رحمان قهرمان‌پور: بایدن تلاش می‌کند مذاکرات را تا انتخابات کنگره کش بدهد و بعد از آن دستش برای توافق بازتر باشد/ مذاکره مستقیم با آمریکا ممکن است حل مسأله را تسریع کند/ رژیم صهیونیستی در آژانس اتمی نفوذ چندانی ندارد

پایگاه خبری جماران: یک کارشناس مسائل بین المللی با اشاره به تبادل پیام بین ایران و آمریکا برای احیاء برجام، گفت: دو اتفاق مهم را  پیش رو داریم که یکی نشست فصلی آژانس و  دیگری انتخابات کنگره آمریکا است. با وضعی که الآن می بینیم، به نظر می رسد دولت بایدن تلاش می کند این موضوع را تا انتخابات کنگره آمریکا در نوامبر کش بدهد و بعد از آن دستش برای توافق بازتر باشد؛ مگر اینکه در روزهای آینده جواب روشنی بدهد.

مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با رحمان قهرمان پور را در ادامه می خوانید:

سخنگوی وزارت خارجه ایران پاسخ اخیر به آمریکا در خصوص احیاء برجام را «دارای رویکردی سازنده با هدف نهایی کردن مذاکرات» توصیف کرد. این در حالی است که وِدانت پاتل معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ساعاتی بعد از ارسال پاسخ ایران به انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مدعی شد که پاسخ تهران سازنده نبود. به نظر شما چرا آمریکایی ها پاسخ ایران را سازنده نمی دانند؟

در حالی که آمریکایی ها و اروپایی ها از پاسخ قبلی ایران به نوعی اظهار رضایت کرده بودند، ولی این بار اعلام کردند این پاسخ رضایت بخش نبوده؛ در حالی که ایران گفته خیلی مواضعش را تغییر نداده است. چیزی که به رسانه ها منتقل شده اختلاف بر سر پرونده موجود بین ایران و آژانس است. یعنی چهار سایت مریوان، آباده، تورقوزآباد و ورامین که آژانس خواستار پاسخگویی ایران در مورد آنها است.

اختلافات حقوقی و فنی در این زمینه وجود دارد. یعنی از نظر ایران این چهار موضوع ذیل PMD قرار دارد؛ که چون در توافق قبلی حل شده، بنابر این اینجا هم باید حل شود. آژانس بین المللی انرژی اتمی این تفسیر ایران را قبول ندارد و می گوید اینها پرونده های جدیدی هستند. از سوی دیگر ایران نگران است که اگر این چهار مورد حل نشود، موارد دیگر مطرح شوند و آژانس تحت فشار آمریکا و کشورهای غربی این موضوع را به عنوان ابزار اعمال فشار علیه ایران نگه دارد.

اگر چیزی که در رسانه ها آمده صحت داشته باشد، در این مورد اختلاف نظر جدی هست و بر خلاف 2015 که آمریکایی ها پذیرفتند پرونده مطالعات ادعایی نظامی با توافق ایران و آژانس حل شود، این بار ظاهرا آمریکایی ها این را نمی پذیرند و می گویند این روند باید سیر عادی خودش را طی کند و آژانس بین المللی انرژی اتمی هم نظر آمریکا را دارد. با توجه به اینکه جلسه فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی چند روز دیگر شروع می شود، باید بود که آیا این موضوع آنجا مطرح و راه حلی برای آن پیدا می شود یا نمی شود؟

در آژانس اتمی چیزی به اسم «لابی» وجود ندارد

این اطلاعاتی که آژانس بین المللی انرژی اتمی ادعا می کند چه قدر تحت تأثیر لابی صهیونیست و تحرکات آنها می تواند باشد؟

در آژانس بین المللی انرژی اتمی چیزی به اسم «لابی» وجود ندارد و لابی اسرائیلی بیشتر در کنگره آمریکا است.

اسرائیل عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی است اما در آژانس نفوذ چندانی ندارد

مسأله تورقوزآباد را اولین بار نخست وزیر اسرائیل مطرح کرد.

نخست وزیر با لابی فرق می کند. نخست وزیر یک مقام رسمی ولی وقتی از لابی حرف می زنیم یعنی یک مقام غیر رسمی است. اطلاعات  را اسرائیل به آژانس داده و یکی از موارد اختلافی هم همین است. یعنی ایران بر اساس کنوانسیون معاهدات وین معتقد است چون اسرائیل عضو پیمان NPT نیست، بنابر این، نمی تواند از مزایای آن بهره مند شود. یعنی اسرائیل نمی تواند اسنادی را به آژانس بین المللی انرژی اتمی بدهد و خواستار بررسی این اسناد شود. اما تحلیل معاونت پارلمانی و حقوقی آژانس این است که آژانس می تواند از هر منبعی خودش تشخیص می دهد اطلاعات بگیرد.

