گونه گیاهی خاس( Ilex spinigera ) در جنگل‌های شمال به وفور یافت می‌شود و همیشه سبز و دارای برگ ضخیم و چرمی به رنگ سبز تیره است که در حاشیه دارای دندانه درشت، نامنظم ، نوک تیز، سخت ، خار مانند و نیز میوه شفت و سرخ رنگ است.
برگ‌های پایای این گونه گیاهی ارزشمند غنی و برخوردار از نیتروژن بوده و می تواند به عنوان یک منبع غذایی مناسبی برای خوراک دام ها باشد.
دکتر نوروزعلی حسن عباسی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : خاس یک گونه گیاهی درختچه ای است که در پیرامون جاده چالوس تا ارتفاعات هزار متری این منطقه می روید و همچنین در منطقه پل سفید از ارتفاع ۷۰۰ متری تا ۲ هزار متری در کنار درختان راش نیز رشد می‌کند و همیشه سبز است متاسفانه بر اثر کمبود مواد غذایی و خشک شدن برگ درختان شمشاد به تبع آن این گونه نیز در آستانه آسیب و نابودی است.
شمشاد یکی از گونه‌های درختان پهن برگ و همیشه سبز جنگل‌های هیرکانی است که دامنه انتشار این گونه در استان‌های شمالی از آستارا در استان گیلان تا قرن‌آباد در استان گلستان واز نزدیک به سواحل دریا در پارک جنگلی سی‌سنگان تا ارتفاع هزارو۸۰۰ متری از سطح دریا در جنگل‌های "لساکوتی " شهرستان تنکابن و "افرچال" ساری است.
از سال ۱۳۸۹ این گونه همیشه سبز و با ارزش جنگل‌های شمال کشور به دلایل مختلفی مورد حمله آفات و بیماریهای مهاجم و مخربی قرار گرفته که منشاء خارجی داشته و به طور ناگهانی وارد کشور شده و در مدت زمان کوتاهی حیات و بقای این گونه را به مخاطره انداخته و سبب نابودی و خشک شدن بسیاری از انها شده است.
بیماری بلایت شمشاد سبب سوختگی و خزان سریع برگ‌ها و خشکیدگی سرشاخه‌های درختان و نیز درختچه‌های شمشاد و در نهایت منجر به خشک شدن کلی توده‌های آلوده می‌شود و اثرات مخربی این بیماری در جنگل‌های آستارا و سایر مناطق استان گیلان برجای گذاشت و تا سال ۱۳۹۳ در بخشی از مازندران و در نهایت به تمام مناطق کشور سرایت کرد.
آفت شب پره شمشاد میهمان ناخوانده ای که در اوایل سال ۱۳۹۵ تقریبا به طور همزمان در پارک بنفشه چالوس منطقه نمک آبرود و منطقه لوندویل آستارا مشاهده شد و با فعالیت برگ خواری شدید خود خسارت‌های زیادی به بسیاری از رویشگاه‌های شمشاد در مناطق جلگه‌ای و پائین بند شمال کشور وارد کرده است .
طبق اسناد موجود از گستره حدود ۱.۹۴ میلیون هکتار از جنگل های شمال بنا به گفته مسئولان سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری بیش از ۴۲ هزار هکتار آن دارای پوشش گیاهی شمشاد است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گفت: نکته دیگر از آنجایی که آفت شب پره شمشاد برگ خوارند و متاسفانه لارو این افت در زمان تخم ریزی روی دیگر گونه ها از جمله گیاه درختچه ای خاس نیز دیده شده است و بررسی ها نشان داده این گونه در پیشگیری از وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل و سیلاب بسیار موثر بوده چرا که گیاهی بسیار مقاوم است .
وی سمپاشی رویشگاه های شمشاد ، قاچاق چوب ، بیماری و آفات و آتش سوزی را از عوامل تهدید کننده گونه های جنگلی شمال کشور معرفی کرد.
یک کارشناس دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور نیز با بیان اینکه گونه های مختلف درختان جنگلی به هم وابسته هستند، گفت : اگر یکی از این گونه ها در جنگل به انحای مختلف حذف شود بر گونه های دیگر اثر خواهد گذاشت.
یزدان آهنگران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اینکه آفت شب پره با از بین رفتن شمشادها ، گونه های دیگر درختان جنگلی را بخورند و آنان را لخت کنند ، امکانپذیر نیست چرا که غذای اصلی این آفت برگ ها و پوست شمشاد است.
وی به بازدید یک ماه گذشته اش از مناطق جنگلی آسیب دیده ناشی از آفت شب پره از گیلان تا گلستان اشاره کرد و گفت: خوشبختانه با اینکه این افت به شمشادهای این منطقه آسیب رسانده ولی تاکنون به هیچ یک از گونه های دیگر در اطراف شمشادها خسارت وارد نکرده است.
کارشناس دفتر حفاظت و حمایت سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور تاکید کرد : معمولا آفت شب پره فقط به شمشادهای جنگلی یا خزری و شمشاد زینتی یا توپی آسیب می رساند.
جنگل های شمال کشور که به جنگل های ناحیه رویشی هیرکانی یا خزری، جنگل های مرطوب و جنگل های صنعتی شمال شهرت یافته اند هم چون نوار سبزی حاشیه جنوبی دریای خزر و نیم رخ شمالی رشته کوه البرز از آستارا تا گلیداغ را به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر، عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۸۰۰ متر از سطح دریا پوشانده اند.
با توجه به آنکه این جنگل ها همچون کمربندی از درختان خزان کننده دوره سوم زمین شناسی را تشکیل می دهند به همین خاطر در زمره ی کهن ترین جنگل های جهان محسوب می شوند.
تاکنون ۸۰ گونه ی درختی (به طورعمده پهن برگ)، چهارگونه سوزنی برگ بومی و ۵۰ گونه درختچه ای در این جنگل ها شناسائی شده که اغلب آنها از تیپ های آمیخته ی راش، ممرز، بلوط، افرا و توسکا هستند.
جنگل‌های هیرکانی دارای ۹۰ گونه درختی و ۲۱۱ گونه درختچه‌ای و هزار و ۵۵۸ گونه علفی است و از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلیداغ در شرق استان گلستان گسترش دارد.
۷۰۷۸ / ۱۶۰۲ /۱۸۹۹
