چابهار به عنوان نقطه تلاقیِ منافع مشترک ایران و چین در اسناد مهم منطقه‌ای، توسعه محور شرق و سواحل مکُران، از بازیگران اصلی و مورد توجه هر دو طرف است و اجرای توافقات انجام شده، می‌تواند به این همکاری سرعت ببخشد.
به گزارش جماران، عبدالرحیم کردی، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره سازمان منطقه آزاد چابهار، در یادداشتی برای خبرگزاری ایرنا نوشت: چابهار به عنوان دروازه ورود به ایران، فعال‌ترین منطقه سواحل مکران و نقطه تلاقی در سند مهم منطقه‌ای، توسعه محور شرق، توسعه سواحل مکران، از بازیگران اصلی، مهم و موردتوجه هر دو طرف این سند همکاری است و برپایه اطلاعات قبلی، توافقات و قراردادهای امضا شده، اجرای این سند می‌تواند همکاری طرفین را سرعت ببخشد.
«برنامه همکاری جامع فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین» فراتر از یک قرارداد، توافقنامه یا تفاهم‌نامه بوده و به‌عنوان یک سند راهبردی میان دو کشور مطرح است که در حوزه بین‌الملل یک ظرفیت بزرگ اقتصادی به شمار می‌رود. اما این سند راهبردی که زمینه توسعه همکاری ایران با دومین قدرت اقتصادی جهان را فراهم کرده، برای سواحل مکران به‌خصوص چابهار از اهمیت مضاعفی برخوردار بوده و در بندهایی از این سند به‌طور مستقیم به چابهار و سواحل مکران اشاره شده است؛ گویا اینکه چابهار محل تلاقی دو اقتصاد ایران و چین است. در این یادداشت، بندهایی از «برنامه همکاری جامع فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین» که به چابهار اشاره دارد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مشارکت در ایجاد و تجهیز مخازن ذخیره نفت، گاز و محصولات پتروشیمی دو طرف
در محور دوم برنامه راهبردی همکاری ایران و چین به عرضه پایدار نفت خام به چین، مشارکت در ساخت و تجهیز مخازن ذخیره‌سازی نفت و افزایش صادرات پتروشیمی به چین اشاره شده است که با توجه به برنامه توسعه مجتمع‌های پتروشیمی در چابهار و قرار گرفتن این مجتمع‌ها بر کرانه اقیانوس هند، تولیدات پتروشیمی چابهار، سهمی جدی در تحقق این بند دارند.
احداث مجتمع پتروشیمی چابهار نیز با توانایی تولید بیش از ۲۰ میلیون تن مواد پتروشیمی در قالب سه فاز از سال ۱۳۹۲ برنامه‌ریزی و از سال ۱۳۹۴ هم ساخت نخستین مجتمع تولید متانول آن شروع‌شده است. ظرفیت فاز نخست مجتمع پتروشیمی چابهار هشت و نیم میلیون تن متانول است که این مقدار متانول در پنج مجتمع تولیدی هرکدام با ظرفیت یک‌میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول در سال تولید خواهد شد.
در سال ۱۳۹۶ و در پی مطالعات مفصل کنوانسیون نفت، گاز و پتروشیمی چین ساخت هاب دوم پتروشیمی چابهار موردتفاهم قرار گرفت که در سال ۱۳۹۸ مجددا این توافقنامه به مدت دو سال تمدید شد.
محور یازدهم این برنامه هم به‌طور مستقیم به اهمیت مجتمع پتروشیمی چابهار پرداخته و با عنوان «سرمایه‌گذاری بلندمدت در شهرک پتروشیمی چابهار» در سرفصل‌های کلیدی برنامه درج‌شده است. با تحقق این بند، صنعت پتروشیمی ایران وارد فاز جدیدی خواهد شد.
تکمیل و توسعه راه آهن
محور چهارم این برنامه به تکمیل راه‌آهن شرق غرب ایران و ایجاد راه‌آهن زیارتی پاکستان، ایران، عراق و سوریه و همین‌طور راه‌آهن شمال به جنوب اختصاص‌یافته است.
راه‌آهن چابهار ـ زاهدان که در دست اقدام است، نقش مهمی در این مسیر راهبردی دارد؛ چنانکه قریب ۱۰۰سال پیش هم نشریه حبل‌المتین کلکته در مقاله‌ای با عنوان «راه‌آهن چابهار یا اعظم طرق تجارتی بین‌المللی» به اهمیت راه‌آهن چابهار در توسعه تجارت شرق و غرب پرداخته است: «راه‌آهن چابهار جغرافیای تجارت دنیا را تغییر خواهد داد و کسانی که نگاه دوربین و درک حقایق‌سنج دارند، می‌بینند که اگر راه‌آهن چابهار به سواحل دریای سیاه مدیترانه شود، در مدت ۵۰ سال این بندر محقر کوچک خراب، نخستین بندر دنیا خواهد شد. چه هیچ بندری مانند آن ایستگاه تجارت شرق و غرب دیده نمی‌شود. راه‌آهن چابهار تمامی معموره (آبادی‌های) عالم را به یکدیگر نزدیک خواهد ساخت و در نیم‌قرن، بندر چابهار به هامبورگ و لیورپول و مارسلیز و شانگهای و نیویورک و سایر کشورها و بنادر، فوقیت خواهد یافت.»
