پایگاه خبری جماران: انتخابات پارلمانی عراق به پایان رسید و نتایج اولیه این انتخابات نشان از پیروزی جریان صدر در 70 کرسی از پارلمان این کشور دارد که 16 کرسی بیشتر از دوره قبل است. بر این اساس صدری ها بیشترین کرسی پارلمان عراق را به دست آورده اند و خودشان را برای انتخاب نخست وزیر این کشور آماده می کنند، اما تجربه دوره های گذشته نشان می دهد که یک حزب یا ائتلاف نمی تواند به تنهایی قدرت را در این کشور به دست بگیرد و نیاز به ائتلاف با گروه های نزدیک دارد.
برای تحلیل نتایج انتخابات پارلمانی عراق با سیامک کاکایی، کارشناس مسایل عراق، گفت و گویی داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
تحلیل شما از انتخابات عراق و نتیجه ای که در این انتخابات به دست آمد چیست؟
نتیجه پنجمین دوره انتخابات پارلمانی عراق منجر به تغییر آرایش سیاسی پارلمان این کشور شد. در واقع به نحوی کرسی ها بین گروه ها تقسیم شده و یا گروه ها به نحوی رأی آورده اند که معیار پارلمان موجود را تغییر داده و این امر بحث هایی را در میان جناح های سیاسی عراق مطرح کرده است و جریان فتح و برخی گروه های دیگر نسبت به نتیجه انتخابات اعتراض کرده اند.
انتخابات پنجمین دوره یک سری ویژگی هایی داشت که قابل توجه و بررسی است. اول اینکه بر اساس قانون جدید انتخابات، در سبک برگزاری انتخابات پارلمانی تغییراتی ایجاد شده بود. در دوره های گذشته رأی به فهرست های انتخاباتی ائتلاف ها بود، ولی این بار آن قانون را تغییر دادند و فرد معیار رأی گیری بود و رأی دهندگان به فرد رأی می دادند؛ اگرچه ممکن است آن فرد در داخل یک ائتلاف یا یک حزب معرفی شده بود. دوم اینکه، دیگر انتخابات به صورت استانی برگزار نشد. مجموعا 83 حوزه انتخاباتی در سراسر عراق تشکیل شد و در هر استان یا شهر بزرگی به تناسب جمعیت این حوزه ها تقسیم بندی شده بود.
دلسردی در بدنه اجتماعی عراق نسبت به ساختار حکومت و دولت ها
ویژگی دیگر این دوره از انتخابات عراق، مسأله مشارکت بود. کمترین میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی عراق بعد از سرنگونی رژیم بعث، انتخابات 2021 بود که مشارکت حدود 42 درصد اعلام شد. این نشان می دهد که نارضایتی های اجتماعی نسبت به وضعیت معیشتی و شرایط کلی کشور، همچنان بالا است و نوعی دلسردی در بدنه اجتماعی عراق نسبت به ساختار حکومت و دولت هایی که تشکیل شده وجود دارد یا انتظاری که در رابطه با رفع مشکلات وجود داشته تا کنون برطرف نشده است. استقبال کم مردم از شرکت در انتخابات برگرفته از همین وضعیت است.
ارزیابی شما از نتیجه این انتخابات چیست؟
قبلا پیش بینی می شد که فهرست جریان صدر بیشترین کرسی ها را به دست بیاورد، اما تعداد کرسی هایی که به دست آورد غیر قابل پیش بینی کارشناسان بود. دوره گذشته این فهرست 54 کرسی در اختیار داشت و این بار 70 کرسی به دست آورده است. این نشان می دهد که پایگاه اجتماعی جریان صدر چقدر قوی است که حتی در شرایط مشارکت هم در انتخابات هم بیشترین کرسی ها را به دست آورده است.
گروه دیگری که در این انتخابات شمار آراء خوبی به دست آورد، گروه «تقدم» به ریاست حلبوسی وابسته به جریان اهل سنت بود که 41 کرسی را به دست آورد و این هم قابل توجه بود که نسبت به دوره پیش، اقبال این گروه افزایش پیدا کرده است.
گروه سوم این دوره «ائتلاف قانون» به رهبری نوری المالکی است که توانسته تعداد کرسی های خود را حدود 12 کرسی افزایش بدهد و این نشان می دهد که آقای نوری المالکی به رغم شرایط سیاسی که در دو دوره گذشته با آن مواجه بود، به نوعی ائتلاف خودش را بازنگری کرده و توانسته بخشی از توجه جامعه را به خودش جلب کند.
گروه چهارم که در این انتخابات رأی قابل توجهی داشت، «حزب دموکرات کردستان عراق» است که دوره پیش 25 کرسی داشت و این دوره شمار کرسی های آنها به بیش از 30 رسیده و اقبالی که در مقابل رقبای سنتی خودش مثل اتحادیه میهنی به این حزب شده، برای حزب دموکرات عراق بسیار معنادار بود. این می تواند در آینده به یک چالش سیاسی و قدرت در کردستان منجر شود و خود حزب دموکرات این بار نگاهش را معطوف به دست آوردن پست ریاست جمهوری در عراق کرده است.
گروه ها و جریان های دیگری که این دوره اقبال به آنها کم شد و در واقع نگاه ها و پیش بینی ها را تغییر داد، تنزل قابل توجه شمار کرسی های «ائتلاف فتح» از حدود 50 کرسی به 20 کرسی، «گروه نصر» وابسته به حیدر العبادی از 42 کرسی به 2 کرسی، «جریان حکمت» وابسته به حکیم از 19 کرسی به 2 کرسی، اینها بسیار معنادار بود.