لذا مشخص است که این اسناد توسط اسرائیل داده شده و در سایت آقای دیوید آلبرایت هم منتشر شده و کتابی هم در این زمینه نوشته است. بنابر این یک چیز مخفی نیست که اسرائیلی ها این اطلاعات را داده اند. اسرائیل عضو آژانس بین المللی انرژی اتمی هست اما در آژانس نفوذ چندانی ندارد؛ چون عضو پیمان NPT و شورای حکام نیست. بلوک اصلی آژانس کشورهای پیشرفته از نظر فناوری هسته ای، یعنی آمریکا، اروپا، استرالیا، کانادا و تا حدی کمتر هند، هستند.

این بلوک در شورای حکام آژانس نقش اصلی را دارد و گاهی این بلوک در مقابل ایران منسجم عمل کرده و گاهی کشورهایی مثل روسیه، چین و هند به نوعی طرف ایران را گرفته اند. حالا باید منتظر باشیم و ببینیم این بار آیا شورای حکام آژانس در مورد این موضوع راه حلی پیدا می کنند یا نه.

بایدن در مورد دولت خودش می تواند تضمین بدهد

یعنی قبل از اینکه با آمریکا و طرف های دیگر برجام به نتیجه برسیم باید منتظر نشست فصلی شورای حکام آژانس باشیم؟

ربطی به آن ندارد. اگر تا زمان شروع نشست فصلی شورای حکام، که حدود دو هفته دیگر برگزار می شود، اگر تا آن موقع توافقی انجام نشود ممکن است موضوع برای بررسی بیشتر توسط آقای رافائل گروسی به شورای حکام یا چانه زنی های داخل آژانس بین المللی انرژی اتمی برده شود.

به نظر شما «راستی آزمایی» یا «تضمین انتفاع اقتصادی» در مذاکرات احیاء برجام حل شده است؟

از نظر ایران حل شده و از نظر آمریکا حل نشده است.

برخی کارشناسان معتقد هستند که به لحاظ حقوقی و قانونی دولت بایدن نمی تواند در خصوص تصمیمات کنگره تضمین بدهد و به طریق اولی بعد از پایان دوره ریاست جمهوری بایدن هم هر اتفاقی ممکن است رخ بدهد. نظر شما در این خصوص چیست؟

بایدن در مورد دولت خودش می تواند تضمین بدهد. چون نظام آمریکا ریاستی است و رئیس جمهور می  تواند تصمیمات کنگره را وتو کند و یا با اقدامات اجرایی تصمیمات کنگره را دور بزند، اما در مورد بعد از خودش نمی تواند تضمین بدهد.

با توجه به این مسائل، قدم بعدی برای احیاء برجام چیست؟

قدم بعدی این است که آمریکا به ایران جواب مبهمی می دهد و دوباره توپ را به زمین ایران می اندازد.

یعنی این رفت و برگشت پیام ها ادامه پیدا می کند؟

ممکن است ادامه پیدا  کند. دو اتفاق مهم را  پیش رو داریم که یکی نشست فصلی آژانس و  دیگری انتخابات کنگره آمریکا است. با وضعی که الآن می بینیم، به نظر می رسد دولت بایدن تلاش می کند این موضوع را تا انتخابات کنگره آمریکا در نوامبر کش بدهد و بعد از آن دستش برای توافق بازتر باشد؛ مگر اینکه در روزهای آینده جواب روشنی بدهد.

اگر از یک سال قبل مذاکرات مستقیم را شروع کرده بودند ای بسا زودتر به نتیجه می رسیدند

اینکه بگوییم گره مذاکرات این است که ایران و آمریکا مستقیم مذاکره نمی کنند، حرف درستی نیست

آیا مذاکره مستقیم در سطح وزرای خارجه ایران و آمریکا می تواند گره فعلی مذاکرات را باز کند؟

اگر از یک سال قبل مذاکرات مستقیم را شروع کرده بودند ای بسا زودتر به نتیجه می رسیدند. ولی اینکه بگوییم گره مذاکرات این است که ایران و آمریکا مستقیم مذاکره نمی کنند، حرف درستی نیست و غیرعلمی و غیرکارشناسی است. مسأله منافع است و دیدار نیست. اینها ابزارهای تسهیل کننده هستند، ولی اینطور نیست که فکر کنیم اختلافات پنج شش ساله یا 40 ساله با یکی دو دیدار حل می شود. یعنی ممکن است تسریع کند ولی هیچ  تضمینی ندارد که ممکن است این دیدار مسأله را حل کند.

یک بحث دیگر این است که طولانی شدن مذاکرات احیای برجام می تواند فرصت صادرات نفت در زمستان را از ایران بگیرد. نظر شما در این خصوص چیست؟

الآن هم فرصت را گرفته و بحث زمستان نیست. بعضی پیش بینی ها می گوید ممکن است در زمستان قیمت نفت بالا برود و به این معنا است که فرصت را از ایران خواهد گرفت.

به نظر شما وابستگی اروپا به نفت و گاز ایران در حدی هست که آنها را ناگزیر به توافق قبل از رسیدن زمستان کند؟

نه، در آن حد نیست.