حال برنامه راهبردی ایران و چین یکصد سال بعد از آن ضرورت تاریخی راه‌آهن چابهار را مورد تأکید قرار داده است. از طرفی راه‌آهن چابهار – گوادر از طریق ریمدان تحول دیگری در اقتصاد منطقه‌ای خواهد بود. علاوه بر اتصال چابهار به پروژه مهم CPEC (کریدور اقتصادی چین پاکستان) که اتصال چابهار به چین است، بازار ۲۱۲ میلیون نفری اقتصاد پاکستان را در اختیار قرار خواهد داد.
ساخت شهر هوشمند در مکُران و تیس
محور هفتم برنامه راهبردی ایران و چین، ساخت شهر هوشمند در مکران و به‌خصوص تیس است.
چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، دارای سهم قابل‌توجهی در اقتصاد و توسعه ایران خواهد شد و با راه‌اندازی مجتمع‌های بزرگ صنعتی و بالادستی همچون پتروشیمی و فولاد، جمعیت قابل‌توجهی از متخصصان و نیروی کار داخلی و خارجی به‌سوی چابهار روانه خواهند شد. تحقق شهر هوشمند تیس و مکران که در برنامه راهبردی ایران و چین به آن اشاره شده، در چشم‌انداز ۱۴۱۰ چابهار هم مورد تاکید قرارگرفته است.
«در سال ۱۴۱۰ شهر چابهار و مناطق دیگر منطقه نظیر تیس از امکانات شهری مناسب برای سکونت و خدمات فرهنگی و رفاهی شهری مناسب برخوردار خواهند شد. امکاناتی همچون آب شیرین، گاز، مخابرات و اینترنت پرسرعت، و همچنین امکانات آموزشی، بهداشتی، فرهنگی و ورزشی با کیفیت بالا از جذابیت‌های چابهار می‌شود.
امکانات شهری و مسکونی در کنار آب‌وهوای مطبوع و امکانات مناسب اشتغال، منطقه چابهار را محل جذاب و مناسبی برای زندگی و جذب نیروهای متخصص کشور به‌خصوص از مناطق شرقی آن می‌کند.
با توجه به فعالیت‌های اقتصادی و خدماتی و امکانات زندگی شهری در سال ۱۴۱۰، ترکیب جمعیتی چابهار شامل نیروهای متخصص، کارگران ماهر و دانشمندان و محققانی است که فعالیت‌های صنعتی و خدماتی را در منطقه اداره و پشتیبانی می‌کنند.» این تصویر از آینده زندگی در سواحل مکران، فرصت پیش‌بینی‌شده در سند راهبردی همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و به معنی آغاز یک تحول اساسی در توسعه زیرساخت‌های شهری و سکونت است.
توسعه و ساخت فرودگاه‌ها، خرید محصولات هوایی تولید مشترک ایران و چین موضوعی است که در محور پنجم به آن پرداخته‌شده است.
«منطقه آزاد چابهار یک فرودگاه بین‌المللی را در دست ساخت دارد که راه‌اندازی حجم مبادلات تجاری و ترانزیتی سواحل مکران را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده و مسیر ایرلاین‌های (خطوط هوایی) بزرگ جهان را به سمت ایران تغییر می‌دهد» این فرودگاه براساس طرح جامع یک شهر فرودگاهی در شهر لجستیک چابهار است، قرارداد ساخت این فرودگاه با یک شرکت چینی به ارزش ۴۸۳ میلیون یورو منعقد شده و تأییدیه‌های سایناشور چین برای آن اخذ شده است. بدون تردید این پروژه استراتژیک علاوه بر جایگاه ویژه در این سند همکاری، نقطه تحول شهر لجستیک چابهار است.
در محور نوزدهم سرمایه‌گذاری در کشاورزی، شیلات، آبخیزداری تشویق شده است. چابهار و کنارک ۲۳ درصد آبزیان و ۷۰ درصد تن‌ماهیان کشور را تأمین می‌کنند. این ظرفیت به دلیل جغرافیای اقیانوسی و توان و ظرفیت بومی محلی پتانسیل یک هاب منطقه‌ای شیلاتی را فراهم کرده است. خصوصاً که پرورش ساحلی آبزیان به دلیل اقلیم ویژه از مزیت‌های خاص این مناطق است. این همکاری استراتژیک امکان بهره‌گیری بین‌المللی برای سرعت بخشیدن برنامه‌ها را دارد.
بدون تردید این مجموعه از توسعه و تحولات اقتصادی، نیازمند چاره‌اندیشی برای تأمین نیروی متخصص و کارآمد با محوریت جوامع محلی و ظرفیت‌های منطقه‌ای است. دانشگاه بین‌المللی چابهار که امروز تبدیل به یک منطقه ویژه علم و فناوری باوجود پردیس پارک علم و فناوری، مراکز رشد، مرکز نوآوری و شکوفایی، کارخانه نوآوری شده و برپایه تأمین نیروی متخصص و مهارتی برنامه‌هایش را بازنگری کرده است.
از طرفی نخستین مرکز نوآوری ایران و چین هم در سنوات قبل در این دانشگاه پایه‌گذاری شده است. از رهگذر این سند، منطقه آزاد چابهار برای همکاری‌های بلندمدت و تأمین زیرساخت‌های تربیت نیروی انسانی موردنیاز صنایع و توسعه این منطقه، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی خواهد کرد.