در میان کردها، آراء «اتحادیه میهنی» هم حدود 3 کرسی کاهش پیدا کرد و یک نکته قابل تأمل و سؤال برانگیز اینکه جریان «گوران» در کردستان عراق اصلا کرسی به دست نیاورد که نسبت به گذشته افت شدیدی برای این حزب است.
بنابر این، اکنون نگاه ها معطوف به چگونگی تقسیم پست های حکومتی، اعم از سه پست اصلی و پست های وزارتی است که به هر حال پیش بینی می شود شرایط تنش آفرینی بین جریان های سیاسی برای تقسیم قدرت به وجود بیاید.
آمارهای رسمی از مشارکت حدود 41 درصد حکایت دارد. به نظر شما پیام مشارکت پایین در این انتخابات چه بود؟
پیام کاهش مشارکت مردم در انتخابات پنجمین دوره پارلمان عراق از چند منظر قابل توجه است. اول منظر اقتصادی است. بخشی از نارضایتی ها و اعتراض هایی که در چند سال گذشته رخ داد، بار معیشتی و نارضایتی اقتصادی عمومی داشته و بخش دیگر به فسادهای اداری و مسائلی از این دست بر می گردد که به نظر می رسد انتظارات مردم در ساختار حکومتی تأمین نشده و در این بین همچنان به بحث فسادهای مالی که وجود داشته و بحث ساختار قدرت در عراق از دید مردم این کشور انتقادهایی وارد هست و نتیجه آن به کاهش مشارکت در انتخابات انجامید.
پارلمان جایگاه مهمی در ساختار حکومتی عراق دارد
آیا پارلمان برآمده از این انتخابات قدرت کافی برای پاسخ گویی به مطالبات معترضان عراقی اعم از بهبود خدمات عمومی، مبارزه با فساد، ایجاد اشتغال و خروج بیگانگان از این کشور را دارد؟
پارلمان جایگاه مهمی در ساختار حکومتی عراق دارد و اصلا سیستم سیاسی این کشور سیستم پارلمانی است. ولی یکی از چالش هایی که در درون پارلمان می تواند مثل پارلمان گذشته عراق شکل بگیرد، چگونگی اتفاق نظر بین گروه ها برای تقسیم پست های اصلی سه گانه است. الآن هم رأی اهل سنت و هم گروه های شیعی و کردها قابل توجه بوده است. بنابر این، ممکن است ایجاد سازگاری بین این گروه ها در درون پارلمان مقداری دشوار باشد.
کرسی های صدر بسیار پیام مهمی دارد
جریان صدر با کسب 70 کرسی از پارلمان عراق، به نوعی برنده این انتخابات شده است. قدرت گرفتن مقتدی صدر چه تأثیری در معادلات قدرت عراق خواهد داشت؟
کرسی های صدر بسیار پیام مهمی دارد و اکنون جریان صدر خودش را برای تعیین نخست وزیر آماده کرده ولی به تنهایی قادر به این کار نخواهد بود و مجبور است ائتلاف کند. اینکه آیا خواهد توانست با ائتلاف دولت قانون وارد مذاکره شود یک بحث است. در کنار آن رابطه ای هم بین جریان صدر و حزب دموکرات کردستان یا کردها وجود دارد. اینکه آیا آنها اقبال نشان می دهند و انتظارات آنها چیست و همچنین انتظارات کسانی که در این ائتلاف شرکت می کنند در فرآیند کار پیش رو تأثیرگذار است.
یعنی بحث تعامل و توافق بین گروه ها در تشکیل دولت آینده عراق بسیار مهم است. اگر این اتفاق نظر در مدت کوتاه رخ ندهد، با توجه به کرسی هایی که جریان صدر به دست آورده، ممکن است دوباره تشکیل دولت در عراق وارد چرخه نامناسب چند دوره گذشته بیفتد که ناسازگاری های سیاسی زیاد است. البته عراق نسبت به دوره گذشته در وضعیت جدیدی قرار دارد. بحث ناامنی ها، ترور و داعش فروکش کرده و عراق خودش را در وضعیتی می بیند که بتواند وارد تعاملات منطقه ای و بین المللی شود و در اینجا نقش پارلمان و دولت آینده بسیار مهم است.
آقای الکاظمی در هیچ ائتلافی از انتخابات شرکت نکرد ولی چشم انتظار این بود که از نتیجه انتخابات گروه ها با هم به توافقی برسند و ایشان را دوباره به عنوان مهمترین گزینه نخست وزیری انتخاب کنند، اما اکنون تا حدودی موضوع پیچیده شده است. اینکه جناح صدر به چه توافق و اجماعی برای همکاری با گروه های دیگر برسد، بحث متفاوتی دارد و نکته قابل تأمل این است که صدری ها اعلام کرده اند خودشان می خواهند نخست وزیر انتخاب کنند و در اینکه آقای الکاظمی در استاندارد صدری ها هست، مقداری تردید وجود دارد. بنابر این باید منتظر شرایط دیگری در عراق بود.
روش توافق سیاسی می تواند این کشور را مثل دوره های پیش به سمت تشکیل دولت سوق بدهد اما اگر موضوع به جدیّت پیگیری نشود، ممکن است شرایطی که قبلا در عراق وجود داشته دوباره بر سامان سیاسی در عراق سایه بیفکند.
