیسی(ع) خود چنین روزه می‌گرفت.(8) و (9).
در قسمت آینده به بررسی مسأله حج و زیارت در موعظه مسیح(ع) بر فراز کوه خواهیم پرداخت.
پی‌نوشت
1. «زنهار عدالت خود را پیش مردم به جا میاورید تا شما را ببینند، و الا نزد پدر خود که در آسمان است، اجری ندارید. * پس چون صدقه دهی، پیش خود کرنا منواز چنانکه ریاکاران در کنایس و بازارها می‌کنند، تا نزد مردم اکرام یابند. هرآینه به شما می‌گویم اجر خود را یافته اند. * بلکه تو چون صدقه دهی، دست چپ تو از آنچه دست راستت می‌کند مطلع نشود، * تا صدقه تو در نهان باشد و پدر نهان بین تو، تو را آشکارا اجر خواهد داد.» (متی 6: 1-4).
2. «اما چون دانیال دانست که نوشته امضا شده است به خانه خود درآمد و پنجره های بالاخانه خود را به سمت اورشلیم باز نموده، هر روز سه مرتبه زانو می‌زد و دعا می‌نمود و چنانکه قبل از آن عادت می‌داشت، نزد خدای خویش دعا می‌کرد و تسبیح می‌خواند.»
3. «شامگاهان و صبح و ظهر شکایت و ناله می‌کنم و او آواز مرا خواهد شنید.»؛ «دستهای خود را در صفا می‌شویم. مذبح تو را ای خداوند طواف خواهم نمود.»
4. متن کتاب مقدس در این مورد را در فصل مربوط به نماز نقل خواهیم کرد.
5. «از این رو تا زنده هستم تو را متبارک خواهم خواند و دستهای خود را به نام تو خواهم برافراشت.» (مزامیر 4:63)؛ «آواز تضرع مرا بشنو چون نزد تو استغاثه می‌کنم و دست خود را به محراب قدس تو برمی افرازم .» (مزامیر 2:28)؛ «خداوند را با من تکبیر نمایید. نام او را با یکدیگر برافرازیم .» (مزامیر 3:34)؛ و نیز مزامیر 27:35؛ 16:40؛ 4:70.
6. «و چون عبادت کنی، مانند ریاکاران مباش، زیرا خوش دارند که در کنایس و گوشه های کوچه ها ایستاده، نماز گزارند تا مردم ایشان را ببینند. هرآینه به شما می‌گویم اجر خود را تحصیل نموده اند. * لیکن تو چون عبادت کنی، به حجره خود داخل شو و در را بسته، پدر خود را که در نهان است عبادت نما؛ و پدر نهان بینِ تو، تو را آشکارا جزا خواهد داد. * و چون عبادت کنید، مانند امتها تکرار باطل مکنید، زیرا ایشان گمان می‌برند به سبب زیاد گفتن مستجاب می‌شوند. * پس مثل ایشان مباشید، زیرا پدر شما حاجات شما را می‌داند پیش از آن که از او سؤال کنید. * پس شما این طور دعا کنید: «ای پدر ما که در آسمانی ! نام تو مقدّس باد. * ملکوت تو بیاید. اراده تو چنانکه در آسمان است، بر زمین نیز کرده شود. * نان کفاف ما را امروز به ما بده. * و قرضهای ما را ببخش، چنانکه ما نیز قرض داران خود را می‌بخشیم. * و ما را در آزمایش میاور، بلکه از شریر ما را رهایی ده. زیرا ملکوت و قوّت و جلال تا ابدالآباد از آنِ تو است، آمین .» * زیرا هرگاه تقصیرات مردم را بدیشان بیامرزید، پدر آسمانی شما، شما را نیز خواهد آمرزید.» (متی 6: 5-14).
7. «اما چون روزه دارید، مانند ریاکاران ترشرو مباشید، زیرا صورت خویش را تغییر می‌دهند تا در نظر مردم روزه دار نمایند. هرآینه به شما می‌گویم اجر خود را یافته‌اند. * لیکن تو چون روزه داری، سر خود را تدهین کن و روی خود را بشوی. * تا در نظر مردم روزه دار ننمایی، بلکه در حضور پدرت که در نهان است ؛ و پدر نهان بینِ تو، تو را آشکارا جزا خواهد داد.»
8. «و چهل روز و چهل شب آنجا نزد خداوند بوده، نان نخورد و آب ننوشید و او سخنان عهد، یعنی ده کلام را بر لوحها نوشت .»
9. «آن گاه عیسی به دست روح به بیابان برده شد تا ابلیس او را تجربه نماید. * و چون چهل شبانه روز روزه داشت، آخر گرسنه گردید.»