پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران: برای آشنایی با تغییرات آب و هوایی روز سه شنبه ۱۷ آذر با عنوان «زمین در تب» و با شعار «نقش من در کاهش تب زمین چیست؟» نامگذاری شده است. شاید به این وسیله، جریان سازی اجتماعی برای آشنایی و افزایش حساسیت جامعه در موضوع تغییرات آب و هوایی ایجاد شود تا با همکاری رسانه ها و به ویژه رسانه ملی ابعاد این موضوع برای مردم روشن و مشارکت فردی و اجتماعی همگان به این منظور جلب شود.
آنچه این روزها از آن به عنوان گرمایش جهانی (Global warming) نام برده می شود، در حقیقت افزایش میانگین درجه حرارت زمین در نزدیکی سطح آن است. تحقیقات دانشمندان نشان می دهد در طول 100 سال گذشته میانگین دمای هوا در نزدیکی سطح زمین بین 0/18 تا 0/74 درجه سانتیگراد افزایش یافته است. هیأت بین الدولی تغییرات آب و هوایی (IPCC) که مرجعی معتبر در زمینه تغییرات آب و هوایی و تاثیرات گرمایش جهانی است، در گزارشی اعلام کرد: «بیشتر افزایش دمایی که از اواسط قرن بیستم در کره زمین مشاهده شده، مربوط به گازهای گلخانه ای است که انسان ها تولید کرده اند«این هیأت در گزارش خود نقش عوامل طبیعی چون آتشفشان های خورشیدی را رد نکرده، اما معتقد است این اثرات تا اوایل دهه 50 میلادی که دنیا هنوز صنعتی نشده بود، قابل بررسی است. تقریباً 20 درصد از گازهای گلخانه ای جهان، از مساله نابودی جنگل ها نشأت گرفته اند، چون زمین جنگل های صاف شده، اغلب جهت چراگاه دام ها و پرورش محصولات غذایی برای حیوانات و یا تهیه سوخت های زیستی به کار می روند.
در حقیقت تغییر اقلیم نشان دهندهی تغییرات غیر عادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پی آمدهای ناشی از آن در قسمتهای مختلف کرهی زمین است .
بدون تردید مجموعهای از عوامل مختلف به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث تغییراتی اساسی در روند طبیعی اقلیم می شوند. با یک دید کلی می توان این عوامل را به عوامل طبیعی و انسانی تقسیم کرد که هر کدام از آن ها در مقیاس های زمانی و مکانی متفاوتی عمل می کنند. به نظر می رسد که عوامل انسانی امروزه بیشترین تاثیر را بر روی این پدیده مؤثر بر کره زیستی داشته است.
اکثر دانشمندان علوم جوی معتقدند که چون نمی توان تا حدود زیادی با عوامل طبیعی تغییر اقلیم مقابله کرد، به ناچار باید با عوامل انسانی که باعث تغییر اقلیم و پیامدهای آن می شود تا حد امکان مقابله کرد و در این راه به تقسیم بندی عوامل تغییر اقلیم پرداخته اند تا با آگاهی کامل راههای پیشگیری و مقابله با آن ها را دنبال کنند.
اگر بخواهیم عوامل مؤثر بر تغییرات اقلیمی را دسته بندی کنیم می توان آن ها را به 3 دسته تقسیم بندی کرد:
1- عوامل زمینی، یا همان پدیده هـای رخ دهنده در درون زمیـن یا سطح زمیـن که تغییرات میزان نمک آب اقیانوس ها و تغییرات جوی جزو این دسته به شمار می آیند.
2- عوامل کیهانی که شامل تغییر مدار زمیـن، جذب انرژی به وسیله ذرات و غبارهای کیـهانی و سـرانجام تغییرات ابتدایی انرژی تابشی خورشید می شوند.
3- فعالیت های انسانی نیز به عنوان عامل سوم این تغییرات شناخته شدهاند. تغییرات اقـلیمی تحت عوامل زمینی و کیـهانی در مـقیاس های زمانی بلند مدت اتفاق می افـتد، در حالی که تغییرات اقـلیمی ناشی از فعالیت های انسانی در مقایسه با 2 عامل قبلی در مقیاس های زمانی کوتاه مدتی رخ می دهند. عامل اول و دوم را می تـوان به عـنوان عـوامـل طبیعی تغییر اقـلیم در نظر گرفت که انسان نمی تواند دخـالتی در آن ها داشته باشد و امروزه هـنگامی که بحث تغییر اقـلیم مطرح می شـود، تغییر خود به خودی اقـلیم (تغییرات متاثر از عامل اول و دوم) مد نظر نیست، بلکه نقش انسان و انجام فعالیتهایی کـه موجب این تغییـرات می شود، مد نظر است. شدت تغیـیـرات اقلیمی در چند سال اخیر به خاطر فعالیت های صنعتی و آلوده کـننـده انسانـی روند افزایشی بیشتری یافته، بـه طوری کـه میزان غلظت مواد سمی و دی اکسیدکربن در جو به حد بحرانی رسیده وآلودگیهای حرارتی، تغییرات زیـادی را در سـطوح مختلف و ترکیبات اقیانوسها ودریاها به وجود آورده است. چـنین مسائـلی می توانند یک سری مشـکـلات جدی برای انسان و محیـط زیست او و نیز ذخایر غذاییش به وجود آورند.
تمدن انسانی تنها 10 هزار سال قدمت دارد، اما همه این تغییرات آب و هوایی، در چند دهه اخیر به وجود آمده است. در قرن بیستم، کشورهای توسعه یافته، علاوه بر پیشرفتهای مختلف صنعتی خود، به تجارت خطرناکی نیز دست زدند.
در 2 دهه گذشته، تغییرات آب و هوایی موجب مرگ بیش از 600 هزار نفر و ضرر اقتصادی حدود یک هزار میلیارد دلاری به کشورهای مختلف شده است و طبق اعلام سازمان ملل، طی این مدت به طور میانگین سالانه 335 فاجعه مرتبط با آب و هوا اتفاق افتاده که نسبت به 10 سال پیش از آن، 2 برابر شده است. ایران از جمله کشورهایی است که افزایش دما و خشکسالی ناشی از تغییرات آب و هوایی، اثرات منفی بسیاری بر آن داشته است.
وقتی انسان دست در طبیعت می برد و به هر نحوی باعث تغییر در روند سیر عادی آن ایجاد می کند بدون شک پاسخ آن را از طبیعت می گیرد و این پاسخ یا به شکل بلایای طبیعی ضرباهنگ شدید و ناگهانی دارد و یا مثل تغییرات اقلمی روند آرام و طولانی را طی می کند. تغییرات آب و هوایی اکنون به عنوان تهدیدی بزرگ برای سلامت روحی و روانی انسان محسوب می شود. اثرات تغییرات آب و هوایی بر انسان ها می تواند مهاجرت گسترده به مناطق مختلف را نیز افزایش دهد، در بیشتر مواقع این مناطق ظرفیت کافی برای تامین نیازهای این مهاجران را ندارد.
گرم شدن هوا که نتیجه مستقیم استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی (نفت، گاز و ذغال سنگ) است را می توان با استفاده از انرژی های پاک متوقف کرد و منافع بهداشتی ناشی از این توقف، 10 برابر هزینه های استفاده از منابع انرژی های پاک است.
محققان با بررسی تحقیقات قبلی که در زمینه تاثیر گرما بر وضعیت سلامتی بشر است، به این نتیجه رسیده اند که این افزایش نسبی درجه حرارت زمین می تواند موجب تغییرات زیر شود:
- در هوای گرم میزان اوزن هوا بیشتر شده و این مسئله می تواند موجب مشکلات تنفسی بخصوص در کسانی که سابقه بیماری های تنفسی مانند آسم دارند، شود.
- افزایش درجه حرارت همچنین می تواند مشکلات مربوط به آلرژی و حساسیت را هم بیشتر کند.
- افزایش دما می تواند موجب بیشتر شدن شیوع بیماری های عفونی مانند مالاریا شود.
- تغییرات در میزان بارش که ارتباط با گرمی هوا دارد، می تواند موجب بیماری های گوارشی مانند اسهال و استفراغ شود.
- گرمای زمین می تواند موجب کاهش میزان محصولات کشاورزی و در نتیجه بروز بحران گرسنگی شود.
- افزایش درجه حرارت می تواند میزان بروز بیماری های روحی مانند اضطراب و افسردگی را نیز افزایش دهد.
آگاهی از آثار سوء و خطرناک پدیده تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین یک ضرورت است، ولی آگاهی بخشی در این که ما به عنوان ساکنان زمین و امانت داران نسل های آینده چگونه می توانیم دست بردن در روند طبیعی زمین را توسط خود کنترل کنیم و چگونه روند تخریب محیط زیست را کند تر کرده و به بازسازی آسیب های وارد شده بر آن بپردازیم، ضرورتی مهمتر به نظر می رسد. اینکه هر فرد به عنوان یک واحد انسانی در هر جایگاه و شرایط چگونه می تواند از تب زمین بکاهد و چگونه روند اشتباه قرن گذشته را تغییر دهد، نیازمند یک جریان مهم فرهنگی و آموزش و فرهنگ سازی است. انسان تربیت شده با فرهنگ محیط زیستی چه به عنوان یک فرد عادی و چه به عنوان یک مدیر، مقام مسئول و یا یک کارگزار توسعه با توجه به آگاهی و شناختی که از طبیعت، زمین و اقلیم دارد، مواظب آن خواهد بود و هیچ توجیهی را برای آسیب رساندن به چرخه طبیعت نه برای خود و نه برای دیگران نخواهد پذیرفت.
